Sezessionsgriag

Aus Wikipedia
Sezessionsgriag
De Voeinigtn Stoodn 1864 blau: Unionsstoodn ohne Sklafarei hellblau: Unionsstoodn mid Sklafarei rot: Konfedariade Stoodn
De Voeinigtn Stoodn 1864
blau: Unionsstoodn ohne Sklafarei
hellblau: Unionsstoodn mid Sklafarei
rot: Konfedariade Stoodn
Datum 12. April 1861 bis 23. Juni 1865
Ort haubsechle in de Siadstoodn
Casus Belli Beschiassung vo Fort Sumter
Ausgang Sieg da Noadstoodn
Foign Widaheastäung da Union,Oschaffung da Sklafarei
Konfliktparteien

Vaeinigte Stootn

Konfedariade Stootn
Befejshoba
Abraham Lincoln
Jefferson Davis
Truppmsteakn
2.803.300[1]
1.064.200[1]
Valuste
>634.703[1]
tot: >359.528
verwundet: >275.175
>335.524[1]
tot: >198.524
verwundet: >137.000
D Einsboh hod im Biagagriag a entscheidande Roi gschbuid.

Da Sezessionsgriag (aa Amerikanischa Biagagriag)[2] woa da vo 1861 bis 1865 wearande milidärische Konflikd zwischa dene aus de Voeinigte Stootn ausdrena Siidstootn (da Konfedaration) und dene in da Union vablimna Noadstootn.

De Uasach woa a diafe wiatschaftliche, sozioe und bolitische Spoitung zwischa de Noad - und Siidstootn, voa oim in da Sklavnfrog. Seit 1830 hom se de Konflikde oiwei voschäaft und hom schliassle zan Griag gfiat, ois de moastn Siidstootn aus da Union ausdredn hand, wia da Abraham Lincoln zan US- Bräsedent gwäid woan is. Mim Bschuss vo Fort Sumters duach de Konfedariatn am 12.Aprui 1861 hod da Griag ogfangt und afkeat hoda im Wesandlichn mid da Kapidulation da Nord-Virginia-Armee in Appomattox Court House am 9. Aprui 1865. De olaleztn konfedariatn Druppn hom am 23. Juni 1865 in Texas kabiduliat.

Iwablig[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Sezessionsgriag hod de Vaeinigtn Stootn nochhoide gfesdigt und za ian Afstieg zua Groussmacht beidrong. Ea woa da easchde modeane Griag, mid zoireichn technischn Neiarungan afn Schlochtfäid. Es woa owa a da valustreichsde Griag und hod mea Doude gfoadat ois jeda andare Griag wou Amerika im Laaf da Gschicht bedeiligt gwen is. Da Biagagriag is heid no im gmoasama Gedächnis da Amerikana, bsundas in de Siidstootn, wai duat fast olle Kempf austrong woan san.

Jefferson Davis, Bresident da Konfedariadn
Abraham Lincoln, Bresident da Voeinigtn Stoodn

Am Ofang fom Griag hod koana gwissd, wos fia Middl und Strategian ma owendn soi. Easchd no da Schlochd bei Manassas ( 1.Schlochd am Bull Run), de da Siidn gwunna hod, hom de im Noadn bschlossn a schlogkräftigs Heer afzstäin. De Fira im Noadn hom gmeakt, das da Griag ned so schnäi goa sei wead.

Im Siidn hod ma no da Schlochd gschaud, de Genzstootn Kentucky und Missouri bolitisch und milidarisch z inwoiwian, owa am End vo 1862 hod mas afgehm.

Im Ostn hod de Union eascht amoi vasuacht mim Hoibinsl-Fäidzug (engl.: Peninsula-Campaign) vo Meaz bis August 1862, de Haubtstod da Konfedariatn, Richmond, Virginia, eiznemma. Des hod da konfedariade Genaroi Robert E. Lee vahindat, dea no sein Eafoig bei da Siem-Dog-Schlochd bei Manassas ( 2.Schlochd am Bull Run) mid da Nord-Virginia-Armee in Maryland eidrunga is. De easchde Inwasion vo da Union hod mid da Schlochd am Antietam (a Schlochd bei Sharpsburg) gend kod. Nom Sieg am Antietam, hod da Lincoln de Emanzibatzionseaklerung, de olle Sklafna in de Stoodn de rebäiian, vo 1. Jenna 1863 oo fia frei eaklead, de Sklafna in da Union owa ned, valesn. Des hod an Noadn an moaralischn Voadoi voschaffd und hods Großbritannien und Frankreich unmegle gmochd fian Siidn eizdren. S Griagszui voum Lincoln woa owa owei no de Widaheastäung da Union.

