Nutza:Luki/Klima und Kuituan

Aus Wikipedia
Des West-Andnklima in da archaischn Periodn
Da El Nino bringts woame Wossa an de Westkistn und des bdeit vü Regn und Iwaschwemmungan
Grafik de zogd wisos bei da la Nina aun da Westkistn so truka is
La Nina hoasst koids Wossa im Pazifik und trukane Andntöla

Im fuagandn Beitrog bmeakt ma wias Klima und Kuituan [dt. Klima und Kulturen] zaumhengan. Grod aun da peruanischn Pazifikkistn hom Klimaschwaunkungan tedliche Auswikungan ghobt. Iazt vaschted ma owa imma bessa, warum oanige Gsöschoftn so pletzli vaschwundn san.

Des West-Andnklima in da archaischn Periodn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vua 7000 Joa hods natiali scho oaganisiade Gsöschoftn gem. Zan Beischpü in Ecuador de Las Vegas Kuitua (uma 8000 bis 4600 v. Chr.). De Leid woan domois no Jaga und Saummla und hom an Waundafödbau btrim. De Leid hom se koane feste Bautn afgstöd. Im feichtn Tropnwoid, im Ostn vo de Andn, sowia in Ecuador hom se de Logaplatz vo de Jaga und Saummla schlecht dahoidn. Owa das es oaganisiate Gsöschoftn gem hod, zoagn intaressante Fund im Westn vo de Andn.

In da Cueva del Guitarro, af 2500 m Hechn, hod ma 12.000 Joa oide Gwebrestl gfundn. In Chile hod ma a 12.000 Joa oide Eisnmine endeckt. Zan Obau hod ma stoanane Faustthaumma vawend. Midm Eisneaz hod ma s Eisn gmochd. De rodn Pigment homs vamuatli zan Feabn vo Textü oda ois Keapaschmuck vawend.

Archeologische Rua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

In da Zeit vo uma 8.000 bis eppa 4.800 v.chr. hod am Westohaung fi de Andn a lebnsfeindliche Trikan gheascht, ma hoassts aa de archeologische Stü. Da Grund is ned bkaunt, es woan owa ned de El Ninos schuid.

Vamuatle hom se de Jetschtreem valogat und zweng de aa de joalige Regnmeng. De Menschn hom se in de no feichtan Töla ins Hochgbiag zrukzogn. Wo ma no Iwarestln in Hochmooan vo eana gfundn hod. Soachane Auswiakunga kau ma a nu in da Nazca Kuitua auschaugn. Do bmeakt ma wia in de Joazehnt de Sidlungan oiweu hecha de Beagtöla aufigrochn san.

Klimatische Vaendarungan am Andnwesthaung woan oiweu dramatisch fia de duatan Leid und a moast da Auloss fia de Menschnopfa.

El Nino[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Des is a Wedaanomali, de heid zweng da Klimaeaweamung scho in Aständ vo 2 bis 7 Joa afdrit und fia wödweide Unweda da Grund is. Do wean de Wossamassn im Pazifik bis an de sidamerikanische Kistn vü zwoam, dahea regnds oadandli Wossa owa, das Iwaschwemmungan und Muanogeng hom.

La Nina[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Bei da La Nina draad se ois um, in Australien und af de Sidostasiatischn Insln dasaufans, owa in Peru is so dia das doat schtaubtd.

Auswikunga af de Westkistn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A Beischpü fias westlige Peru. Im Spadpleistozän san grosse Muan wegn de extrema Regnfoi vo de Beaghäng oganga. Eppa 9000-6000 hod se af de Leßobhäng Groslaund ausbroadt. In de Flusstäla hom se Flussoasn ausbüdt.

Owa uma 800 v.Chr. woa de Wiastn, vo da Kistn, scho 40 Km weid ins Laund eidrunga. Uma 200 v.Chr. woan vameate Leßobgäng, de wos de Flissoasn augfüht hom. Umas Joa 600 stoake Aridisirung (Trukanheid). Boade moi hom se de Leid in de Andntöla zruckzogn.

Ums Joa 1.000 hod se de Atakamawiastn bis za de Fiass vo de Andn ausbroadt. Eppa 1400 hods schtoake monsunoatige Summaregn gem. Dahea hod se de Wiastn wida bis af 45 Km vo da Kistn zruckzogn. Ob 1532 is wida trukana wuan. De Wiastn hod se wida af 80 km vabroadt.

Im Sidn vo Peru woan de klimatische Ohängigkeit bschtimt am Stekstn. Owa Klimaendarungan hom se a af aundare Gegandn ausgwiakt und so is des Afbliahn und a des gache Vaschwindn oaniga Kuituan bessa zan Vastean

Litaradua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Video[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]