Aksumitisches Reich

Aus Wikipedia
Stelnpoak vo Aksum

Es aksumitisch Reich is a spejt antika Stoot in Noadostn vo Afrika gwej. Es hat sih af Regiona dastreckt, d wou heit zou Eritrea, Noadethiopia – wou aa d sellmalinga Hauptstadt Aksum ligt –, Sudan u Jemen ghejan. Es is vamuatle dougwej seit n 1. Joahundat n. Kr. un in 10. Joahundat untaganga. An daheblichn Toal vo san Wuulstand houd des Reich en indischn Feanhandl zen vadankn.

Antwicklung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vuagschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Zwengs en Faaln u da gringn Zol vo schriftlicha Iwalifarunga kennt ma de Gschicht von Afkumma von aksumitischen Reich sched duach Bodnfundt. Scho in 3. Joatausnd v. Kr. hod s duatn, wou heint de etiopisch-sudanesisch un eriträischen Grenz is, a weit entwickelta Kultua gem. Vo dera Kultua woiss ma, wal ma vaschidnane Sidlunga gfundn hod, de wou owa i da Regl oda am eftan ned asgrom san. Es gibt doat midunta Stoahacka, Kaalnkepf, Keramik u Staffasch. Dej Kultur zoagt a gwisse Vawandtschaft mid da nubischn C-Gruppn. I da Eisnzeid, da sog. Prej-Aksumitischn Periodn, had s Kontaktna mid Sidarabien gem. Bsundas stoak is da sidarabisch Eifluß af Etiopia ebba umma de Mittn von 1. Joatausnd v. Kr. gweng, miḏ n Afkumma vo dem vamuetli von ej von sidarabischn Reich Saba obhenging Stoot Da’amot (oda aa Di'amat) af n Tigray'a Houchplato. De Inschriftn as Da'amot san z. T. af Sabäisch gschrim; de kiniglichn Inschriftn hom owa aa scho Meakmal von Altetiopischn, da Sproch von spaadan aksumitischn Reich. Iwa n Asgang von Da'amot woiss ma niks Gnaus, de letzadn Inschriftna kantatn i s 4. Joahundat v. Kr. ghejan.

I da populean Gschichtsschreiwarei had ma es Gwicht af n Eifluß vo da arabischn Halbinsl glegt, dasida dass da Carlo Conti Rossini des viaraghom ghobt houd. Des hengt aa doudamid zamm, dass ma iwa d Geschicht vo Sidwestarabia deitle meara gwiss houd (u woass), u ma destweng scheja d ganzn kulturelln Element u Eifliss scho vo öltanan Quölln as Sidarabia kennt ghobt houd. Vo de Entwicklunga af n afrikanisch Houchland, de wou z. T. vill weita zrugga genga, hod ma z dera Zeid nuh niks gwisst. Um ned pre-aksumitisch zen song, wiad in englischn aa „ethio-sabean“, u fia le letztn veja vuachristlichn Joahundat aa von ana Frej-, Iwagongs- („transitional“) oda Zwischnfasn „intermediate“ gredt. Weitas lig dou es Kuan af n Kultur-Astausch vo Elitn, wos vo ondane Kontinuitejten oblenkt. Meara Akzeptanz had dej af d Vuagschicht vo Aksum grichtete Bezoachnung „proto-aksumite“. De vo Jacqueline Pirenne i de 1950 u 60ga Joua etabliate „Kuaza Kronologi“ hod doudazou gfejat, dass d mearan archäologisch Trimma un Artefakt af 2. Hälftn von 1. Joatausnd v. Kr. zeitle umdatiad woan san.

Mauaweak u Boḏnpflasta in Tempel vo Yeha

Wenn aa fia d Bvelkarung a stoaka Kontinuitejt õagnumma wiad, ko des ba da oban Gsellschaft, af de wou de ibawejngad religiesn Monument zruckgejt, niad vurasgsetzt werḏn. De religiesen Monumentt konzentrian sih zoudem i de am mearan fruchtboan Regiona. Aso is bspw. Yeha, heit i da neadlinga mittltigray'atn Provinz vo Noadetiopia, deitle sabäisch prägt. Da Grouss Templ weist a Grundflächn vo 18,6 mal 15 m af u ragt ollaweil nuh bis af 13 m i d Hejh. Widmunga af Zigln zoang dej Asrichtung af n sidarabischn mõundnatn Gott. Nou da scho afgwuaffanen kuazn Kronologie warad dea Bau, den wou woascheinle a ondana Temel vurasganga is, vo umma 500 v. Kr., heit glabt ma owa, dass d Grindungszeid scho bei 800 v. Kr. ligt.



