Legio XIII Gemina

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Owaöstareichisch gschriem worn.

D Legio XIII Gemina (Zwilingslegion Numa 13) woa a römische Legion de untam Julius Caesar grindd woan is und baim Galischn Griag dabai woa. Schbeda woas a Zeidl in Augusta Vindelicorum (Augschbuag) in da Brovinz Raetia, hod untam Kaisa Trajan bai da Earowarung fu Dacia, im heiting Rumenien, midkempft und woa am End fum Römischn Reich in Egiptn schdazioniad. In Augschbuag und a in Rumenien hod ma fü archeologische Fund gmocht, de fu deara Legion schdauman.

Gschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Gaius Iulius Caesar, Skulptua fum Kunsthisdoarischn Museum in Wean

In da Römischn Republik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

D Legio XIII is fum Julius Caesar im Joa 57 foa Grisdus ausghom woan, befoar a geng de Belgia zong is, oane fu seine easchdn Intavenzionen in inteane Konflikt zwischn faschidane keltische Grupn in Galien. Im drauf foigendn Galischn Griag (58-51 foa) woa de Legio III bai da Födzug geng de Nervia dabai und bai da Schlocht fu Gergovia gengan Vercingetorix. Obwoi aindeitige Beleg fön, glaub d mearan Hisdoarika dass aussadem a nu bai da Schlocht fu Alesia dabai woa.

Noch n eafoigreichn End fum Galischn Griag, hod da römische Senat in Caesar a zwoate Aumtszeid ois Konsul fawaigat und eam befoin, das a s Komando iwa de Legionen aufgem soid. Auf des aufi hod a seine Legionen Richdung Rom in Bewegung gsezt und is so duach an Milideabutsch an da Mocht blim. Oane fu de Legionen de mid eam iwa n Rubicon noch Italien han, woa de Tredecima. A im drauf foigadn Biagagriag woa de Legio XIII oiwai auf da Seitn fum Julius Caesar und hod fia eam an da Schlocht fu Dyrrhachium (48 foa) und Pharsalus (a 48 foa) geng de Legionen fum Pompeius kempft. A im Joa 46 foa Grisdus woa d Legion bai da Schlocht fu Thapsus in Afrika und bai da Schlocht fu Munda in Schbanien dabai.

Noch dem da Caesar in Mochtkaumpf endgülti fia si entschidn hod, is d 13. Legion ausgmusdat woan und de Vetaranen haum Laund in Italien griagt.

Untam Kaisa Augustus[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Im Joa 41 foa Grisdus is de 13. Legion fum Octavianus, in schbedan Kaisa Augustus, reaktiviad woan um de Rebeljon in Sizilien fum Sextus Pompeius, in Buam fum Pompeius geng den da Julius Caesar kempft hod, nida zan schlong. Dano is mid Vetaranen fu aundane Legionen faschdeakt woan und hod daduach in Bainaum Gemina griagt, wos so fü wia Zwilingslegion hoast, oda hoid dass aus mearane aundane oa grosse Legion gmocht woan is. Aso woas daun a bai da Schlocht fu Actium gengan Marcus Antionius dabai, dea si dawai mim Octavian zaschdridn hod. Nochdem dea Mochtkaumpf entschidn woa und si da Octavianus zan Kaisa Augustus gmocht hod, is de Legio XIII Gemina noch Burnum in da Brovinz Illyricum fasezt woan, wos heit da Oat Knin in Kroazien is.

Im Joa 16 foa Grisdus is de Tredecima Gemina noch Emona in da Brovinz Pannonia falegt woan, wos heit Laiboch in Slowenien is.

Zeid in Augusta Vindelicorum[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

D Donaugrenz fum Römischn Reich im Joa 10 noch Grisdus

In deara Zeid hod des Römische Reich a sein Ainflusbereich bis an de Donau ausbaud und im Joa 15 foa Grisdus im Flochlaund südlich fu da Owan Donau de Schdod Augusta Vindelicorum grindd woan. Da Naum beziagt si auf de doat wonadn Vindelika, am keltischn Schdaum dea dot glebt hod und auf n Kaisa Augustus, wos jo sogoa nu heit im Woat Augschbuag drin schdekt. Noch da grossn remischnNidalog fum Joa 9 noch Grisdus in Geamanien is de XIII Gemina fu Panonien noch Augusta Vindelicorum falegt woan und soitad doat an geamanischn Gegnschlog Richdung Siidn fahindan.

