Rätien
| Der Artikl is im Dialekt Sidtiroularisch gschriem worn. |
Rätien, lokal aa Re(j)zien ausgsprochn, oder af Latein Raetia isch dor antike Nôm vo a Gejgng, dej in groaßn Teil vo die Zentralålpm ôgedeckt håt, genauer gsåg in Schwårzwåld, es haintige Graubünden, a kloans Egg ven haintign Bayern und in Groaßteil vo Tiroul.
Rezien in vorrejmischer Zeit
[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]Es Gebiet war primär vo die Rêter bewount. Vo de woaß man haint nou net, wou sie hearkemmen sein. Sie wårn jedenfålls sehr ångriffsluschtig und stur gejgniber Roum. Andere Bewouner wårn a kältische und venetische Stämm.
Rezien als rejmische Provinz
[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]Als rejmische Provinz, wås es seit 'n 1. Joarhundert wår, håt Rezien an Vindelicia, Noricum und Gallia Cisalpina ûngegrenzt.
In 3. Joarhundert håbm die Alemannen in gånzn Nordweschten eing'nummen. D'råfter isch die Provinz af Raetia Prima und Raetia Secunda augetoalt g'wort'n. Haupstädte wårn Curia Raetorum (es haintige Chur) und Augusta Vindelicorum (es haintige Augschburg).
In 5. Joarhundert isch die Provinz vo germanische Stämme iberrennt g'wort'n. Ab 'n 6. Joarhundert sein die Kältn ålleweil weiter zrugg-gedrängg g'wort'n und die Germanen, haupsächlich Oschtgoutn, håbm sich niederglåssn. Ab 'm 8. Joarhundert isch es eschtliche Gebiet vo Rezien schun bajuwarisch g'wejsn (es gibb koane Ûnzeichn fir an Einwånderung), während dor Weschten nou kältisch (helvetisch und vindelisch) gebliebm isch bzw. alemannisch g'wort'n isch.