Fa Ngum

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Owaöstareichisch gschriem worn.
Fa Ngum
Fa Ngum
De Fa Ngum Schtatue in Vientian.
Herrschadatn
Titl Kini
Da easchte Kini vo Laos
Herrschofd 1454?–1373
Reich Kinireich Laos
Vuagänga --
Nochfoiga Samsenethai
Lemsdatn
Glebt vo uma 1316 - 1393
Gebuan in Müang Sua, Laos
Eheweib Keniginan: I. Nang Keokeng Ya

(Khmer Prinzessin) II. Adhutthaya

Vota Khun Phifa
Muada ?


Da Fa Ngum is 1316 in Müang Sua in Laos gebuan wuan. Ea hod mid sein Vota noch Kambodscha ins Exil geh miassn. Duat in Angkor, hod a sei Ausbüdung griagd und dem duatign Kini sei Tochta gheirat. Mid da Intaschtitzung vo sein Schwiegavotta hod a Soidotn augwoam und is in Laos eigfoin. Nochdem ea de Fischtntima, Oas nochn Aundan eaowat hod, is a zan easchtn Kini vo Laos krönt wuan. Gschtuam is a im Joah 1393 (1374?). Sei Nam ois Kini woa: Somdetch Brhat-Anya Fa Ladhuraniya Sri Sadhana Kanayudha Maharaja Brhat Rajadharana Sri Chudhana Negara

Sei Jugand[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ea is 1316 Im Fiaschtntum (Mueang) Sua af d`Wöd kema. Sei Famüli hod vom Khun Lo em Grinda vo Rajadharani Sri Sudhana und da Stod Luang Prabang ogschtaummt. Sei Großvota woa da Suvanna Khamphong , da Heascha vo Chieng Dong Chieng Thong.

  • Sei Vota woa da Khun Phifa und ea woa da Fiascht vo Müang Sua. Scho ois a Biabal hod da Ngum Fa noch Kambodga ins Exil geh miaßn. Dafia wen zwoa untschiedlige Grind augem:
  • Da easchte Auloß soi gwest sei, das da Fa Ngum mit 33 Zähn gbunwuan sei soi. Und de Odlign hom des ois ungudas Omen augschaud und woitn des Biabal ned segn. Des is woahscheinli a Mäa, den sogoa vom Buddha wead gsogd, das a mid 33 Zähn af d`Wöd kema sei soi. Zweng dem is a de de 33 a Glickszoi im sidostasiatischn Buddhismus.
  • Da woahscheinligare Grund woa vamuatli dea, das sei Vota a Bantschal mid an Weiwal vo em sein Vota ghobd hod. Und em Großvota vom Fa Gnum hod des iwahaubd ned paßt und dea hod daun sein Suhn vom Hof vabaunnt. Vatribm hod de Zwoa daun da jingare Bruada vo sein Vota, da Kamhiao.

De Zwoa san daun am Hof vo Ankor Thom in Kambodscha afgnummawuan. Da Fa Gnum hod duat a sei Ausbüdung gmocht und hod schpoda em Kini Jayavarman sei Tochta, de Nang Keokeng Ya (Nang Keava Lot Fa) heiratn deaffa. De a schpoda in Laos den Theravada Buddhismus eigfiat hod.

  • Weu ma se in Ankor an khmerfreindlign Heascha im Nuadn gwinscht, hod ma in Fa Gnum gföadat.

Sei Weg zan Kini[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A dekorazion af an Tüapfostn in Luang Prabang.
  • Ea hod im Exil davo draamd, wia ma sei Hoamad badasoats vom Fluss Mekong einign kennt. Und midm Göd und da Intaschtitzung vo seim Schwiegavota hod a eppa 10.000 Khmer-Kempfa auweabn kena. Mid de is a daun 1349/1350 noch Nuadn zogn und hod bis 1353 a boa Mueng (Fiaschtntima) eaowad. In dem Joa hoda aa de Truppn vo sein Onkö em Kamhiao gschlogn. Da Fa Gnum hod zwoa eascht 4 Provinzn und Teu vo drei Aundare eaowat ghobd, owa aungebli soi ea af Bittn vom Voik de Heaschoft iwanumma hom. Ea hod daun a in Laos Soidotn ausghom und so sei Heer vagressat.
Des That Makmo in Luang Prabang.
  • 1354 hod a des schtoake Mueang Chiang Saen augriffa. Drafhi hod se denan eana Vabündeta, da Fiascht Kan Nas vom Mueang Chiang Mai, em Fa Ngum untawoaffa.
  • Za seina Haubtschtod hod a Xiang Dong Xiang Thong gmocht. Und de Schtod hod a schpoda in Luang Prabang umdauft.
  • De kloanan Laotnfiaschtn san daun a inta sei Kinireich untagschlipft.
  • Mid seina Armee hod a aa oanige kinesischn Augriff ogweaht (Mongolen -Yüan-Dynastie). In dera Zeit ois ea mid seine Soidotn gegn de Mongoln-Kinesn gempft hod, is dahoam 1368? sei gliabte Frauw an da Pest gschtuam.
  • Sei Armee hod a Gebiet eaowat, de unta da Kontroi vo de Viatnamesn gschtaundn san.
  • Sogoa linkssoatige Gebiat vom Mekong hod a eaowat. De woan vo Thai bsiedlt. Drafhi hod a sei Kinireich so bzoachnt: Des Kinireich olla Ethnien mid de Thai Dam, Phuan, Phutai und Lao Thoeng. Ea hod daun de Provinzn neich guadnt, in Mueangs (Lehen).
  • Do de untawoafna Fiaschtn in eanane Provinzn weidaregian haum deaffa, woans eha in an lockan Ohengigkeitsvahötnis zan Heaschasitz.

Do a de Provinzn vaeind hod güt a ois da easchta Kini vo Laos. Sei Laund hod a Lan Xang: Des Laund da Million Elefauntn ghoaßn. Weu da Elefaunt woa des Zoachn vo da mülitarischn Kroft.

Sei schpodas Lebm[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ea hod daun aus dynastischn Grind nu amoi gheirat. De Tochta vom Fiaschtn Adhutthaya za Frauw gnumma. Mid Dea hod a den Suhn Oun Huan ghobd. Weu ea de umma 300.000 Thaiuntanen mera in sei Reich eibindn woit, is sei Suhn nuameah Sam sen Thai gnennt wuan (Des Wuat bedeit 300.000). Und mid dem Naum isa aa da nexte Kini wuan.

Sei easchte Frauw muas an großn Eifluss afn Fa Gnum ghobt hom. Den ea hods recht gliabd. Und ois vaschtuam is, hod a zwo wida gheirat, owa ea defat se a aundaweitig trest hom. Den de Odlign haum se iwa sei tyrannischs Wesn und vuaoim iwa sei ausschweifads Lebm beklogt hom.

Weu a bolitische Unruhn gfoigt san, hod se da Kini Fa Ngum 1373 ins Exil (Ausgeding) noch Muang Nan zruckzogn, wo a daun a 1393 vaschtuam is. Sei Suhn da Samsenethai is daun zan Regentn eahobm wuan.

  • Und eascht ois da Fa Ngum im Tempö Xieng Ngam beigsezt wuan.
  • Und eascht daun is da Samsenthai zan neichn Kini krönt wuan.

In de vom Fa Ngum eaowatn Grenzn hod sei Famüli nu umma 300 Joah regiat.*

  • In Luang Prabang, sogoa eppa 600 Joah.

Schau aa[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Litaradua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]