Listn vo de Sassanidnheascha
De sassanidischn Kenig san d Heaschha von Iran nou eanan Sig iwa d z'vurat Hegemonialmacht, as Parthareich, duach d Schlocht vo Hormozdgan i 224. Af da Hejchtn da Macht, had sih s Sassanidnreich vo da Tiakei u Rhodos in Westn bis Pakistan in Oustn dastreckt, un Regiona bherrscht, de wou heit zen Kaukasus, zen Jemen, zou de Vaoantn Arabischn Emiratna, zen Oman, zou Egyptn, zou Israel, zen Lebanon, zou Syria, zou Jordania u zou Zentralasien ghejan.
Es Sassanidenreich is dakennt woan als oans vo de groussn Hegemonialmecht zamma mid n bnouchboatn Eazriwoln, en Remisch-Byzantinischn Reich, iwa a Zeit vo meara wej 400 Jouana.[1][2][3][4] De Sassanidndynasti houd õgfongt mid an Ardashir I in 224, da wou as Persian as da Stood Istakhr kumma is, u hod gendt mid an Yazdegerd III in 651.[5]
De Zeitspan vo 631 (wou dej Boran gsturm is) bis 632 (wou da Yazdgerd III am Thronsteigt) is vaworrn, wos de Bstimmung vo da gnauen Abfolng vo de Heaschha is, wal vill vo dene wou af Thron kumma san, vo Vawandtn as da sassanidischn Dynasti aa wida untegschupft woan san. De Zeid is a Zeid vo inteanan Zeawiarffnissn u Spaltunga in Sassanidnreich gweng.[6]
Titl
[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]Da Bagrinda von Sassanidnreich, da Ardashir I (r. 224–242), hod dan Titl "Shahanshah of the Iranians" (Middlpersisch: šāhān šāh ī ērān; Parthian: šāhān šāh ī aryān) easchtmoli gnutzt. An Ardashir sa unmittlboara Nouchfolga, da Shapur I (r. 240/42–270/72), hod de Titl prezis asgwählt un i da Inschrift z Ka'ba-ye Zartosht afgfejat. Da Shapur nennt durtn veja vo sane sassanidischn Vuagenga mid vaschidnan Titln un in afsteingada Rangfolng. An Titl (Xwaday) "Herr" hod da Sasan, an Titl "Kini" da Papag, an Titl "Kini vo de Kenig vo d Irana" da Ardashir u den Titl "Kini vo de Kenig vo d Irana u Ned-Irana" (Middlpersisch: MLKAn MLKA 'yr'n W 'nyr'n šāhān šāh ī ērān ud anērān; mid Aslassung vo d Ned-Irana af oidgriachisch βασιλεύς βασιλέων Αριανών basileús basiléōn Arianṓn) hod ar sih selwan gem. Da Titl ""Kini vo d Kenig vo d Irana u Ned-Irana" findt sih aa af rana Silwaminzn von Shapur I, wos doudraf deitt, dass da Title nouch an Sig iwat Rejma u da Anekzion vo d Ned-Iranischn Terretoria gnutzt woan is. Da Titl is aa gschrim woan af de ganzn Minzn vo de spaadan Sassanidischn Kenig.
An Yazdegerd I sa Heaschaft (r. 399–420), moakiad a Vaschibung i da politischn Asrichtung von Sassanidnreich, es wou von ej nouh Westn orientiad, nou en Schweapunktt af n Oustn gricht houd.[7] Den Asschloḡ doufia hom omed feindliche Fakziona in Oustiran gem.[7] Da Krejḡ mid de Iranischn Hunna kantat de mythische Rivalitejt wida af s Tapet bracht hom, dej wou s zwischn den mythologischn Iraniscn Heascha Kayanian u seinn Turanischn Feindn gem ghobt houd, un i jinganen Avestischn Textnan illustriad san.[7] DenTitl Ramshahr hod ma zousatzle zen tradiizonelln Titl "Kini vo d Kenig vo d Irana u Ned-Irana" af an Yazdegerd I sane Minzn midafgnumma.[8][9] In Middlpersischn heroischn Poem Ayadgar-i Zariran (Es Testament vo d Zarer) is da Titl von letzan kayanianischn Monarchn (Vishtaspa) gnutzt woan u findt sih in zoroastrischn Denkard as n 10. Jh.[10] Es sassanidische Enteress õ da Kayanischn Ideologi u Gschicht halt sih bis in Nidagang von Reich.[11] Da Bahram V (r. 420–438) hod af a poar seltnen Minzn i Pars, den Titl kirbakkar ("Benefiza") gnutzt.[12]
Es Reḡian von Yazdegerd II (r. 438–457) moakiad an Õfong von ana nein Inschrift af de sassanidischn Minzn; mazdēsn bay kay ("Da Mazda-Dejna, d Majestet, da Kinig"), wos de Gnejchtn zou d Kayana zoagt, de wou aa den Titl kay gnutzt hom.[13][14] Unta n Peroz I (r. 459–484), wiad de tradizionella Titulatua šāhānšāh ("Kinig vo d Kenig") af d Minzn asgloussn u nea vo d Aspekt von Namma kay Pērōz ("Kini Peroz") gredt.[14] A Sigl zoagt owa, dass d tradizionella Titulatua dennat furta gnutz woan ist, wos zoagt dass d Minzn ned mid Sichahait d ganza furmala Titulatua vo d Monoachn őzaing.[14] Da Brouda u Nouchfulga, Balash (r. 484–488), houd dan Titl hukay ("da Guate Kinig") gnutzt.[14][15]
