Kanton

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Weanarisch gschriem worn.
Schweiza Kantone

De 26 Kantone (franzesisch: cantons, italienisch: cantoni, rätoromanisch: chantuns, in da Deitschschweiz traditionö Stände) san de Gliadstootn vo da Schweizarischn Eidgenossenschaft. Da Ausdruck is 1475 zum easchtm Moi in ana Freiburga Akte vawendt wuan.[1]

Politischs System[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Jeda Kanton hod a eigne Vafossung und eigene gsetzgebende, exekutive und juristische Beheadn. Olle Kantone hom a Aakauma-Parlament (Grosser Rat, Kantonsrat, Landrat, Parlament). Des hod je noch Kanton 49 bis 180 Parlamentssitz. De Kantonsregiarung (Regierungsrat, Regierung, Staatsrat, Standeskommission) besteht je noch Kanton aus fünf oda siem Mitgliedan.

Aunzoi und Reihenfoige[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Heit wiad de Aunzoi vo de Kantone meistns mit 26, maunchmoi mit 23 aungegem. Da Grund dafia is, dass sechs Kantone (Obwalden, Nidwalden, Appenzell Innerrhoden, Appenzell Ausserrhoden, Basel-Stadt und Basel-Landschaft) aus historischn Grindn ois Hoibkantone bezeichnet wean. (Seit der Totalrevision der Bundesverfassung der Schweizerischen Eidgenossenschaft vo 1999 haßts "Kantone mit geteilter Standesstimme"). De Untascheidung is nua bei der Besetzung vom Ständerat und beim Ständemehr relevant, hod owa kaan Einfluss auf de innere Autonomie. Korrektaweis miassat ma desweng vo 26 Kantonen, own 23 Ständn redn.

De Standardreihnfoige fia de Kantone is in da Bundesvafossung festglegt. Des hod an historischn Grund. In da Eidgenossenschaft vo de "Ocht Oidn Oate" san de Städde Zürich, Bern und Luzern in da Hierarchie vua de Landkantone gstaundn. De weidan Kantone stengan in da Reihenfoige vo eanan Beitritt.

