Oid Aussee

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Ausseearisch gschriem worn.
Oid Aussee
Altaussee

Wappen von Oid Aussee Altaussee
Oid Aussee Altaussee
Ésterreichkórten, Pósizión voh Oid Aussee Altaussee hervurghóom
Basisdaaten
Bundeslånd: [[{{{Bundeslaund}}}]]
Politischa Beziak: Liazn (LI)
Flächen: 92,11 km²
Koordinatn: Koordinaten: 47° 38' N, 13° 46' O 47° 38' N, 13° 46' O
Hächn: 712 m i. A.
Eihwóner: 1879 (1. Jén. 2017)
Dichten: 20 Eihwohna pro km²
Póstlaatzoi: 8992
Vuawoin: +43 3622
Gmaandvawoitung: Fischerndorf 61
8992 Oid Aussee
Altaussee
Webseiten:
Bólitik
Burgermaaster: Gerald Loitzl (ÖVP)
Gmaandroot: (2015)
12 ÖVP, 3 SPÖ
Bild
Loog vo da Gmoa Oid Aussee
Bild
Oid'n Aussee vom Loser aus gseng
Blick auf'n Looser, en Oid'n Ausseea Hausbärig
Blick auf'n Oid'n Ausseea See und de Trisslwendt

Oid Aussee oda Oid'n Aussee wia´d Leit im Ausseealond sogn (amtli: Altaussee) is a Gmoa mit 1879 Einwohna (Stond 1. Jenna 2017) im steirischn Soizkaumaguad in Estarei. Dä Oat is bsunas ois Kuaoat und fi sei wüds Bierzöit Ofong Septemba bekonnt. Dos Soizbeagweak in Oid´n Aussee is de gresst Soizobbaustättn in Estarei.

Loog[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Oid´n Aussee liagt in an Doi, wos auf glei drei Seidn vom Doudn Birig umgebm is, grod im Siadn ko ma a wönkö weita ummispeha, owa a nit recht weid, weü do steht oft glei da Doostoa mit seine fost 3000 Meta und da Schnee do öhünd dä blendt recht wonn d´ Sunn ohabrennd. Owa des hot a wos Guads, wei ma is recht schnöi auf de Bärig om a glei. Do wa da Oid´n Ausseea Hausbärig, da Loosa, oda de Drisslwendt fi´d Kraxla und a da Saaling, do wo des gonz Soiz drei is. Und vo iwaroi hot ma recht a husige Aussicht iwa´s Ausseealond und ohi no Bod Aussee. Owa ma siacht hoit a wieda nit recht fü weita - wia´s hoit a so is in de Bärig. Owa dafi gibt´s jo den Oid´n Ausseea See glei nebm an Oat, do ko ma in Summa recht fesch bodn geh, owa ma braucht hoit scho a recht a dicke Haut, wei wüaküa worim wiad a nia. Wonn a amoi 24 Grad dawischt, oft is des scho des Hechste. Owa dafi ko ma im Winta drauf eislaufn.

d´Wassa[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Nebm an Oid´n Ausseea See gibt´s im Gmoagebiat no den Augstsee am Loosa, den Wüdnsee im Dodn Birig und den Ostasee hintan Oid´n Ausseea See. Sist gibt´s no en Augstbo, dä vo da Blaa Oim aussa und duri´s Dof rinnt. Aus´n Oid´n Ausseea See do rinnt de Oid´n Ausseea Draun aussa. De is oane vo de drei Quöifliss vo da Draun, de bei Linz i´d Donau ahi rinnt.

Oatsteile[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Oid´n Aussee hot zwoa Katastralgmoa: Oid´n Aussee und Lupitsch. In da Katastreugmoa Oid´n Aussee gibt´s via Oatschoftn: Oid´n Aussee, Fischandorif, Puahan und Liachtasbärig. In Lupitsch gibt´s grod de Oatschoft Lupitsch.

Gschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Scho de Rema hom am Saaling in Oid´n Aussee a Siedlung ghobt. De hot vom 2. bis ins 4. Joahundat bestond ghobt und de Wissnschoftla glaubn, da de a scho Soiz obaut hobn. Zan äschtn moi in a na Uakundn gnonnt is da Soizbeagbau in Oid´n Aussee 1147 woan. Da Oat söiwa is 1265 s´äschte Moi nomentlich ois "Aussee interior" eawehnt woan. Um 1250 hot da erwöihte Eazbischof vo Soizbuag, Phillipp vo Spanheim, kuchz amoi des Ausseealond besetzt und bei dära Gelegnheit auf an Higl in Oid´n Aussee a glei a kloane Festung baut, de Burig auf'm Pflindsbärig. Um ara 1254 is de owa wieda somt´n Umlond zruck on´d Steiamoak gfoin.

Bis 1848, ois de Grundheaschoft aufghobn won is, is Oid´n Aussee Teu vo da Herrschof Pflindsberg gwesn. Im 19. Joahundat is des Doaf Zü vo da Summafrische won. Voa oim Kinstla und Schriftstöa sand iwan Summa no Oid´n Aussee kema. So zan Beuspü da Jakob Wassermann, da Hugo von Hofmannsthal, da Theodor Herzl und da Friedrich Torberg.

Nochm Oschluss vo Esarrei ons Deitsche Reich 1938 is Oid´n Aussee Teu vom Nazi-Gau Oberdonau won. De 29 Villen, de jüdischn Famülien gheat hom, san „arisiad“ won. Gegn an Schluss vom Zweitn Wötkriag san an Haufn Nazis und a nei pro-faschistische Exüregierungen aus Osteiropa noch Oid´n Aussee kema und hom si do vasteckt, weu´s Teu vo da so genonntn "Oipnfestung" gwesn is. Ob 1943 hom de Nazis a im Soizbeagweak Oid´n Aussee g´raubte Kunstweka aus gonz Eiropa eiglogat. Ban Kriegsschluss hom oft a po Nazis vasuacht, im Oat inta zan taucha, so zan Beispü da Adolf Eichmann und da Ernst Kaltenbrunner. Am 8. Mai 1945 san oft d´Amerikana no Aussee kema. De hom oft den Kaltenbrunner am 12. Mai 1945 auf ana Oim ba Oid´n Aussee dawischt und festgnumma. 1948 is Oid´n Aussee wieda z´ruck za da Steiamoak kema. Bis 1955 is´s oft no Teu vo da Amerikanischn Besotzungszone in Estarrei gwesn.

Trocht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Z´Oid´n Aussee trogn d´Leit no recht gän a trachtigs G´wond. S´gwehnli Ausseea Diandl fi d´Weiwaleit hot a violetts Owateu, an rosa Kidl und a schwochts, seidas Fischta (= Schiazn). D´Monaleit trogn a Ledane und greane, g´melte Stutzn (= Strimpf), a greas Leüwö und an grean oda gran Rock driwa. De echt Oid´n Ausseea Ledahosn is a kuchze Hosn aus Gams-Hiaschleda mit greane Stickarein und an uma zwoa cm broatn, ogstückötn "Bürserl". Dos dagibt oft an weißn Stroaf kuchz vo´m End vo da Hosn. Dos is da wichtigest Intaschied: Hot de Hosn den Stroaf nit, oft is´s a Grundlseea Ledahosn und koa Oid´n Ausseea.

Braich[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Iwa d´Ausseea sogt ma gän, dass´s eigantli grod zwoa Joareszeitn kennand: Voa´m Kiritog und voa´m Fosching. Und es stimmt, de "heilign drei Foschingtog" san a recht a wüde Soch: Trummöweiba, Schitznumzig, Foschingbriaf´ und ollahond narrische Spüarein. D´Foschingdog - da Foschingsunndog, da Foschingmondog und da Foschingdeansdog - san da reinste Ausnohmezuastond. Genauso is´ ban Oid´n Aussseea Kiritog Ofong Septemba mit seim Biazöit - wieda drei Tog, vom Kirisomstog bis zan Kirimontog Voigas.

Owa a sist aso gibts ollahond Braich, de d´Leit no gän betreibn. Do warad natiali s´Miglo-Geh am 5. Dezemba, s´Glöckön und Bärigl-Geh am 5. Jenna und aso geht´s dahi s´gonze Joar iwa. Und Musiziern doan´s a gän im Ausseealond. A Rumpö, a Gitaa und a Geign und rund geht´s ba an Steira mit seine Gstanzln, an Schleinign, an Boarischn und so weita.