De Noadstootn hom 1863 hoibad Tennessee bsezt und den Vakeasknodnbunkt in Vicksburg, Mississippi aobat. Etz woa de Konfedaration teit, wei de Union an gsamtn Laaf voum Mississippi kondrolliad hod. Im Ostn hod da Genaroi Lee im Fruahjoa a bo schbekdagulere Eafoige kobt. Ea woit de Union zwinga Druppm vum belagatn Vicksburg zan obziang, a milidärischs Pad heastäin und an Vahandlungsfriid mim Noadn, drum hoda Maryland und Pennsylvania ogriffa. Owa a de zwoate Invasion af Unionsgebiad, is bei da Schlochd vo Gettysburg gscheidat.

De Niadalong da Konfedaridn bei Vicksburg und Gettysburg im Juli 1863 woa a Wendebunkt im Griag. Am Joaend woa de Frontlinie im Ostn am Flissal Rappahannock in Virginia, im Westn woa Tennessee teit und da Mississippi in da Händ vo de Noadstootn. Ois a de Häfn im Siidn vo da Noadstootnflodill blokiat woan san, hod des grawiarande Auswiakunga af de Industria und de ganze Vasoagung kobt.

1864 hod da Bresident Lincoln an Genaroi Ulysses S. Grant, da Siega vo Vicksburg, zan Owabfäishowa vo da Union gmochd. Grant hod glei im estlichn und westlichn Griagsgbiid gleichzeide ogriffa. Da estliche Fäidzug voa Petersburg, Virginia, den da Genaroi säiwa bfeligd hod, woa fiad Katz und hod aussa grouße Valuste koa oadeidigs Eagebnis brochd. Ois da Genaroi William T. Sherman Atlanta im Westn eignumma hod, hoda an Lincoln de Widawoi gsichad. Sherman is oschliassand zan Mea maschiad, duach Georgia und Carolina und hod so de Konfedaration nomoi gschboidn. Etz is Virginia mid da Haubtstod Richmond a vo Siidn hea eigschlossn gwen.

1865 hom de Konfedariatn nomoi vasuachd de Nidalog obzwendn, owa wiadschafdle woans am End, era Amee kunt nimma vasoagt wean, net zlezt wega da Griagsfirung voum Genaroi Sherman, der ois Voakempfa zan Totoin Griag guit. Am 9.Aprui 1865 hod de Noad -Virginia Amää unta da Firung vo Genaroi Lee, bei Appomattox Court House ere Waffn nidaglegd, olle ibrign Ameen san bis zan Summa gfoigd.

No Griagsend is bis 1877 de Reconstruction gfoigd, da Widaafbau und de Widaeigliedarung da Siidstootn in d Union. Am 18. Dezemba 1865, is da 13. Vafassungszuasatz in Krafd dren, in dem a de Sklafarei ogschoffd woan is.

Uasacha[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Bolidische Grind[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Gengsadz genga scho afd Grindung vo de Vaeinigtn Stootn zruck. De Sklafarei is duach d Vofassung do gschizt, woses scho oiwei gem hod. Weng da Reglung, das de Ozoi da Ogoadnadn vo an Bundesstood vo da Befäikarungszoi ohenge is – Sklafn wean a za drei Finfdln ogrechnad – woa da Eifluss da stimmbrechdigtn Befäikarung im Siidn grässa ois im Noadn. Und imma wen a neia Stood da Union beidren is, hod se des af des eh scho schwiarige Gleichgwicht ausgwiagt.

Aus da Sichd voum Siidn is owa bam Konflikd ned primäa um d Sklafnfrog ganga, a ums Rechd fo de Oanzlstootn. Sezessionistn woan da Iwazeigung, de Oanzlstootn hom mim Beidrid za Union ned ia Suwaränitäd afgehm und kinna jedazeid wida ausdren, aussadem ko de Union koan Oanzlstoot a bstimmds Gsäischofdssüstäm voaschreim. A Bundesstoot hods Rechd a Bundesgsedz wos eam ned bassd af seim Gebiid z anullian. Wen da Bund de Nullifikationsdoktrin voweigad, no blaibd dem Stoot de Sezession. Und häd des ois ned scho bei da Grindung da Union goitn, wos in da Vofassung vo 1787 s Eigandum vo Sklafn garandiad, no wan de Siidstootn niamois eidren.

