Notgöd

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Owaöstareichisch gschriem worn.
Notgöd vo da Gmoa Buaghausn 1919, 50 Pfennig

Za da Fuam vom Notgöd, dt Notgeld, hod ma nua in Notlogn griffa, beispüsweis in belogate Schtäd, de wos vo da Materieuzuafuah vo da Aussnwöd ogschnittn woan. Ohne Zuafuah vo Aussn hod ma in Woarnkroaslaf innahob vo da Schtod aufrecht dahoidn miassn und hod se dabei mid da Ausgob vom Notgöd bhoiffa. Des Notgöd hod aus de faschiedanstn Materieu bschteh kena. z. B.: Poppndecklscheim aus Biachadeckl, Aluminiumschtroafn oda Keramik. Owa de Moastn hom aus an bedrucktn Papia bschtaundn. In da Zeit nochn Easchtn Wödkriag hom in Deitschlaund große Bankn, Gmoana und sogoa große Fiaman Notgöd aufglegt und ausgem. De Gödscheine hom owa a genau festglegte Guitigkeit ghobt.

Belogarungsnotgöda[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ois da Madhi mid de Aufschtändischn Sudanesn de Schtod Khartum belogat hom, hod da engl. Genareu Gordon Pascha des Notgöd ausgem lossn.

De ödastn Notgöda san bei Belogarungan aufglegt wuan. Des ödaste, uns heid bekaunte, hom de Schpania aussagem, ois de Mauren 1483 de Schtod Alhama belogat hom.

Ois Khartum (Sudan) vo de Aufschtändischn untan Madhi eikesslt und belogat wuan is, hod da englische Kommandant, da Genereu Charles Georg Gordon Pascha de Notgödscheine aussagem.

Kriagsnotgöd[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Weus im Easchtn Wödkriag an Maungl aun an Münzmetoi gem hod, haum des deitsche Reich und Östareich-Ungarn Kriagsnotgöda ausgem. In Östareich san scho wehrandn Easchtn Wödkriag de Münzmetoi knopp wuan, ma hods jo via de Woffnproduktion braucht. Oiso hod ma Münzn aus Eisn gossn oda ma hod de Kronen-Gödscheine hoibiat oda gviatlt und de Teuschein hod ma daun mid enana Teuweat ogschtömpöd. 1918 hod se da Maungl an Kloagöd so zuagschpizt, das des Finanzministerium an de effentlign Keapaschoftn und Inschtituzionan de Empföhlung ausgem hod, das in Eignregie Gödeasotzzoachn ausgem soidn.

Notgöda vo de Gmoana in da Zwischnkriagszeit[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Nochn Wödkriag is in de bsiagtn Schtootn de Wiatschoft am Bodn gleng. Oiso hod ma se mid da Ausgob vo Notgöda bhoiffa. Zeascht de Lända und Kroas, owa boid san a de Gmoana gfoigt. Um in lokaln Wiatschoftskroaslaf in de oanzalnan Gmoana afrecht za dahoidn und ned in de Zeit vom Tauschhaundl zruckzfoin, hom de Gmosna de Auszohlung vom aufdrucktn Nennweat garantiat.

A gwisse Sichaheit hom de Kloagmoannotgöda im kloan Wiatschoftskroaslaf gem. Da se aufs Vatrauan afn oagnan kloan Wiatschoftsraum bruaht hom, sans vo de aissan Eifliss ned so betroffa gwest. Den grod in de Joa vo da Hypainflzion woan de Kloagmoananotgöda vo dera ned so schtoak betroffa.

Des hod owa ned goitn fia de Notgöda de gressare Schtäd, Kroas, Lända oda da Schtoot ausgem hod; aa ned fia de Notgöda vo de Schpoakassn oda Bankn, de wos af de Laundaswährung glaut hom. Den de woan genauso da Inflazion untawoffa wia de offiziöe Schtootswährung.

A Scheene Fuam woan de Notgödmünzn aus Keramik. De hods ned nua in Meissn gem.

Im Zwoatn Wödkriag hom de Nazis a eigne Fuam vo an Notgöd eigfiat. Des hod nua in de jidischn Getthos und Konzentrazionsloga (KZ) goitn.