Da Kavad I (r. 488–496, 498–531) is da letzad sassanidische Monoach, da wou en Titl kay af seine Minzn schreibt—de letzta Minzn is umma 513 assa.[16] D regulera Inschrift vo da Viadaseitn is oafoch da Nama; umma 504 find sih owa weitas es Motto abzōn ("dass ar posperiam moḡ").[16][14] Da Kini Khosrow II (r. 590–590, 591–62) hod des Ideogram GDH, d. h. xwarrah ("kiniglicha Herrlichkait") af seina Minzn. Des houd ar zamgstellt mid an Woat abzōt ("ar houd meara gmacht"), aso, dass doudraf stejt "Khosrow, (wou) houd meara gmacht d kiniglicha Herrlichkait" (Khūsrōkhwarrah abzōt).[14] En Titl "Kini vo d Kenig" houd ar aa wida gnutzt.[14] Ejm sana zwej Nouchfulga, da Kavad II (r. 628–628) u da Ardashir III (r. 628–630), hom den Titl owa nimma gnutzt.[14]
Da Kini
[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]Es Haptvejch von Sassanidnreich is da Shahanshah (da Kini vo d Kenig) gweng, en wou ma aa oafoch nea kennt als en Shah (en Kini). San Gsund u sa Wuhl san awl ganz wichte gweng. Wenn ma af d sassanidischn Minzn seit n 6. Jh. schaugt, dakennt ma an Mõu un a Sunn. De zwoi Symbol badeitn nou an Iranischn Historika Touraj Daryaee, “dass da Kini in Zentrum vo da Welt stejt u d Sunn u da Mõu sih um eam draan. Un ar is echt da “Kini vo de veja Eckn vo da Welt" gweng, wos a alts mesopotamischs Weltbild is."[17] D ganzn andan Herschha, wej de Rejma, Tiakn, Kinesn uaw. houd da Kini unta sih gseng. Ar hod wul forbreicha Gwantln, Kosmetik un a schwaara Kroun trong, weand da Bort mid Guld dekoriad gweng is. De frejn sassanidischn Kinig nema fia sih a gettlicha Obstamming õ u nenna sih “bay" (diwin).[18]
I da Effntlichkait houd sih da Kinig hinta nan Vuahang afgholtn,[17] mid Leitn d wou vua ejm stengan, u vo dej wou eana ianene Afgob gweng is, dass s de Leitn a Stickkal weg holtn.[19] Bald oana kumma is, houd ar sih vua ejm nidagwoaffn, wos ma aa Proskynesis hoißt. Da Kini is gschitzt duach a Gardn, d wou ma kennt als d Pushtigban. Z ondan Glenghaitn is ar vo da Palastgardn gschitzt woan, d wou ma kenn als Darigan. D boadn Gardn san zamgstellt woan vo Mitglidan vo de kiniglichn Familna von Sassanidnreich,[19] u san unta n Kummando von Hazarbed gstondn, da wou fia d Sichahait von Kini varantwoatlich gweng is, u d Eigeng zen Palast kontrolliad un Bsoucha zen Kini bracht houd, da wou aa Miliderish Kommando krejng houd kinna un aa in Vahandlunga eigsetzt woan is. A poar Mol houd da Hazarbed weitas als kiniglicha Schoafrichta dejnt.[19] Zou Nowruz (es iranischa Neijoar) u Mihragan (Mihr-Toḡ) hod da Kini a Red gholtn.[18]
Listn vo de Heaschha
[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]De Tabelln untn is a Aflistung vo de Heascha von Sassanidnreich:
Portrait | Nama | Titl / Spruuch | Heaschaft | VAwandschaft zen Vuagenga | Notiz | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
House of Sasan | |||||||||
Ardashir I 𐭠𐭥𐭲𐭧𐭱𐭲𐭥 (Ardašīr) |
Kini vo de Kenig vo de Irana | 224 – 242 |
— |
| |||||
Shapur I 𐭱𐭧𐭯𐭥𐭧𐭥𐭩 (Šābuhr) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 240 – Moa 270 |
Suhn |
| |||||
Hormizd I 𐭠𐭥𐭧𐭥𐭬𐭦𐭣 (Ōhrmazd) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | Moa 270 – June 271 |
Suhn |
| |||||
Bahram I 𐭥𐭫𐭧𐭫𐭠𐭭 (Warahrān) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | June 271 – Septemba 274 |
Brouda |
| |||||
Bahram II 𐭥𐭫𐭧𐭫𐭠𐭭 (Warahrān) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 274 – 293 |
Suhn |
| |||||
Bahram III 𐭥𐭫𐭧𐭫𐭠𐭭 (Warahrān) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 293 – 293 |
Suhn |
| |||||
Narseh 𐭭𐭥𐭮𐭧𐭩 (Narsē) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 293 – 302 |
Groußonkl |
| |||||
Hormizd II 𐭠𐭥𐭧𐭥𐭬𐭦𐭣 (Ōhrmazd) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 302 – 309 |
Suhn |
| |||||
Adur Narseh | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 309 – 309 |
Suhn |
| |||||
