Sturmi

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Owaöstareichisch gschriem worn.

Da heilige Sturmi, a Sturmius oda Sturm gnend (* um 705 woaschainli in Lauriacum, Owaestareich; † 17. Dezemba 779 in Fulda) woa a bajuwarischa Adeliga, Schüla fum Heilign Bonifaz, Mönch und Missionar bai de Saxn und Frisn und is da Gründa fum Glosda Fulda in Hessn, fu dem a da easchde Obt woa. 1139 is a fum Bobst Inozenz II. heilig gschbrocha woan.

Sai Lem[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Sturmi woa a bajuwarischa Mönch, dea woaschainli aus Lauriacum/Loach baim heitign Enns in Owaestareich hea woa und mid da bajuwarischn Heazogsfamilie fu de Agilolfinga fawaunt woa. Des is owa heit aus de Beleg neama mid lezda Sichaheit bewaisboa. Ois sei Gebuatsjoa wiad maistns 705 augem, maunchmoi a 720 oda kuaz dafoa.

Ois junga Mau hod a auf jedn Foi ums Joa 735 in Heiling Bonifazius, an angl-segsischn Missionar, kena gleant und si eam augschlossn und is ins Glosda Fetzlar im heitign Hessn zua Ausbüdung bain Obt Wigbert gschikt woan. Doat in da Gegend hod a 736 de Ainisidelai Haerulfisfeld (heit Bad Hersfeld) grindd und is 739 oda 740 zum Pfoara gwaid woan [1].

Gründung fu Fulda[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Wai de bajuwarische Hoamad fum Sturmi zu deara Zeid schau grisdianisiad woa, is a 744 fum Bonifaz beaufdrogt woan, in da Gegend fu Eichloha imheitingHessn a Glosda zan gründn. Da Grund rund um des neiche Glosda woa a Gschenk fum frenkischn Hausmoa (maior domo) Karlmann an dn Heiling Bonifaz. In de Ruinen fu am oidn kiniglichn Hof, dea umara 50 Joa dafoa fu de Saxn zaschdead woan is, hod da Sturmi an da Fuat iwa de Fulda des neiche Glosda earicht.

Roas noch Italien[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

In de Joa drauf woa da Sturmi fu 747 bis 748 in Italien um doat de Mönchsregln fum Heiling Benedikt fu Nursia zan schdudian. Ea woa im Glosda am Monte Cassino, im ödastn Benediktina-Schdift und danoch a nu in Rom baim Bobst, fu dem a diarekt ois Obt fum neichn Glosda Fulda aigsezt woan is. Da Bobst Zacharias hod a d Benediktina-Obtai Fulda diarekt im Vatikan untaschdöd (Exemtion), wos schbeda nu fia Konflikt mim Bischof fu Mainz gsoagt hod [2], [3]

om: da Bonifaz bai da Dauf fu Haidn, unt: da Bonifaz wiad fu Frisn daschlong

Dod fum Bonifaz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Plan fias Glosda Fulda woa, das des a Zentrum fu da kristlichn Missioniarung fu de Saxn wean soid. Da Bonifaz is owa schau boid drauf im Joa 754 baim Fasuach d Frisn im niadan Laund zan Kristndum zan missionian, fu denan daschlong woan. Daduach hod da Sturmi sein ainflusreichn Mentor faloan und da Bischof Lullus fu Mainz wia a da Bischof fu Ütrecht haum d Unobhengigkait fum Glosda Fulda in Frog gschdöd. Da Obt Sturmi hod si owa so waid duachsezn kina, das d Laich fun Bonifaz in Fulda begrom wiad. Daduach is des Glosda a Woifoatsoat woan, sogoa fia Pilga aus da angl-segsischn Hoamad fum Bonifaz. [4]

Intrign geng eam[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Im Joa 763 hod da Bischof Lullus fu Mainz in Pipin den Jingan, in neichn Kini fu de Frankn, iwazaigt, das a in Sturmi obsezt und Fulda eam untaschdöd. [5] Auf des aufi woa da Sturmi zwoa Joa im Exil in da Normandi, bis a 765 rehabilitiad woan is und ois Obt noch Fulda zruk ghoidn woan is. 774 is des Glosda sogoa untan diarektn Schuz fun Pipin sein Nochfoiga, in Koal in Grosn, gschdöd woan.

Saxn-Mission[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

D Missioniarungsfasuach bai de Saxn san in da Zwischnzeid ned bsondas eafoigreich gwen, foa oim a wai d Franken untam Pipin und a untam Koal in Grosn iwa 30 Joa an brutaln Griag geng eana gfiad haum. Wia da Koal da Grose ausn Laund fu de Saxn wida ozong is um in Sidfraunkreich geng de islamischn Mauren zan kempf, hod s glai wida a Rebelion fu de Saxn gem und d Missionare han a fadrim woan.

779 is da Koal da Grose zruk in da Gegend gwen und hod de rebelischn Saxn a neichs Moi besigt. Bai dem Födzug woa da Sturmi peasönlich dabai, is owa gach drauf graung woan und am 17 Dezemba 779 in Fulda gschdoam.

Um 796 hod da Eigil, in Sturmi sei Nef und fiata Nochfoaga ois Obt fu Fulda, d Lemsgschicht fum eam aufgschrim und a d Dradizion fu de Faialichkaidn zu seim Dodesdog aigfiad.

Gschichtliche Bedeitung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Da Heilige Sturmi güt heit ois Apostl fu de Saxn, a waun a ned bsondas eafoigreich woa bai da Missioniarung fu denan, aus aungebane Gründ. Seine Reliquien wean gemainsaum mid denan fum Heiling Bonifaz nu oiwai in Fulda aufbewoad und sei Dodesdog woa laung a Faiadog bai de Benediktina in Fulda, Padaboan und Wiazbuag, owa a bai de Benediktina-Glesda in seina boarischn Hoamad.
  • Duch de Fabindung zan Heiling Bonifaz, dea eigentli aus Englaund woa und Winfrid oda Wynfrith ghoassn hod, und eanare gemainsaumen Missioniarungsfasuach bai de Saxn und Frisn, woan de zwoa a fia d Kiacha in Englaund wichtig und wean heit nu faead, sowoi fu da katholischn ois wia a fu da anglikanischn Kiach.
  • Es is a de Famutung aufgschdöd woan, das de Intrign gengan Sturmi im Joa 763 mid n Konflikt fum bajuwarischn Heazog Tassilo III. mim Koal in Grosn zaumhengt. Genau in dem Joa is nemli da Schdraid zwischn denan ausbrocha und da Tassilo hod si gwaigat mid de Frankn in an Griag geng Aquitanien zan ziang. Da Sturmi, dea jo a a Bajuware woa, soid beschoidigt woan sei, das a mea zan Tassilo ois wia zu de Fraunkn hoit. De Teori schdaumt fum Hisdoarika Ludwig Oelsner [6]
  • Da Heilige Sturmi eaklead a de enge Fabindung fum Glosda Fulda zua bajuwarischn Region, bsondas in da Zeid fu da Gründung. Des is a a Indiz dafia, wia im Glosda Fulda a Text entschdee kina hod, dea gmischt Oid-Segsisch und Oid-Boarisch is, nemli s berümte Hildebrandsliadl.


Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]