Vinschgal

Aus Wikipedia
Zwoa Vinschga Paarln
Sidtiroia Bredljausn: mid Kaas, Speeg, Kaminwuaz, Guakal, Budan, Topfn und Vinschgal

Vinschgal, Vinschga oda sidtiroiarisch Vinschger Paarl (dt. Vinschgauer) is a schmeckads Brod aus oida Sidtiroia Tradition. Es san kloane Fladnweckal, wo uaspringle ausn Vinschga keman. In Sidtiroi weans traditionej ois Paarln bacha. In Bayern ois oanzlne Weckal. In Tiroi gibts a große Variantn vom Vinschga.

Vischgal san a recht guada Proviant, wei sa si lang hoidn. Friaa hod ma vui sejtana Brod bocha und deswen hod des Brod a lang hoidn miassn. Ban Vinschgal liegts an da Oart, wia da Doag gmocht wead und am hochn Koanootei (mind. 70%). Aussadem sans floch und hom desweng aa vui Rindn. Bsundas am Vischgal is aa de Wiazung mid Schabzigaklee, dazua mid Korianda, Fenchl und Kimme.

Vinschga Ur-Paarl[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Heit gibts wieda a Besinnung af oida Bocktraditiona und es gibt aa im Vinschgau wieda Beck, wo noch uroidn Rezeptn und Doagfiahrung bocha.[1] A Vinschgal mocha is im Prinzip oafoch, de Zuadodn z griang (Sauadoag, Brodklee und Produkt aus da Region) is as schwaaste und dass ba da Doagfiahrung da Doag imma d rechte Temperatua hod.

As easchte Rezept vom Vinschga Ur-Paarl is im Klousta Marienberg am Reschnboss im 12. Joarhundad afzoachnet worn.[2] Anno 1994 hom se in am Projekt, wo vo da EU gfeadad worn is, a boor Vinschga Beck hom se zammgschlossa und si af Ur-Rezept vapflichdd, wo iwa tausad Joar oid is.[3] Vo Sidtiroia Organisationa is des untastitzt worn. Slow Food Presidi hod as Vinschga Ur-Paarl ois easchtes Sidtiroia Produkt mid am Schneck auszoachnet. Des Ur-Paarl wead aus drei Viadl Koan gmocht und aus oam Viadl Dinkl mid Sauadoag und a weng Geam bocha, dazua keman Fenchl, Kimme, Brodklee, Wossa und Soiz. Ois muass ausn Vinschga keman. Wei in Vinschga aa koa Woazn woxt wead Dinkl heagnumma. Wei wenst ois Droadmej nua Koan heanimmst wead as Brod z gleim (dicht, fest). As Ur-Paarl Projekt is anno 2012 zwor wieda eihgschloffa, as Ur-Paarl sejm wead owa weida bocha.[4] Heit san de Vischga Traditionsbeck in da Regiokorn vo Sidtiroi organisiad.

Gschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Vinschga wor friaa de Droadkamma vo Tiroi. Seitn 16. Joarhundad is fost nua Koan oobaut worn, wei des do am bestn woxd. Spoda is no a weng Dinkl dazuakema.

Friaa hod ma im Vinschga nua a boormoi im Joar Brod bacha. Des hod zwoa Grind ghobt. Zan oan hom de Bauan eana Brod olle sejm gmocht und dafia ned vui Zeid ghobt und zum andan und zan andan hod ma as Droad ned lang logan woin, wei s leicht schimmen hod kina und wei Mais und andane Schedling as Koan aa gean gfressn hom. Desweng hod ma s am liabstn glei vamoin.

Oft is nua viamoi im Joar oda wenga bacha worn. Desweng hod se des Brod lang hoidn miassn. Des trifft afs Vinschgal zua und no mehra afs Sidtiroia Schittlbrod. Des is midm Vinschgal vawandt, owa gressa, flocha und no lenga hoidbor.

Brodruhm und Brodgromml[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Damid se es Brod lang ghoidn hod, hod ma s nachn Bacha oanzln in an Brodruhm gsteht. Des is a Regai mid an Gitta, so dass d Vinschgal guad drickan hom kina. So hods rundumadum an Luftzug gem und des Brod is stoahoart und ned schimmlad worn.

Domids as iwahapts essn host kina, host as mid da Brodgromml zastickln miassn. A Brodgromml is a Breddl mid ana hochn Umrandung af drei Seitn und an Messa, wo an an Hogn hengt. So hom de Brodbresn ned in olle Richtunga wegfliang kina und ma hod se midm Messa ned gschniidn. De Brodstickal san nocha in de Suppm, de Milli oda aa in Wein kema.[5]

Schmeckads Brod[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Dass de Vinschgal schmeckad, oiso ganz bsondas gwiazt san, is in Sidtiroi friaa Brodtradition gwen. Zum oan wor Soiz in oidn Zeidn a Raritet, zum andan hod ma glabt, dass es stoarke Aroma a Schutz voa de Mais waa.

Wias Paarl entstandn is[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ois Doppebrod, oiso Paarl, is as Vinschgal woarscheinle entstandn, wei s uaspringle a Hozadsbrod wor. As Vinschga Paarl ois Symboi fia de Vabundnheit in da Liab. Wann wea gstoam is, ban Doudnmalal, hod ma nemle desweng nua oafoche Vinschgal bacha und koane Paarl.[5]

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  1. Vingschger Urpaarl af suedtirol.info
  2. Kloster Marienberg vinschgau.net
  3. Paul Knox, Heike Mayer: Small Town Sustainability: Economic, Social, and Environmental Innovation Walter de Gruyter, 2013. S. 143
  4. Es lief, aber es ging nicht recht weiter af dervinschger.it
  5. 5,0 5,1 Ur-Brot aus dem Vinschgau af schwarzaufweis.de

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]