Bettlaguatscheine[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A Sundafuam woa a des Bettlagöd. Des is vo de Gmoana oda vo da Kiacha ausgem wuan. De Guatschein hom de Begünstigtn zan Eikaffa vo beschtimmte Lebnsmiddl berechtigt und de Schein hom a nua in bschtimmte Gschefta goitn. Vamuatli a um an missbrauch za Vahindan ( z. B.. Akahoimissbrauch).

Kuriosität[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Fria hod in Italien reglmassi de Inflazion galoppiat. Oiso woa da Materieuweat vo de kloan Liramünzn scho zhoch und zwegn dem hod ma nia gnua davo prägt. De Gscheftsleid in de kloan Gschaftl hom se aso behoiffa das fias kloane Wexlgöd Telefonmünzn heagem hom.

Litaradua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Bubeck, Ingrid: Geldnot und Notgeld in Thüringen, 1. Auflage 2007, 128 Seiten, Erfurt: Sutton, ISBN 978-3-86680-149-3.
  • Geiger, Anton: Deutsches Notgeld, Bd. 3: Das deutsche Großnotgeld 1918-1921 (Katalog aller Notgeldscheine im Nennwert von 1 bis 100 Mark). 2. Auflage 2003, 528 Seiten, Regenstauf: Gietl, ISBN 3-924861-79-X.
  • Gerke, Wilfried: In'ne Nottiet geborn ... Notgeld erzählt. Unsere Heimat auf Geld. (Hrsg.: Kreissparkasse Grafschaft Diepholz), Diepholz 1992, 112 S.
  • Grabowski, Hans L.: Das Papiergeld der deutschen Länder von 1871 bis 1948 - Die Banknoten und Notgeldscheine der deutschen Länder, Provinzen und Bezirke, 1. Auflage 1999, 606 Seiten, Regenstauf: Gietl, ISBN 3-924861-33-1.
  • Grabowski, Hans L.: Deutsches Notgeld, Bd. 9: Notgeld der besonderen Art - Geldscheine aus Stoff, Leder und sonstigen ungewöhnlichen Materialien, 1. Auflage 2005, 208 Seiten, Regenstauf: Gietl, ISBN 3-924861-93-5.
  • Grabowski, Hans L.: Deutsches Notgeld, Bd. 5/6: Deutsche Kleingeldscheine: Amtliche Verkehrsausgaben 1916-1922. 2 Bde., 1. Auflage 2004, 976 Seiten, Regenstauf: Gietl, ISBN 3-924861-85-4.
  • Grabowski, Hans L. / Mehl, Manfred: Deutsches Notgeld, Bd. 1/2: Deutsche Serienscheine 1918-1922. 2 Bde., 2. Auflage 2003, 894 Seiten, Regenstauf: Gietl, ISBN 3-924861-70-6.
  • Grabowski, Hans L. / Mehlhausen, Wolfgang J.: Handbuch Geldscheinsammeln - Ein Leitfaden für Geldscheinsammler und solche, die es werden wollen, 1. Auflage 2004, 208 Seiten, Regenstauf: Gietl, ISBN 3-924861-90-0.
  • Hans Hagen Hottenroth: Notgeld in Niederösterreich. Ein Gebot der bitteren Not. St. Pölten: Niederösterreichisches Pressehaus. 1. Auflage 1980, 148 Seten, ISBN 3-853266-03-7.
  • Keller, Arnold: Deutsches Notgeld, Bd. 7/8: Das Notgeld der deutschen Inflation 1923. 2 Bde., Reprint 2004, 1248 Seiten, Regenstauf: Gietl, ISBN 3-924861-86-2.
  • Müller, Manfred: Deutsches Notgeld, Bd. 4: Die Notgeldscheine der deutschen Inflation 1922 (vom August 1922 bis Juni 1923). 2. Auflage. 2003, 608 Seiten, Regenstauf: Gietl, ISBN 3-924861-80-3.
  • Prange, Gustav: Das deutsche Kriegsnotgeld. Eine kulturgeschichtliche Beschreibung. Band I (2. Auflage 1921), Band II (2. Auflage 1922). Verlagsanstalt Görlitzer Nachrichten u. Anzeiger. [Reprint beider Bände d. 2. Auflage: kolme k-Verlag, 12. September 1996, ISBN 3-927828-42-4

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

 Commons: Notgöd – Sammlung vo Buidl, Videos und Audiodateien