Irokesen

Aus Wikipedia
Irokesen
Bevejkarung
ebba 125,000
(80.000 in de USA, 45.000 in Kanada)
Wichtige Regiona
Kanada (im Sidn vo Quebec, im Sidn vo Ontario)
USA (New YorkWisconsinOklahomaNorth Carolina)
Sprochn

Mohawk, Oneida, Onondaga, Cayuga, Seneca, Tuscarora, Englisch, Franzesisch

Religion

Longhouse Religion; Kristndum; onadare

A traditionejs Irokesn-Longhaus.
Irokesn
Wah-Ta-Waso, Irokesn-Scheenheit, 1898

De Irokesen, aa Irokesn oda Haudenosaunee (Eignbezeichnung) san a Bund vo Indiana-Vejka. Es san fimf, spoda 6 vawondte Nationa, de wo in Irokesn-Bund zommgschlossn san.

Es hom oba nia olle Irokesnstämme im Bund ogheat. De wo oba ned mitgmocht hom, san vo de Mitglieda oba ned ois Irokesn ogseng woan. Des hod oba voa oim den Grund, dass de Irokesn si im Lauf vo da Gschicht so weit auseinanda entwicklt hom, dass sa si nimma ois vawondt ogseng hom. Irokesn im engan Sinn san dahea nua de Vejka, de wo zum Bund ghean bzw. gheat hom.

Nom[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

As Woat „Irokesen“ (engl./fr. Iroquois) kimmt woascheinli vo hiro kone („i hob gsogt“), des wo de Irokesn ogebli friara om End vo jeda Rede gsogt hom. Sejm nenna sa si Haudenosaunee, af boarisch Vejka vom Longhaus, zweng eanara tippischn Haus-Bauweis.

Gschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Noch da Ibaliefarung san de Irokesn aus da untan Mississippi-Region kema. Im Gebiet vo de Finger Lakes (Fingaseen) sans ebba ums Joa 1000 nochgwiesn.[1] Noch da Vaeinigung zum Irokesnbund homs s Toi vom Ohio-Fluss im heitign Kentucky in Besitz gnumma.

Iba de Zeit vo da Grindung vom Irokesnbund gibts untaschiedliche Osichtn. Es deafat oba feststeh, dass da Bund vorm Kontakt mit de eiropäischen Einwondara zstond keman is, ebba zwischn 1450 and 1600.[2][3]

Noch da Tradition, is da Bund duach in Prophetn Deganawidah ("The Great Peacemaker") und in Haiptling Hiawatha grindt woan. De zwoa hom s Grosse Gsetz vom Friedn (Great Law of Peace) zu de zastrittanan Irokesn brocht. Da Bund besteht aus 6 Nationen: Mohawk, Oneida, Onondaga, Cayuga, Onodowohgah (Seneca) und Tuscarora. De Vejka vom Bund nennt ma a Iroquois proper („eigentliche Irokesen“). De Bezeichnung „Five Nations“ kimmt aus da Zeit, wo nua fimf Nationen im Bund woan. Duach den Bund san de Irokesn im 17. und 18. Joahundat zua steakstn Mocht im Noadostn vo Noadamerika woan.

Da letzte Haiptling, dea wo duchn Deganawidah und in Hiawatha bekeat woan is, woa da Onondaga Tadodaho. Des is mitm Privileg earreicht woan, dass a spirituella Fiara vom Irokesnbund woan is und ois fuffzigstes Mitglied im Rat vom Irokesenbund sitzen hod deafn.[4] Da Titl Tadodaho is bis heit de Bezeichnung vom spirituelln Fiara vom Irokesnbund bliem. Da aktuelle Tadodaho is da Sid Hill vo da Onondaga Nation.

Irokesn-Sprochn heit[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Nua no ebba 5 % vo de Irokesn redn heit no a irokesische Sproch, drunta ebba 2.000 Mohawksprecha, de wo zum grossn Tei im Reservat Kahnawake bei Montreal lem. De gschätzte Ozoi vo de Irokesn variiat je nochdem wejche Vejka ma dazuazejd.

Nation Population Sproch Sprecha Otei
Cayuga 10.000 Goyogo̱hó:nǫ’ 62 0,62 %
Mohawk 35.000 Kanien'keha 3.433 9,81 %
Oneida 14.000 Onʌyota’a:ka 160 1,14 %
Onondaga 1.200 Onǫda’géga’ 17 1,42 %
Seneca 15.000 Onödowága 25 0,17 %
Tuscarora 1.000 Skarù∙rę’ 12 1,20 %
olle Irokesn 76.200 Rotinonhsón:ni (ohne Tsalagi) 3.709 4,86 %

Berihmte Irokesn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Robbie Robertson, Muada Mohikanarin (Mohawk) und da Voda a Jud, oana vo de berihmtastn Gitarristn vo oin Zeitn (Mitglied vo da Kultgruppn The Band).
  • Joanne Shenandoah, Oneida Sängarin, Liadschreibarin, Schauspuiarin

Schau aa[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  1. * Jennings, Francis. The Ambiguous Iroquois Empire: the Covenant Chain Confederation of Indian Tribes with English Colonies from Its Beginnings to the Lancaster Treaty of 1744. New York: Norton, 1984. ISBN 0-393-01719-2, S. 43.
  2. * Fenton, William N. The Great Law and the Longhouse: A Political History of the Iroquois Confederacy. Norman: University of Oklahoma Press, 1998. ISBN 0-8061-3003-2., S. 69.
  3. S*Shannon, Timothy J. Iroquois Diplomacy on the Early American Frontier. New York: Viking, 2008. ISBN 978-0-670-01897-0, S. 25.
  4. "The History of Onondage'ga' ", Onondaga Nation School.

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

 Commons: Irokesen – Sammlung vo Buidl, Videos und Audiodateien