Dovid Katz

Aus Wikipedia
Dovid Katz

Da Dovid Katz (* 1956 in Brooklyn, New York) is a amearikanisch-jidischa Schbrochwissnschoftla, dea si bsondas mid da Gschicht fum Jiddischn bscheftigt hod und dea a boa neiche Deorin dazua aufgschdöd hod, de oft a weng im Widaschbruch schdengan, zu dem wos d'Wissnschoft sunst sogt. Wai as Jidische im Mitloita oft engen Kontakt zu de boarischn Dialekt ghobt hod, hod ar a a boa intressante Sochan iwas Boarische aussa gfunden. 1999 is a noch Litaun gaunga und is seid dem in Vilnius Brofessa fia d'Jiddische Schbroch.

Biografi[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ea is in Brooklyn aufgwogsn, doat zeascht in de Foikschui gaunga (1962-63) und daun in de Etz Chaim Yeshiva (1963-67), schbeda in de East Midwood Day School (1967-70) und in d'Flatbush Joel Braverman High School Yeshiva (1970-74). Doatn hod a a Jiddisch-Englische Schilazeidung aussagem, de "Aleichem Sholem" ghoassn hod. Fum 1974a bis ins 78a Joa hod a auf da Columbia University in New York schdudiad und an Obschlus in Linguistik gmocht. Sai Betschela-Oawad woa "Semantic Classes Resistant to a Yiddish Sound Shift" oiso iwa semantische Woatklassn de duach de Laudfaschiabung im Jidischn ned faendat woan san. Dano is a noch Englaund gaunga und hod a Dokdoaradsschdudium bai de Departments of Hebrew & Jewish Studies und Phonetics & Linguistics aufn University College London gmocht. Sai Dissatazion woa 1982 "Explorations in the History of the Semitic Component in Yiddish" oiso d'Eafoaschung fu da Gschicht fu de semitischn Komponentn in da Jidischn Schbroch.

Jiddisch und Boarisch[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Katz Dovid is unta aundam a Aunhenga fu da Deori, das as Jiddische ned aso wia bis jez oiwai gsogt woan is, im Mitloita im Rheinlaund entschdaundn is, oiso in da Gegend fu Speyer, Worms und Koblenz, sondan an da owan Deana, oiso imheitingBoarn und in Estareich. Zu deara Ide is a duach'n linguisdischn Faglaich fu de faschidanen jidischn Dialekt mid de faschidan boarischn Dialekt, wos mea Gemainsaumkaidn gibt, wia ma glaubt und zwoa ned neta waun ma si de heitige Schbrochsituazion auschaud, sondan a in de oidn iwalifatn Dokument in denane Schbrochn.

Wos as Jiddische mid'n Boarischn gemainsaum hod, is zan Baischbü de Flexion fu de Veabm in da zwoatn Peason Pluaral auf -ts. Ma sogt zan Baischbü in de jiddischn Dialekt in Boin und in Bemen a:

  • Wohin gejts ets? (װאָהין געיִץ עץ)
  • Wos mochts ets haint? (װאָס מאָכץ עץ האַינט)
  • Hobts ir schoin gehert wos es gibt najchs? (האָבץ איר שױן געהערט װאָס עס גיבט נאַיכס)

Dazua gibts a nu a boa Gemainsaumkaidn im Vokabular, wia zan Baischbü as Woat "Schwajger" (שװאַיגער), wos so fü wia Müchbaua hoast und mim oidn Dialektwoat "Schwoaga" fawaunt is. Nu so a Baischbü wa "Mume" (מומע) auf Jiddisch, wos Dant miatalicha Saits hoast und zan boarischn Woat "Moam" ghead. A de Diminuitiv-Foamen han im Jidischn aso wia im Boarisch mid Weata wia "Schtetl", "Hoisl", "Kindl", "Stikl", "Iberfirschifl" (איבערפֿירשיפֿל, hochdeitsch: Fähre) etc. Genau so hod as Jidische a de Fadumbfung fum Vokal <a>, genau an de söbm Schdön wo des a im Boarischn da Foi is, blos dass in da jidischn Rechtschreibung zwischn <a> und <o> koa Untaschiad gmocht wiad und dafia oiwa a Alef <א> gschrim wiad (jo, ober, hobn, kort, schlofn, schodn, sogn, ...).

Mid de konsavativn Dialekt fum Woidfiatl, im Müfiatl, im Boarischn Woid und da Owabfoiz ois wia a mid siidboarische Dialekt in Keantn, Soizbuag und Diaroi hod as Jiddische fü oi- und ui-Diftong und gschdiazde Diftong gemainsaum, de sowoi in de boarischn Dialekt ois wia a in de faschidan jidischn Dialekt in ole meglichn Foamen fia keman (oib, oibn, oich, oif, oifhern, oifmachen, oifstejn, hois, hoich, blois, koifn, nejn, schejn, nejtik, aroißgang, aroißred, oißtaitschn, oißtaitscher, etc.)

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Video[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]