Legio X Gemina

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Owaöstareichisch gschriem worn.
S Legionszaichn fu da X Gemina

D Legio X Gemina (Zwilings-Legion Numa 10) woa oane fu de 4 remischnLegion, mid denan da Julius Caesar im Joa 58 foa Grisdus Galien earowat hod und woa a bai da Invasion fu Britanien dabai. Schbeda woa de Legion in Vindobona (Wean) schdazioniad, wo s bis zum End fum Römischn Reich blim is, owa a oiwai wida in Ausanaundasezungen waid weg fu da Donau involviad woa.

Gschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Galische Griag[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Galien zua Zeid fum Julius Caesar

De Legio X Gemina ged auf a ödane römische Milideaeinheit zruk, nemli de X Equestris. Dea Naum deit drauf hii das de Legion mid Ressa ausgrist woan is und ois Kavalari fawent woan is. Auf jedn Foi hod de X Equestris a wichdige Roin gschbüd baim Griag fum Julius Caesar in Galien und es wiad gsogt, das des sogoa sei liabste Ainheit woa, wai s so eafoigreich woa. De zente Legion woa bai da Schlocht bai Sabis geng de belgischn Nervia dabai (57 foa) und bai da berümtn Schlocht fu Gergovia (52 foa), wo de Röma gengan galischn Vercingetorix kempft haum und a Nidalog aischdeka miassn haum.

De Legio X Equestris woa a bai da remischnInvasion fu Britanien dabai. Noch dem Galien komplet besigt woan is woa de Legion in Caesar waida drai untagem und hod auf seina Seitn im Biagagriag geng sein Konkuarentn in Pompeius kempft, unta aundam bai de Schlochtn fu Pharsalus (in Grichnlaund, im Joa 49 foa Grisdus) und Munda (in Schbanien, im Joa 45 foa Grisdus). Noch Sig fum Julius Caesar gengan Pompeius is de X Equestris aufglest woan und de Vetaranen han in Galien augsidlt woan und haum Laund in da Gegend fu da Colonia Narbo Martius (heit Narbonne) griagt.

Untam Augustus[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Kampanien fu de Röma geng de Kantabria und Astuaria im Joa 26 und 25 foa Grisdus
Schdömpi fu da Legio X Gemina, gfundn in Wean am Judnbloz

Noch da Eamoadung fum Julius Caesar im Joa 44 foa Grisdus is de zente Legion fum Octavian im Joa 42 wida reaktiwiad woan und hod auf seina Seitn im Baigagriag geng de Caesar-Möada in da Schlocht fu Lepidus kempft und unta Marcus Antonius bai da Schlocht fu Philippi. Danoch woa s baim Marcus Antonius seim Födzug geng de Partha im Ostn dabai und is doatn bai da Schlocht fu Actium gschlong woan. Auf des aufi hod wida da Octavianus s Komando iwa de Legion iwanuma und hod de Vetaranen bai Patras in Grichnlaund augsidlt. D Legionea haum owa gengan Octavian rebeliad und hod desweng in Bainaum Equestris faloan. Nochdems mid neiche Einheitn faschdeakt woan is, is de zente Legion untam Naum X Gemina (Zwilingslegion) neich grindd woan.

Wia da Octavian daun Kaisa woan is und si ob daun Augustus gnend hod, is de Legio X Gemina fu eam in am risign Födzug in Schbanien geng de Kantabria aigsezt woan. Kantabrien woa oane fu de lezdn Regionen fu Schbanien de nu ned unta da Kontrole fu de Röma woa und de an recht schdoakn Widaschdaund glaist haum. Desweng hod da Augustus ned neta de X Gemina sondan nu 7 aundane Legionen doat im Noadn fu da ibearischn Hoibinsl zaumzong und so in am laungen Griag de Kantabria besing kina. Nochn endgültign Sig fu de Röma is de X Gemina in Schbanien schdazioniad blim, in da Brovinz Hispania Tarraconensis und Vetaranen fu ia woan unta de easchdn Bewona fu da neichn Schdod Caesaraugusta (heit Zaragoza).