Noch ana eafoiglosn Ofensifn in Geamanien, wo de XIII Gemina woaschainli kuaz in Mogontiacum (Mainz) woa, ziagt si de 13. Arme waida in de Beag zruk, gibt Augusta Vindelicorum wida auf und blaibt in Vindonissa (s heitige Windisch in da Schwaiz) um wenigstns de Pass iwa d Oipn zan fataiding. [1]

Untam Kaisa Claudius wiad de XIII Gemina um s Joa 45 noch Grisdus wida zruk noch Panonien gschikt und wiad in Poetovio, s heitige Pettau in Slowenien, schdazioniad. Im 4-Kaisa Joa 69 noch Grisdus greift de Legion in den inteanen remischnMochtkaumpf ai und untaschdüzt zeascht in Otho und schbeda in Vespasian gengan Vitellius in de zwoa Schlochtn fu Bedriacum in Italien.

Zeid in Dacia[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

D römische Brovinz Dacia, d Legio XIII Gemini in Apulum (heit Alba Iulia), de V Macedonia in Potaissa (heit Turda)
A Züagi mid LEG XIII G drauf in Alba Iulia / Rumenien
Züagischdömpi dea in Wean baim Wüdbretmoak gfundn woan is

Untam Kaisa Trajan woa de Legion baim de Dakischn Griag dabai (101-102, 105-106), wo des Römische Reich mid ana risign Schdraidmocht fu mearane Legionen de Dakia besigt hod und an grossn Tei fum heiting Rumenien earowat hod. Zwoa fu de Legionen, nemli de V Macedonica und de XIII Gemina han dano doat schdazioniad woan und woan mid faauntwoatli das des Laund romanisiad woan is. De 13. Legion hod dabai ia Hauptquartia in Apulum, im heiting Alba Iulia, ghobt.

Dawai da Hauptdail fu da XIII Gemina im heiting Rumenien blim is, woan Untaobdailungen a an aundane Oat aigsezt. Soichane Vexillationes haum fian Kaisa Gallienus (218-268) in Noaditalien kempft. Aus deara Zeid schdaumen a Goidmünzn mid n Zaichn fu da 13. Legion. Aundane Vexillationes woan bai da Arme fum Kaisa Victorinus, dea in Galien a separats Reich aufbaun woit.

Unta de Kaisa Claudius II Gothicus (268-270) und Aurelian (270-275) han a Hüfsdrupn fu da XIII Gemina gemainsaum mid da V Macedonia Legion wida an da owan Donau und kempfn geng de Alamannen und kinan de zu mindes aus Italien und Galien fadraim und iwa d Donau zruk drenga. S Gebid zwischn Rhein und Deana bis zan geamanische Limes wiad owa neama fu de Röma zruk earowat und de Alamannen blaim doat.

Im Joa 271 wiad de Brovinz Dacia fu de Röma aufgem und de Legion wiad evakuid auf de südliche Seitn fu da Donau.

End fum Römischn Reich[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Am End fum Römischn Reich wiad de Legio XIII Gemina nu im 5. Joahundat fu da Notitia Dignitatum aufglist und es hoast, dass zu deara Zeid a legio tertiadecima gemina im Oat Babylon in Egiptn gem hod, wos a römischs Kastel am Nil woa. Doat is de Legion untam Komando fum Comes limitis Aegypti gschdaundn, in Grenzkomandant fu Egiptn. [2] Wos aus da Legion dano woan is und wia laung s nu exisdiad hod, woas ma ob dem Zeidbunkt owa laida neama.

Wos nu intressant is[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A in Wean hod ma Grobschdoana fu Soidodn fu da XIII Gemina gfundn, de in da Zeid fum Domitian (81-96 noch Grisdus) oda fum Trajan (98-117) in Vindobona gschdoam san und doat begrom woan san. [3]

In da Feanse-Searie "Rome" de fum amearikanischn Senda HBO gemainsaum mid da BBC und da italienischn RAI drad woan is, kimt de Legio XIII Gemina a foa und zwoa baim Mochtkaumpf zwischn in Julius Caesar und da Optimatn-Boatai fum Pompeius.

Schau aa[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]