Frejgschicht, Handl u d aksumitischa Expansion[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Etwaiga Asdeanung von aksumitischn Reich unta n Ezana (4. Joahundat)

D Entstejung von aksumitischn Reich ko am spejdan um Kristi Geburt umma õgsetzt wean. De ejastn Dawähnunga vo da Haptstodt Aksum, de af von ej wul ned aso bsidltn Grund grindt woan is, finna sih in anonymm Periplus Maris Erythraei, da wou um de Mittn von 1. Joahundat n. Kr. entstandn is.

Obara Toal vo da dreispraching Steln von Kinig Ezana



Remisch-indischa Handl u Kristianisirung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Goldminzn vo Endubis (spaads 3. Joahundat); Duachmessa 15,6 mm, Gwicht 2,72 g;
Minzn von Ezana mid heidnischn Symboln, prägt vua da Konveasion zen Kristentum

Adulis is a gwichtiga Stazion fia en remischn Indienhandl gweng (sig aa Remisch-indische Zammaheng), zwengs de wou es frej za Kontaktn miḏ n Imperium Romanum kumma is. Da remisch Koasa Aurelian (270 bis 275) soll a aksumitischa Gsandtschaft empfanga hon. Seit n Kinig Endubis, da wou ebba um 300 reḡiad houd, hom d aksumitischn Heascha Minzn nou rejmischn Vuabild mit griechischa Afschrift prägt. Wej da Konstantin da Grousse des remisch Minzwesn reformiad houd, hom sih de Aksumitn ned õapasst. Dej Minzn dameglichn a recht sichane kronologische Eioadnung.



Religion[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vuachristlicha Zeit[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Templ vo Yeha

Afgrund vo da gringn Zol vo Schriftquellen woass ma ned vill vo da vuachristlichn aksumitischn Religion. Wenn ma i Da'amot typisch sabäischa Gotthaitn vaehrt u veneriad houd, findt sih af aksumitischn Inschriftn dej as Sidarabien ned kennta Gettatriadn Astar, Mahrem und Beher. Astar houd ma mid Zeus identifiziad un is a weitvabroateta semitischa Gott. Mahrem is min Kriegsgott Ares gleichgesetzt woan u hod als Vatta u Bschitza vin Kinig goltn. Beher kanntat a Wossagott sa, woass ma owa ned. Vo de wengan vuachristlichn Haaligtima, wou ma kennt, nimmt da präaksumitischa Templ vo Yeha a bsundane Stelling ei.

Kristlicha Zeit[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Es Kloster vo Debre Damo, oans vo de eltstn etiopischn Sakralbautn, i typisch aksumitischa Architektua

Nou da spaadan remischn Iwalifarung is in 4. Joahundat da Tyra Frumentius mid san Brouda nou Aksum hinte u houd doudrentn en Kinig Ezana zen Kristentum konveatiad. Da Bischofssitz is wuul in Aksum un in Adulis gweng, Oanzlhaitn iwa d Glidarung vo da aksumitischn Kirchh woassma ned. De etiopischa Kirchh is af jedn Fall iangdwann a Toal vo da koptischn Kirchh woan, u hod es Konzil von Chalcedon 451 ned mitgmacht.


Physisch greifboare Kultua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Kunst[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da ba weitn greassana Toal vo de gfundanen Artefakt vo aksumitischa Kunst u aksumitischn Handweak is a Keramik, wou am mearan ned mid ana Tepfascheim ned heagstellt is. De aksumitisch Keramik is am mearan rout, seltn schwoaz oda grou. Nem groba unvaziata Gebrauchskeramik findt sih aa mearaloa vaziats Zeiḡ. Eftane Vaziarunga san eigritzta, eidruckta oda afgmolta Kreiz, Pflanzn, Paneeln u sonstate Musta. Vaoanzlt findn sih owa aa grob gmachta Tounfigurna un ondare Woar.