In Panonien[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Nochdem de Zwilingslegion fost a Joahundat in Schbanien woa, is im Joa 63 noch Grisdus noch Carnuntum fasezt woan. De Legio XV Apollinaris, de bis zu dem Zeidbunkt doat schdazioniad woa, is noch Ostn in Griag geng de Partha gschikt woan. In da kuazn Regiarungszeid fum Kaisa Galba (68-69) is de X Gemina wida zruk noch Schbanien fasezt woan, wos de Legionea sicha nua Recht sei hod kina. De neich grindde VII Galbiana Legion hod dawai ian Bloz an da Donau iwanuma

In Geamanien[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Germania Inferior an untan Rhein

D Legionea fu da X Gemina haum de Zeid in Schbanien owa ned laung genisn kina, sondan de Legion is schau im Joa 70 noch Grisdus fum Kaisa Vespasian an dn Rhein noch Germania Inferior gschikt woan. Doat san de rebelischn Batavia kuaz dafoa fu de Röma besigt woan und de zente Legion hod des Laund fu de Batavia befridn soin. Fu 71 bis 103 noch Grisdus woa de X Gemina desweng a im Oppidum Batavorum schdazioniad, am Kastel wos foahea fu da Legion II Adiutrix baud woan is und in da heitign Schdod Nijmengen in Holaund woa. In da Umgebung fu Nijmengen hod ma a fü archeologische Fund gmocht de auf de Presenz fu da X Gemina hiideitn, wia s Kastel fu Hunerberg, römische Grobschdoana und Züagischdoana fu römische Bautn, de oiwai an Legionsschdömpi drauf ghobt haum.

Schbeda hod de X Gemina ois Tei fu da Arme fu Germania Inferior geng de Rebeljon fum Guvanea fu Owageamanian (Germania Superior) in Antonius Saturnius kempft, dea si gengan Kaisa Domitian gschdöd hod. Aus dem Grund hod de zente Legion gemainsaum mid de aundan drai Legionen fu da Arme, da I Minervia, VI Victrix, und da XXII Primigenia, in Ditl Pia Fidelis Domitiana griagt ("blichtbewust und drai in Domitian"). Noch dem da Domitian gschdoam is, hod d Legion den Ditl owa neama laung waida fawent.

Vindobona[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Rest fum remischnVindobona, am Michaelabloz in Wean, wo de X Gemina fost 400 Joa schdazioniad woa

Im Joa 103 noch Grisdus is de X Gemina wida zruk noch Panonien transfariad woan und zwoa zeascht noch Aquincum im heiting Budapest und schbeda noch Vindobona, im heiting Wean. Vindobon is a fia de negstn Joahundat bis zan End fum Römischn Reich s Hauptquartia fu da Legio X Gemina blim. Fu deara Zeid au woa de X Gemina fia de Bewochung und Fataidigung fu da Donaugrenz fum Römischn Reich zuaschdendi, hod owa drozdem efda bai intane Konflikt um de Foaheaschoft in Rom intaveniad oda Teie fu da Legion san in wichdige Krisdnhead in aundane Teie fum Imperium aigsezt woan - oa so a Krise woa da Bar-Kochba-Aufschdaund in Judea.

In Judea[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Im Joa 132 is de zwoate und lezde grosse Revoitn fu de Judn geng de römische Besozung ausbrocha. Unta da Fiarung fum Simon bar Kochba is 60 Joa noch n easchdn grossn jidischn Aufschdaund, bai dem de Röma zan Schlus Jerusalem earowat haum und auf de Ruinen a römische Schdod grindd haum, wida a Rebeljon ausbrocha. Da Auslesa woan schrenge römische Gsez, de geng de Dradizionen fu de Judn gricht woan. Obwoi da Aufschdaund am Aufaung recht eafoigreich woa und de Judn Jerusalem zruk earowat haum und 50 aundane Schdet in Judea bsezt haum, hod s ned laung dauat bis de Röma mid eanara grossn Milideamocht zruk schlong. Unta de Legionen de fia den Griag zaum zong woan san, woan a Obdailungen fu da X Gemina. Soichane Hüfsdrupn, de waid weg fum Hauptquartia fu ana Legion kempft haum, hod ma Vexillationes gnend.