Tadsechle hods a in de Noadstootn koa Meaheid fiad Oschaffung da Sklafarei gem, de Abolitionistn woan oiwei in da Mindaheid. A da Abraham Lincoln, da Bresidendschoftskandidad vo da Republikanischn Batai fias Woijoa 1860, is ned fiad Oschoffung da Sklafarei eidren, sundan nua fia a Bschrenkung in dene Stoodn, wos scho exisdiad hod. Owa da Lincoln is in zea Siidstootn ned amoi af de Woizedln gstandn, wos zoagd wia weid de Gengsezlekeid scho fuatgschrittn woa.

Wiatschofdliche und sozioe Grind[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Otei da Sklafarei in de Vaeinigtn Stoodn im Joa 1860

Afgrund da Industrioisierung in de Noadstootn is de Produkdiavitäd da Lohnoawada stei ogstieng, de Wiatschofd bsundas im diafn Siidn dageng is af Broduktion billiga Rohstoff ogwiesn, wos de billegare Sklafnhoitung beginstigd hod. Eiwandara san weng da bessan Oawatsbedingunga liaba in Nordn ganga und im Siidn hods an Oawatskräftemangl gem. Drum a de Ohengekeid voum Siidn vo da Sklafarei.[3]

A andara Streitbunkt zwischa Noad und Siid woa de Schutzzoibolidik, de zua grässtn Vofassungsgriasn, da Nullifikationsgriasn vo 1832/33 gfiat hod.[4]

Im Nordn und Siidn hom se untaschiadliche Gsäischoftn aussa buid, de Meaheid da Befäikarung im Noadn woan Gloabauan im Westn und Lohnoawada im Ostn. Danehm no a gloane Middlschicht, a boo Oideigsessane und Neireiche in da Owaschicht. In da Industria hod ma kwalifiziade Leid brauchd, drum hods a guade effandliche Schuin gehm. Zu de Houschuina hom oiadings a nua Brifiligiade Zuagang kobt.

Im Siidn woans oame weisse Doglöna und Bauan, a gloane Middlschicht vo Handweaka und gloane Blandaschnbsitza mid a bo Sklafn. A gloane Owaschicht vo de oideigsessna groussn Blandaschnbsitza hods a gem. De effandlichan Schuina woan vakimmat, grod de vo da Owaschicht san in de Briwatschuin guad ausbuid woan. Innahoi da weissn Gsäischoft im Siidn, is drodz da untaschiadlichn Lemsweis kam za Spannunga kumma. Se san olle gschlossn hinta da Institution Sklafarei gstandn.[5]

Reconstruction[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Reconstruction wiad de Fasn fo da Widaeigliedarung fo de Siidstootn in d Union da Voeinigtn Stootn vo Amerika gnennt. No im Griag umara 1863 hod ma ogfangt und dauad hods bis 1877.

De Reconstruction umfasst unta andam de bolidische und wiatschaftliche Eigliedarung da Stootn, de strofrechtliche und gsäischoftliche Behandlung ira Fira und den verfassungsmassign und gsetzlichn Status da Ex - Sklafn. Des ois hod za gwoittätign Ausanandsezunga gfiad und in de frian 1870 Joa hod ma gmeakt kod, das ma des vo de Bresidentn Lincoln und Johnson ogschdrebde Zui ned eareicha ko. De Reconstruction hod mid dem Kombromiss 1877 gend, das de Siidstootn da zweifehaftn Bresidentschoft vo Rutherford B. Hayesin zuagstimmt hom, wen dafia olle US-Druppm de emoign Siidstootn valossn.

De längste ohoitande Wiakung hom de drei Biagagriags-Vofassungszuasetz dazuit. Da 13. hod de Sklafarei afkom, da 14.hod den Schutz da Biaga af olle Rassn eaweidat und da 15. hod Rassnbschrenkunga bei de Woin ogschoffd.

Auswiakunga[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Im Amerikanischn Biagagriag san umara 620.000 Leid[6] ums Lem kumma. De Griagskostn woan mea wia 8 Milliarden Dolla. S Heea fo da Union woa am End fom Griag iwa 1 Million Maana grouss und d Flottn hod 671 Schiff kod.