Architektua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

D Steln vo Aksum

Vo da aksumitischn Architektua kennt ma vua ollm groussa Bautn – wuul Residenzn vo groußkopfata Leitn – as de Stedt Aksum, Dungur u Matara.

Wiatschaft[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

D Grundloḡ vo da aksumitischn Wiatschaft san de Landwiatschaft u de Vejhzucht, de wou bsundas in Sidn vo Etiopien duach Klima u Boḏnvahältniss baginstigt gweng san.

Sproch u Schrift[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Altetiopischs Manuskript (15. Joahundat)

Dej Sproch von aksumitischn Reich is es Altetiopisch gweng, es wou zou de etiosemitischn Sprochn zellt. I de kiniglichn Inschriftn is owa – scho vua da Kristianisirung – ned seltn a Griechisch gschrim woan. D etiopischa Schrift kummt as Sidarabien. A Oafong is aso wej de altsidarabische Schrift aa a Konsonantnschrift gweng; unta da Heaschaft von Ezana is owa durch Modifkiaziona vo de Konsonantnzeichn zou ana Schrift entwicklt woan, wou a jeds Zaichn an Konsonantn samt an Vokal furmt, u wou ma Abugida oda Alphasyllabar nennt.

Schau weitas aa[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Litratua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Franz Altheim, Ruth Stiehl: Geschichte des aksūmischen Reiches. In: Franz Altheim, Ruth Stiehl: Christentum am Roten Meer. Band 1. de Gruyter, Berlin u. a. 1971, S. 393–483. ISBN 3-11-003790-4
  • Glen Bowersock: The Throne of Adulis. Red Sea Wars on the Eve of Islam. Oxford University Press, Oxford u. a. 2013, ISBN 978-0-19-973932-5.
  • Heinzgerd Brakmann: Το παρα τοις βαρβαροις εργον θειον. Die Einwurzelung der Kirche im spätantiken Reich von Aksum. Borengässer, Bonn 1994 (zugleich: Bonn, Universität, Dissertation, 1993: Die Einwurzelung der Kirche im spätantiken Reich von Aksum). ISBN 3-923946-24-4
  • Francis Breyer: Das Königreich Aksum. Geschichte und Archäologie Abessiniens in der Spätantike. von Zabern, Mainz u. a. 2012, ISBN 978-3-8053-4460-9.
  • Marilyn Heldman: African Zion. The Sacred Art of Ethiopia. Yale University Press, New Haven CT u. a. 1993, ISBN 0-300-05819-5.
  • Yuri M. Kobishchanov: Axum. Herausgegeben von Joseph W. Michels, übersetzt von Lorraine T. Kapitanoff. Pennsylvania State University Press, University Park PA u. a. 1979, ISBN 0-271-00531-9.
  • Stuart C. Munro-Hay: Aksum. An African Civilisation of Late Antiquity. Edinburgh University Press, Edinburgh 1991, ISBN 0-7486-0106-6
  • Stuart C. Munro-Hay: Excavations at Aksum. An account of research at the ancient Ethiopian capital directed in 1972–4 by the late Dr Neville Chittik (= Memoirs of the British Institute in Eastern Africa. Bd. 10). British Institute in Eastern Africa, London 1989, ISBN 0-500-97008-4.
  • David W. Phillipson: Ancient Ethiopia. Aksum: Its Antecedents and its Successors. British Museum Press, London 1998, ISBN 0-7141-2539-3.
  • David W. Phillipson: Foundations of an African Civilisation. Aksum & the Northern Horn, 1000 BC - AD 1300, Addis Ababa University Press, 2012.
  • Timothy Power: The Red Sea from Byzantium to the Caliphate. AD 500–1000. The American University in Cairo Press, Cairo 2012, ISBN 978-977-416-544-3.
  • Sergew Hable Sellassie: Ancient and Medieval Ethiopian History to 1270. United Printers, Addis Ababa 1972.
  • Andreas Urs Sommer: Abriss der Axumitischen Numismatik. In: Money Trend. Jg. 22, Nr. 9, September 1990, S. 20–23. ISSN 1420-4576

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]