De Schweiza Kantone auf an Blick[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Woppn Kanton (Kiazl und Autokennzeichn) Stände Beitritt Hauptort Log Eihwohna 1 Flächn 2 Dichtn 3 Gmeindn 5 Aumtssproch(n)
Wappen des Kantons Zürich Zürich (ZH) 1 1351 Zürich a12726001'351'297
(1)
a00017291'729
(7)
a0000729782
(3)
a0000171171 deitsch
Wappen des Kantons Bern Bern (BE) 1 1353 Bern a0962982974'235
(2)
a00059595'959
(2)
a0000162164
(15)
a0000392392 deitsch, franzesisch
Wappen des Kantons Luzern Luzern (LU) 1 1332 Luzern a0363475<372'964
(7)
a00014931'493
(9)
a0000243250
(9)
a000008888 deitsch
Wappen des Kantons Uri Uri (UR) 1 01291 6 Altdorf a003498935'335
(24)
a00010771'077
(11)
a000003233
(25)
a000002020 deitsch
Wappen des Kantons Schwyz Schwyz (SZ) 1 01291 6 Schwyz a0141024144'686
(17)
a0000908908
(13)
a0000155159
(16)
a000003030 deitsch
Wappen des Kantons Obwalden Obwalden (OW) 0,5 01291 6 Sarnen a003399735'032
(25)
a0000491491
(19)
a000006971
(22)
a00000077 deitsch
Wappen des Kantons Nidwalden Nidwalden (NW) 0,5 01291 6 Stans a004028740'794
(22)
a0000276276
(22)
a0000146148
(18)
a000001111 deutsch
Wappen des Kantons Glarus Glarus (GL) 1 1352 Glarus a003823738'479
(23)
a0000685685
(17)
a000005656
(23)
a000002525
3 (ab 2011)
deitsch
Wappen des Kantons Zug Zug (ZG) 1 1352 Zug a0109141110'890
(18)
a0000239239
(24)
a0000457464
(5)
a000001111 deitsch
Wappen des Kantons Freiburg Freiburg (FR) 1 1481 Freiburg a0263241273'159
(11)
a00016711'671
(8)
a0000158164
(17)
a0000168168 franzesisch, deitsch
Wappen des Kantons Solothurn Solothurn (SO) 1 1481 Solothurn a0250240252'748
(12)
a0000791791
(16)
a0000316320
(7)
a0000125125 deitsch
Wappen des Kantons Basel-Stadt Basel-Stadt (BS) 0,5 1501 Basel a0185227187'898
(15)
a000003737
(26)
a00050065'078
(1)
a00000033 deitsch
Wappen des Kantons Basel-Landschaft Basel-Landschaft (BL) 0,5 1501 Liestal a0269145272'815
(10)
a0000518518
(18)
a0000520527
(4)
a000008686 deitsch
Wappen des Kantons Schaffhausen Schaffhausen (SH) 1 1501 Schaffhausen a007452775'657
(19)
a0000298298
(20)
a0000250254
(8)
a000002727 deitsch
Wappen des Kantons Appenzell Ausserrhoden Appenzell Ausserrhoden (AR) 0,5 1513 Herisau 4 a005265453'043
(21)
a0000243243
(23)
a0000217218
(12)
a000002020 deitsch
Wappen des Kantons Appenzell Innerrhoden Appenzell Innerrhoden (AI) 0,5 1513 Appenzell a001547115'681
(26)
a0000173173
(25)
a000008991
(20)
a00000066 deitsch
Wappen des Kantons St. Gallen St. Gallen (SG) 1 1803 St. Gallen a0465937474'676
(5)
a00020262'026
(6)
a0000230234
(11)
a000008686 deitsch
Wappen des Kantons Graubünden Graubünden (GR) 1 1803 Chur a0188762191'861
(14)
a00071057'105
(1)
a000002727
(26)
a0000190190 deitsch, rätoromanisch,
italienisch
Wappen des Kantons Aargau Aargau (AG) 1 1803 Aarau a0581562600'040
(4)
a00014041'404
(10)
a0000414427
(6)
a0000229229 deitsch
Wappen des Kantons Thurgau Thurgau (TG) 1 1803 Frauenfeld a0238316244'805
(13)
a0000991991
(12)
a0000240247
(10)
a000008080 deitsch
Wappen des Kantons Tessin Tessin (TI) 1 1803 Bellinzona a0328580335'720
(8)
a00028122'812
(5)
a0000117119
(19)
a0000176176 italienisch
Wappen des Kantons Waadt Waadt (VD) 1 1803 Lausanne a0672039701'526
(3)
a00032123'212
(4)
a0000209218
(14)
a0000375375 franzisisch
Wappen des Kantons Wallis Wallis (VS) 1 1815 Sitten a0298580307'392
(9)
a00052245'224
(3)
a000005759
(24)
a0000143143 franzesisch, deitsch
Wappen des Kantons Neuenburg Neuenburg (NE) 1 1815 Neuenburg a0169782171'647
(16)
a0000803803
(15)
a0000211214
(13)
a000005353 franzesisch
Wappen des Kantons Genf Genf (GE) 1 1815 Genf a0438177453'292
(6)
a0000282282
(21)
a00015541'607
(2)
a000004545 franzesisch
Wappen des Kantons Jura Jura (JU) 1 1979 Delémont a006955570'134
(20)
a0000838838
(14)
a000008384
(21)
a000006464 franzesisch
Wappen vo da Schweizerischen Eidgenossenschaft Schweizerische Eidgenossenschaft (CH) 23 01291 6 Bern (Bundesstod) a75934947'785'806 a004128541'285 a0000184189 a00026362'636 deitsch, französisch,
italienisch, rätoromanisch

Bemerkungen:

In Klamman jeweis da Rang
1 Stand: 31. Dezemba 2009[2]
2 km²
3 Einwohna pro km², Staund: 31. Dezemba 2009
4 Sitz vo da Regiarung und vom Parlament; Sitz vo da Justiz und Polizei is Trogen
5 Staund: 5. April 2009
6 Waun da Bundesbriaf vo 1291 ois Gründung vo da Schweiz aungnumma wiad.

De zwaabuachstobign Kantonsobkiazungen (Sigel) san vabratt; zum Beispü sans fia Autokennzeichn vuageschriem[3] und wean in da ISO 3166-2:CH vawendt (mitn Präfix «CH-», zum Beispü CH-SZ fian Kanton Schwyz).

Kanton in de Schweiza Laundessprochn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Kantonsnaumen wean in da Schreibweis wiedagem, wias im Artikel 1 vo da Bundesvafassung[4] z findn san, ned owa in da offiziölln Reihnfoige. Heavuaghom san de Bezeichnungen in de jeweilign Aumtssprochn vom Kanton.

