November (Römischer Monat)

Aus Wikipedia

Da Artikl is im Boarischn vo da niadaboarischn Doanagegnd gschriebm.

November is a Monat im remischn Kalenda. De genaue Bezaechnung dafia is eigndle mensis november, also November-Monat, wae im Lataenischn de Monatsnamen Adjektiva zum - maestns weggaglossna - Substantiv mensis/Monat hand, und drum habm s de lataenische Maskulinform. Im Woat November is de Zaeh novem/naene enthaetn; es hoasset sowas wia Naenaling, wenn ma s füa se selm iwasetzn möchet.

Dem Woat kann ma also entnehma, dass der Novemba zeascht amoe da neinte Monat gwen is[1]. S Joah had aeso mit m Martius/Meazz angfangt. Speta had oana vo de remischn Kini ans Joah no zwee(n Monat anghängt, an Ianuarius und an Februarius. Des war insofern praktesch, wae jetztet s Joah zwejf Monat ghabt had und mit m Sunnalauf zsammgstimmt had. (De Unsicherhaet mit de Schalttag lass ma da jetz wegg.) Es is dadamit awa a naes Problem auftaucht: Im Dezemba hand de Magistrate, aeso de Konsuln und de andern alle, gwählt worn und im Monat drauf (also im Januari) hamd s s Amtiern angfangt. So dass s also jetzet zwee(n Jahreanfäng gebm had: den kalendarischn am 1. Meazz und den politischn am 1. Januari. Des is unpraktesch, awa tippisch fia den remischn religionsbedingtn Traditionalismus: Wos wureten de Getta sagn, wenn mia ebbs voändern!

Erscht da Cäsar had mit saena rationalistischn, vo egyptische Mathematiker und ned vo Augurn und anderen Priesterkollegien inschpiriertn Kalender-Reform dadamit aufgraamt. Ea had an Anfang vom Joah auf n Ianuarius glegt, damit s Amtsjoah mitm gwehnlichn Joah zsammpasst had. So is s kemma, dass da Novemba da elfte Monat wordn is.

Da gnaune Umgang mit m Kalenda in da Remischn Republik is a Wissnschoft fia eam selm und ma kann des meahra goa ned richti ausanandaklaubm.

A paar italienische Stadtstaatn, z. B. Venedig und Florenz, hand aus Trutz und damit de Woatbedaetung vo de Monat (Novemba als da neinte) ned valornganga is, baem Meazz als Monatsanfang (capodanno) bliebm. Erscht im 18. Joahundat hamd de mit m Gregorianischn Kalenda aa den Jahresanfang am easchtn Januari üwanumma, Venedig goar eascht auf Befehj vom Napoleon.[2]

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  1. Füa des Meahra is hergnumma Der Kleine Pauly zu Januarius und November, danebm awa r aa anderne Fachlitteratua.
  2. Des füaht, wenn ma bo da Datierung ned aufbasst, zu da abstrusn Konsequenz, dass aess, was im Januari und Februari passiat is, nach dera venezianischn Zählwaes (lat. more Veneto oder ital. secondo l'uso veneto) no ins Joah vor unsara Zählung fallt.

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]