Raiwadadschi

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Hausrukfiatlarisch gschriem worn.
featige Raiwadadschi

Raiwadadschi (dt.: Kartoffelpuffer) san a dradizionele Eadöpfi-Schbais, de bsondas in da bemischn Küch, in da estareichischn und in da deitschn Küch gean gmocht wean. Es gibt an Haufn faschidane Raiwadadschi-Rezept, sowoi siasse ois a soizige, de a fu Region zu Region faschidn han. Iwaroi glaich is owa, dass aus griwane Eadöpfi gmocht wean und bai de moasdns Rezept a Oa dazua kimt. Aundane megliche Zuadatn han Mö oda a Hofaflokn, Zwüfi, Schbegwiafal, Dopfn, Butamüch, Bokbuifa, Gnofi, Soiz, Bfefa, Muskat, Majoran oda Petersilie. Da featig gmischde Raiwadadschi-Doag, oda bessa gsogt Baz, wiad daun in hoassn Fet aussa brodn, bis d'Eadöpfi-Masse schee duach is und auf oi zwoa Seitn goidbraun wiad. Dazua muas mas natiali amoi in da Bfaun umdran.

S'Woat Raiwadadschi[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

In Wean gibts de Kardofibufa a baim Maronibroda

In Estareich und Bayern sogt ma im Dialekt zu deara Schbais Raiwadadschi. Weas a weng hochdeitscha nena wü, dea sogt a Kartofibuffa. Eadöpfibuffa head ma komischawais nia, wos owa a Indiz dafia is, das Raiwadadschi des öödane und eigentliche boarische Woat dafia is. Da Uaschbrung fu dem „Dadschi“ kimd aus da bemischn Gengd, wo in de südwestlichn tschechischn Dialekt zu deara Schbais „Toč“ gsogt wiad, zan Baischbü im westbemischn Domažlice (Taus), ned waid fum Boarischn Woid. Aus dem „Toč“ san daun in de boarischn Dialekt de Dadschi woan und Raiwadadschi hoassns desweng, wai d'Eadöpfi jo zeascht grim wean miassn.[1]

Imheitingmodeanen Tschechischn, wia mas zan Baischbü in Prag ret, hoassn de Raiwadadschi owa Bramborák. S'tschechische Woat „Bramburi“ hod mo owa fria in de boarischn Dialekt entlaung da Deana a schdod Eadöpfi und Kartofi gsogt und is uns desweng a ned fremd.

Im Köln und iwahaupt im Rheinlaund ghean de Raiwadaschi a zu da dradizioneln Küch fu deara Region, doat hoassns owa Rievkooche oda Riwwes. In aundane Dialektregionen gibts nu an gaunzn Haufn fu aundane Naum fia oa und de söwe Schbais, wia zan Baischbü Scheppalinge, Kröbbelche, Kribbelcher, Kräbbelcher, Hatscheln, Baggers, Flinsen, Klitscher, Fratzen, Bambis, Raibadatschi, Reiberdatschi, Pickert, Dätscher, Dotsch, Datsche, Pratsch, Quaddelpratschen, Krumber Schnietchen, Krumperpankisch, Grumbärekiechle, Grummbeerpannekiechle, Reibepuffer, Rebkocken, Möder, Kartoffelküchle, Kaduffelpannkuche, Rippspfannkuchen, Pratschen, Platz oda Tetscher.[2]

In Amearika hoassn de Raiwadadschi entweda Potato pancakes oda Latkes. Des zwoate Woat kimd aus'n Jidischn, wai a de aschkenasischn Judn aus Deitschlaund und Boin des Rezept eascht in de USA umi brocht haum.[3]

Faschidane Rezept[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

So wean d'Raiwadaschi in da Bfaun aussa brodn

Grundsezlich kau ma d'Eadöpfi fia de Raiwadaschi entweda grob raschbin, daun weans knusbriga und a weng ausgfraunst. Oda ma faraibt d'Eadöpfi gauns kloa und daun weans eha so wia kloane Kuchn. Wichdig is a nu das ma d'graschbidn Eadöpfi nu gscheit ausdrukt, damid ned so fü Wossa drin is, wai des dad bain brodn recht schbrizn und so weans a ned gscheit fest.

Waun ma a siass Rezept mocha wü, daun duad ma zu deara Masse nu Oa und filaicht a Mö dazua. Bai am soizing Rezept kau ma a faschidane Graita dazua doa, an Zwüfi, an Schbeg oda sogoa an Kas in kloane Wiafin. Da Kreatividet san do koane Grenzn gsezt. Oft find ma owa foigende Zuaberaitungen:

  • A siass Rezept fia Raiwadadschi is mid Opfimus dazua und Schdaubzuka oda an Zimd drauf. Des meng bsondas de Kinda recht gean.
  • Im Beagischnn Laund und im Rheinland ist ma de Raiwadadschi auf am Butabrod und ma duad Zukaruamsiarup und Opfisiarup drauf.
  • Doat in da Gengd iss a da Brauch das ma am Fraidog soichane Rievkooche ist, wos jo bai de Katholikn sowiso a Dog is, an dem ma koa Flaisch essn soid.
  • Gsoizene Raiwadadschi kau ma a mid an Kree dazua essn oda a mid Lax.
  • In Bayern ist ma zu de Raiwadadschi a gean a Sauagraud und an Schmand dazua.
  • In Estareich griagt ma zu Raiwadadschi a oft a Ledscho.
  • S'unkreatifsde Rezept san oafoch Raiwadadschi mid Ketchup.

Wos nu intressant is[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Raiwadadschi wean a oft bai Schdandl auf'n Kiadog fakauft, oda bai ana Duit und a zum Wainochtsmoak gheans heit fix dazua. Aufm mingana Oktoberfest, sand Raiwadadschi beispuisweis a oa dea grässten Schmankerl de ma se do kaffa ko.

Haid gibts Raiwadaschi sogoa schau featig oisa gfreade zan kaufn, de muas ma daun neta nu aussa brodn. Soichane indusdriel heagschdödn Raiwadadschi san owa natiali nia so guad wia söwa gmochde und es san a moasdns nu kemische Konsaviarungsmitl wia Schwöfi drin, damids lenga hoidn und im Gscheft ned schlecht wean.

Im Zwoatn Wödgriag hods a in Essig aiglegde Raiwadadschi gem, de ma ois Easoz fia Brodhearing gessn hod.

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  1. cs.Wikipedia:Bramorák
  2. de.Wikipedia:Kartoffelpuffer
  3. en.Wikipedia:Potatoe pancakes