Da Bar-Kochba-Aufschdaund is 135 nidagschlong woan und da Simon bar Kochba söwa is dabai um s Lem kema. Vexillations-Obdailungen fu da X Gemina woan owa waida im Ostn und woan zum Baischbü baim Griag fum Lucius Verus geng de Partha im Joa 162 dabai.

An da Deana[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Münzn fum Septimus Severus
So woan im 3. Joahundat de remischnInfantri-Legionea an da Donau ausgrüst

A an da Donau hod s zu deara Zeid schdüamische Earaignis gem wo de X Gemina mitndrin woa. Untam Komando fum Kaisa Marcus Aurelius hod de Legion an Födzug geng de nöadlich fu da Donau sidladn Quadn gfiad und in de Markomanen-Griag fu 166 bis 180 woa s a unmitlboa involviad. De Markomanen han dabai iwa de Grenz aigfoin und han in de Brovinzn Noricum und Pannonia aidrunga und eascht duach an massifn milidearischn Gengschlof fu de Röma wida iwa d Donau zruk drengt woan. Da Marcus Aurelius hod fost sei kaunze Regiarungszeid mid da Krise an da Donaugrenz zan kempfn ghobt.

Im Joa 190 noch Grisdus wiad da Septimus Severus fum Kaisa Commodus zan Genaral fu de Donaulegionen gmocht. Nochdem da Commodus gschdoam is und in Rom den sei kuazzeidiga Nochfoiga Pertinax 193 eamoadet woan is, haum de Donaulegionen in Septimus Severus ois Kaisa ausgruafn und des a mid am Marsch auf Rom duachgsezt. Fü fu de Legionea fu da X Gemina wean auf des aufi in Rom Praetoriana, des woa de Elitedrupn de direkt in Kaisa untaschdaundn is.

Im 3. Joahundat[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Bai de faschidanen Mochtkempf im 3. Joahundat untaschdüzt de Legio X Gemina faschidane Kaisa und griagt auf des aufi an Haufn Eanditl wia zan Baischbü Antoniniana (duachn Caracalla oda Elagabalus), Gordiana (fum Kaisa Gordianus III), Deciana (fum Kaisa Decius), Floriana (fum Kaisa Florianus) und Cariniana (fum Kaisa Carinus). Soichane Ditl wean maistns ned laung fawent und waund da jewailige Kaisa gschdoam woa, hod ma a den Bainaum wida blaim lossn.

End fum Remischn Reich[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

D Legio X Gemina woa bis zum End fum Römischn Reich in Vindobona schdazioniad, owa neta nu in ana reduziadn Gress. A Tei fu da Decima Gemina woa im Magister Militum per Orientem zuadailt und woa im Ostn fum Reich schdazioniad. Dea Tei dea nu in Panonien blim is woa untam Komando fum Dux Pannoniae primae et Norici ripensis, oiso in Genaral fia Westungarn und Donau-Noricum. Maunche Hisdoarika glaum desweng a, das de X Gemina im 5. Joahundat eha in Arrabona, im heiting Györ in Westungarn, schdazioniad woa, ois wia in Vindobona. Danoch faliad si auf jedn Foi de Schbua fu da X Gemina und in da Zeid fum Severin fu Noricum, dea 482 in Favianis in Nidaestareich gschdoam is, hod s koane oaganisiadn remischnDrupn an da Donaugrenz mea gem.

Schau a[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]