Wesen und Bolidik hom se nom Siig voum Noadn in da USA vaändad. De Macht voum Bund is weida ausbaud woan,[7] de easchde nationale Eikommanssteia, de easchde oigmeine Weapflichd und a eaweidade Zuaständekeid da Bundesgrichde san eigfiad woan. Da Siig vo da Union hod a de bolidische Voaheaschoft voum Noadn und da Rebublikana gfestigt. Da nexde demogratische Bresident woa da Grover Cleveland, dea 1884, easchd 20 Joa nom Biagagriag gwäid woan is.

Mid de Vofassunszuasetz hom de Sklafn frale ia Freiheid, Biaga und Woirechd griagd, owa se woan oiwei no Diskremenierunga und Rassndrennung ausgsezt. Mid da Konfedaration is a des oide siadstootle aristogratische Gsejschoftssüstäm untaganga, in de nexdn Joazehnde is da landwiadschofdle oriendiade Siidn industralisiad woan. Bolidisch is da Siidn ois Solid South bis in d 1960er Joa de Houbuag da Demokratn.

Fuima[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Foigande Fuima handln voum Sezessionskriag (Auswoi):

  • Die Geburt einer Nation (1915)
  • Der General mit Buster Keaton (1926)
  • Vom Winde verweht (1939)
  • Die rote Tapferkeitsmedaille (1951)
  • Fackeln im Sturm (North & South) (1985, 1986, 1994)
  • Die Blauen und die Grauen (The Blue and the Gray) (1982, 1985; Kurzserie)
  • Glory (1989)
  • PBS-Dokumentation The Civil War von Ken Burns (1990)
  • Gettysburg (1993)
  • Land in Flammen (Class of '61) TV-Film (1993)
  • Wer mit dem Teufel reitet (Ride with the Devil) (1999)
  • Hunley – Tauchfahrt in den Tod (C. S. S. Hunley) (1999)
  • Gods and Generals (2003)
  • Unterwegs nach Cold Mountain (Cold Mountain) (2003)
  • Der amerikanische Bürgerkrieg – Die Dokumentation (American Civil War – A Union Divided), Großbritannien, von Graham Holloway, (2003)
  • Die Lincoln Verschwörung (The Conspirator) (2010)
  • Lincoln (2012)