ISO, Auto-
kennzeichen
Offiziölle
Reihenfoige
Deitsch Franzesisch Italienisch Rätoromanisch
AG 19 Aargau Argovie Argovia Argovia
AR 15 Appenzell Ausserrhoden Appenzell Rhodes-Extérieures Appenzello Esterno Appenzell Dadora
AI 16 Appenzell Innerrhoden Appenzell Rhodes-Intérieures Appenzello Interno Appenzell Dadens
BL 12 Basel-Landschaft Bâle-Campagne Basilea Campagna Basilea-Champagna
BS 13 Basel-Stadt Bâle-Ville Basilea Città Basilea-Citad
BE 02 Bern Berne Berna Berna
FR 10 Freiburg Fribourg Friburgo Friburg
GE 25 Genf Genève Ginevra Genevra
GL 08 Glarus Glaris Glarona Glaruna
GR 17 Graubünden Grisons Grigioni Grischun
JU 26 Jura Jura Giura Giura
LU 03 Luzern Lucerne Lucerna Lucerna
NE 24 Neuenburg Neuchâtel Neuchâtel Neuchâtel
NW 07 Nidwalden Nidwald Nidvaldo Sutsilvania
OW 06 Obwalden Obwald Obvaldo Sursilvania
SH 14 Schaffhausen Schaffhouse Sciaffusa Schaffusa
SZ 05 Schwyz Schwyz (Schwytz1) Svitto Sviz
SO 11 Solothurn Soleure Soletta Soloturn
SG 18 St. Gallen Saint-Gall San Gallo Son Gagl
TI 21 Tessin Tessin Ticino Tessin
TG 20 Thurgau Thurgovie Turgovia Turgovia
UR 04 Uri Uri Uri Uri
VD 22 Waadt Vaud Vaud Vad
VS 23 Wallis Valais Vallese Vallais
ZG 09 Zug Zoug Zugo Zug
ZH 01 Zürich Zurich Zurigo Turitg

1 Die Schreibweise mit tz wird vom Guide du Typographe romand verwendet und ist dementsprechend häufig anzutreffen.

Ehemolige Kantone[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

17981803[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Baden
  • Bellinzona
  • Fricktal
  • Linth
  • Lugano
  • Oberland
  • Säntis
  • Waldstätte

18311833[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Ausserschwyz und Innerschwyz (Hoibkantone)

Bibliographie[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Kurt Müller (Hrsg.): Bausteine der Schweiz. Porträts der 26 Kantone. Verlag Neue Zürcher Zeitung, Zürich 1987. ISBN 3-85823-178-9
  • Die Schweizer Kantone unter der Lupe. Behörden, Personal, Finanzen (Diverse Autoren). Haupt Verlag, Bern 2005. ISBN 978-3-258-06887-9
  • Stefan Rieder; Thomas Widmer: Kantone im Wandel. Reformaktivitäten der Schweizer Kantone zwischen 1990 und 1999: Ursachen, Ausgestaltung und Konsequenzen (Aus der Reihe: Public Management). Haupt Verlag, Bern 2007. ISBN 978-3-258-07249-4
  • Die Schweiz und ihre 26 Kantone. Eine (differenzierte) Landeskunde in Regionen, Traditionen und Wappen. Verlag Bär, Niederuzwil 2007. ISBN 978-3-9523212-0-1 (Studienbuch) ISBN 978-3-9523212-1-8 (Taschenbuch)

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  1. Kantone. In: Historisches Lexikon vo da Schweiz.
  2. Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeit, Geschlecht und Kantonen, 2009 (XLS), Bundesamt für Statistik (BFS)
  3. Archivierte Kopie. Archiviert vom Original [1] am 28. Novemba 2009; abgerufen am 16. Oktober 2010.
  4. Bundesverfassung in der systematischen Sammlung des Bundesrechts Bundesverfassung in der systematischen Sammlung des Bundesrechts (Memento des Originals [2] vom 24. Óktówer 2010 im Internet Archive) i Info: Der Archivlink wurde automatisch eingesetzt und noch nicht geprüft. Bitte prüfe Original- und Archivlink gemäß Anleitung und entferne dann diesen Hinweis.@1@2Vorlage:Webachiv/IABot/www.admin.ch