Nagele

Aus Wikipedia
Nagele

Die Gårtn - Nagelen kånn man in Ploamengscheft kafn

Systematik
Ordnung: Nelknnartige (Caryophyllales)
Famij: Nelkengewächse (Caryophyllaceae)
Unterfamij: Caryophylloideae
Tribus:
Goddung: Nagele
Wissnschoftlicha Nama
Dianthus
L.

Nagele isch in Tiról a Pflånzngåttung aus der Familie va die „Nelkengewächse“. In Kärtn hoaßt dés Nagl, in mittlpoarischn Raum Nagerl. Unter Nagele versteaht mån oanerseits die groaßn Nelkn, dé man in die Ploamengschefter kriagg (Dianthus caryophyllus), åndrerseits die kloan wiltwåxetn Nelkn, wia z. B. Dianthus sylvestris unt åndre. Nagele isch der Diminutiv va „Någl“ (nhd. Nagel). In Schrifttaitsch isch die Etymologie nét viel åndersch. As Wórt Nelke kimmp va mittlniedertaitsch Negelke (dt.: kleiner Nagel). Gwirznagele isch in a Toal Órte die Pezeichnung fir Gewürznelke.

Die Gåttung Dianthus (Nagele, Nagerl, Nelke) håt innerhålb va der Familie Nelkngewäxe fólgende Merkmåle:

  • Der Kelch isch zun an Reahrl zsåmmgwåxn (die Plattlen sein nét oanzeln)
  • Glei untern Kelch isch a Krågn va Plattlen („Hochblätter“)
  • Der Pluah håt zwoa Griffl

Weltweit existiarn mehrere 100 Årtn va Nagelen. In gesåmtn poarischn Språchraum gip’s 15 Årtn, dé wild wåxn, unt oane, de viel verkaft wert; fir Éstreich (Ö) sein 15 Årtn angébm, fir Paiern (B) 10 Årtn, fir Sidtiról (S) 9 Årtn. Ållerdings isch zu sågn, dass die Gårtn-Nelke, de lei fir Paiern (als Kulturpflånz) ångébm isch, als Gårtn- unt Tópfpflånz aa in Éstreich unt Sidtiról zichtet wert, aa wénn sie in der Exkusiónsflora nét aufscheint. Iberhaup wern in Mittleurópa weitere fréme Årtn kultiviart, de in der Liste untn nét aufscheinen. Die 16 „bajuwarischn“ Årtn sein fólgende:

  • Dianthus alpinus, Alpen-Nelke (Ö, S)
  • Dianthus armeria, Büschel-Nelke (Ö, B, S)
  • Dianthus barbatus, Bart-Nelke (Ö, B, S)
  • Dianthus carthusianorum, Eigentliche Kartäuser-Nelke (Ö, B, S)
  • Dianthus caryophyllus, Garten-Nelke, Nagele (B)
  • Dianthus collinus, Hügel-Nelke (Ö)
  • Dianthus deltoides, Heide-Nelke (Ö, B, S)
  • Dianthus glacialis, Gletscher-Nelke (Ö, S)
  • Dianthus gratianopolitanus, Pfingst-Nelke (Ö, B)
  • Dianthus hyssopifolius, Montpellier-Nelke (Ö, S)
  • Dianthus plumarius, Feder-Nelke (Ö, B)
  • Dianthus pontederae, Pannonische Kartäuser-Nelke (Ö)
  • Dianthus seguieri, SeguiersNelke, Stoan-Nagele (Ö, B, S)
  • Dianthus serotinus, Sand-Nelke (Ö)
  • Dianthus superbus, Pracht-Nelke (Ö, B, S)
  • Dianthus sylvestris, Wild-Nelke, Stoan-Nagelen (Ö, B, S)

Verwéndete Literatur[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Exkursionsflora für Österreich, Liechtenstein und Südtirol; Fischer / Adler / Oswald; 2005
  • Exkursiosflora von Deutschland; W. Rothmaler; G. Fischer Verlag; 1994
  • Katalog der Gefäßpflanzen Südtirols; Wilhalm / Niklfeld / Gutermann; Folio-Verlag Wien-Bozen, 2006