Lidaradua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Primärquellen
  • United States. War Dept.: The War of the Rebellion: a Compilation of the Official Records of the Union and Confederate Armies, Govt. Print. Off., Washington 1880–1901, 128 Bde. (hier online)
  • Southern Historical Society Papers CD-Rom, H-Bar Enterprises 1st Edition, 1997, ISBN 0-7639-0084-2
  • Clarence Buel, Robert Underwood Johnson (Hrsg.): Battles and Leaders of the Civil War, Century Co, New York, 4 Bände, 1884–1888 (Berichte von unmittelbar Beteiligten, Online auf eHistory).
Huifsmiddl
  • Marc Boatner III: Civil War Dictionary, zeascht 1959, Vintage Books 1991, ISBN 0-679-73392-2
  • Frederick Dyer: Compendium of the Civil War, Morningside Bookshop, 1978, ISBN 0-89029-046-6
  • David J. Eicher: The Civil War in Books: An Analytical Bibliography, 1997, ISBN 0-252-02273-4. (Kommentierte Bibliographie)
  • William F. Fox: Regimental Losses in the American Civil War: A Treatise on the Extent and Nature of the Mortuary Losses in the Union Regiments, u. a. Ebooksondisk.com, 2002, ISBN 1-932157-07-7
  • Bernd G. Längin: Der Amerikanische Bürgerkrieg. Eine Chronik in Bildern – Tag für Tag. Bechtermünz Verlag, ISBN 3-86047-900-8, auch Weltbild Verlag, Augsburg 1998. (Reich bebildert, aber ohne Register.)
  • James M. McPherson (Herausgeber): The Atlas of the Civil War, Running Press Book Publishers, Philadelphia 2005, ISBN 0-7624-2356-0. Viele Karten, Beschreibungen des Kriegsverlaufs, ausgewählter Schlachten und Fotos
  • William C. Davis: Der amerikanische Bürgerkrieg – Soldaten, Generäle, Schlachten. Bechtermünz Verlag, 256 Seiten, ISBN 3-8289-0384-3
  • David S. und Jeanne T. Heidler (Herausgeber): Encyclopedia of the American Civil War: a political, social, and military history. 5 Bände. ABC-CLIO, Santa Barbara, Calif. 2000, ISBN 0-393-04758-X
Zusammenfassende Darstellungen
  • Giampiero Carocci: Kurze Geschichte des amerikanischen Bürgerkriegs. Der Einbruch der Industrie in das Kriegshandwerk, Klaus Wagenbach Verlag, Taschenbuch 281, Deutsche Erstausgabe, Berlin 1997, ISBN 3-8031-2281-3.
  • Bruce Catton The Centennial History of the Civil War, Garden City, Bd.1 The coming fury 1961, Bd.2 Terrible swift sword 1963, Bd.3 Never Call Retreat 1965, alle drei Bände bei Pocket Book 1967
  • Shelby Foote: The Civil War. A Narrative, 3 Bde., New York 1958–1974, ISBN 0-7126-9812-4. (Sehr gut geschriebene Darstellung des Krieges, wenn auch ohne fachwissenschaftlichen Apparat.)
  • Michael Hochgeschwender: Der Amerikanische Bürgerkrieg. C.H. Beck oHG, München 2010, ISBN 978-3-406-56251-8.
  • Leah Ireland-Kunze: Der Bürgerkrieg in den USA. Militärverlag der Deutschen-Demokratischen Republik, Berlin 1989
  • Marcus Junkelmann: Der Amerikanische Bürgerkrieg 1861–1865, Weltbild Verlag, 1992, ISBN 3-89350-355-2, ISBN 978-3-89350-355-1
  • John Keegan Der amerikanische Bürgerkrieg, Rowohlt Verlag 2010, ISBN 978-3-87134-668-2 (The American Civil War: A military history)
  • James M. McPherson: Für die Freiheit sterben. Die Geschichte des amerikanischen Bürgerkrieges, List Verlag Berlin, ISBN 3-471-78178-1, auch Weltbild Verlag, Augsburg 2000, englisches Original Battle Cry of Freedom. The Civil War Era, New York: Oxford University Press, 1988, ISBN 0-19-503863-0. (Der Autor erhielt hierfür den Pulitzerpreis. Die beste einbändige Darstellung des Krieges, die auch detailliert auf die Ursachen eingeht.)
  • Brian Holden Reid: Der Amerikanische Bürgerkrieg und die eiropäischen Einigungskriege. Brandenburgisches Verlagshaus, Berlin 2000, ISBN 3-89488-130-5
  • Udo Sautter: Der Amerikanische Bürgerkrieg 1861-1865, Wissenschaftliche Buchgesellschaft Darmstadt, Darmstadt 2009, ISBN 978-3-534-21970-4

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

 Commons: Sezessionskrieg – Sammlung vo Buidl, Videos und Audiodateien

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 civilwarhome.com Stärken und Verluste der Union und der Konfederation (Memento des Originals [1] vom 8. Aprü 2015 im Internet Archive) i Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/www.civilwarhome.com
  2. siehe auch Sezession, weitere in den USA gebräuchliche Bezeichnungen sind War Between the States (Krieg zwischen den Staaten) oda War of the Rebellion (Rebellionskrieg).
  3. Heinz-Jürgen Nürrenbach: Abraham Lincoln - ein amerikanischer Mythos. Universität des 3. Lebensalters an der Goethe-Universität Frankfurt a. M. 2010, S. 18f.
  4. Department of Humanities Computing, University of Groningen: An Outline of American History (1994): Nullification Crisis (Memento des Originals [2] vom 11. Mäerz 2007 im Internet Archive) i Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/www.let.rug.nl. Zugriff: 5. November 2006
  5. Marcus Junkelmann: Der amerikanische Bürgerkrieg 1861 - 1865, S. 35ff Zum Selbstverständnis der weißen Bevölkerung in den Südstaaten
  6. McPherson, Battle Cry of Freedom, S. 854. Nach einer Schätzung, de aus Zensusdaten de Abweichung der Todesrate von Männern im wehrfähigen Alter gegenüber der Norm berechnet, kamen mindestens 627.000 und höchstens 888.000, mit größter Woarscheinlichkeit aber etwa 761.000 Menschen ums Lebn. Vgl. J. David Hacker (Dezember 2011). "A Census-Based Count of the Civil War Dead". Civil War History 57 (4): 307-348. doi:10.1353/cwh.2011.0061. http://muse.jhu.edu/journals/civil_war_history/toc/cwh.57.4.html. Retrieved on 2012-04-04. 
  7. McPherson Für de Freiheit sterben, S. 845f.