Shapur II 𐭱𐭧𐭯𐭥𐭧𐭥𐭩 (Šābuhr) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 309 – 379 |
Brouda |
| |||||
Ardashir II 𐭠𐭥𐭲𐭧𐭱𐭲𐭥 (Ardašīr) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 379 – 383 |
Brouda |
| |||||
Shapur III 𐭱𐭧𐭯𐭥𐭧𐭥𐭩 (Šābuhr) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 383 – 388 |
Neffe | ||||||
Bahram IV 𐭥𐭫𐭧𐭫𐭠𐭭 (Warahrān) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 388 – 399 |
Suhn | ||||||
Yazdegerd I 𐭩𐭦𐭣𐭪𐭥𐭲𐭩 (Yazdekert) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Ramshahr ("peacekeeper in [his] dominion") |
399 – 420 |
Brouda | ||||||
Shapur IV 𐭱𐭧𐭯𐭥𐭧𐭥𐭩 (Šābuhr) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 420 – 420 |
Suhn | ||||||
Khosrow | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 420 – 420 |
Cousin | ||||||
Bahram V 𐭥𐭫𐭧𐭫𐭠𐭭 (Warahrān) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Kirbakkar ("Benefizla") |
420 – 438 |
Cousin | ||||||
Yazdegerd II 𐭩𐭦𐭣𐭪𐭥𐭲𐭩 (Yazdekert) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Kay ("Kini") |
438 – 457 |
Suhn | ||||||
Hormizd III 𐭠𐭥𐭧𐭥𐭬𐭦𐭣 (Ōhrmazd) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 457 – 459 |
Suhn | ||||||
Peroz I | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Kay (Kini) |
457 – 484 |
Brouda | ||||||
Balash | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Hukay ("da Guate Kini") |
484 – 488 |
Brouda |
| |||||
Kavad I 𐭪𐭥𐭠𐭲 (Kawād) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Kay ("Kini") |
488 – 496 |
Neffe |
| |||||
Jamasp | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 496 – 498 |
Brouda | ||||||
Kavad I 𐭪𐭥𐭠𐭲 (Kawād) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Kay ("Kini") Abzōn ("dass ar prosperian moḡ") |
498 – 531 |
Brouda |
| |||||
Khosrow I | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Ērān abē-bēm kard ("Iranians has become fearless") Ērān abzonhēnēd ("Iranians became strong") |
531 – 579 |
Suhn | ||||||
Hormizd IV 𐭠𐭥𐭧𐭥𐭬𐭦𐭣 (Ōhrmazd) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 579 – 590 |
Suhn | ||||||
Khosrow II | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana Khūsrōkhwarrah abzōt ("Khosrow, he has increased the royal splendor") |
590 – 590 |
Suhn |
| |||||
House of Mihran | |||||||||
Bahram VI Chobin | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 590 – 591 |
Rebel |
| |||||
House of Sasan | |||||||||
Khosrow II | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 591 – 628 |
da Suhn von Hormizd IV |
| |||||
House of Ispahbudhan | |||||||||
Vistahm | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 591 – 595 |
Onkl |
| |||||
House of Sasan | |||||||||
Kavad II 𐭪𐭥𐭠𐭲 (Kawād) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 628 – 628 |
da Suhn von Khosrow II |
| |||||
Ardashir III 𐭠𐭥𐭲𐭧𐭱𐭲𐭥 (Ardašīr) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 628 – 630 |
Suhn | ||||||
House of Mihran | |||||||||
Shahrbaraz | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 27 April 630 – 17 June 630 |
General |
| |||||
House of Sasan | |||||||||
Khosrow III | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 630 – 630 |
da Neffe von Khosrow II | Houd kuaz i Khorasan als a Rival regiad | |||||
Boran | Queen of Queen of Iran(ians) and non-Iran(ians) | 630 – 630 |
Tochta vo Khosrow II |
| |||||
Shapur V | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 630 – 630 |
da Suhn von Generol Shahrbaraz u vo da Schesta vo Khosrow II | ||||||
Peroz II | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 630 – 630 |
Nouchkumma von Khosrow I | ||||||
Azarmidokht | Queen of Queen of Iran(ians) and non-Iran(ians) | 630 – 631 |
Tochta vo Khosrow II |
| |||||
House of Ispahbudhan | |||||||||
Hormizd V | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 630 – 631 |
hod an Thron gfoadat, nou dem dass d Azarmidokht zea Houzeid naa gsogt houd |
| |||||
House of Sasan | |||||||||
Hormizd VI 𐭠𐭥𐭧𐭥𐭬𐭦𐭣 (Ōhrmazd) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 630 – 632 |
da Enkl von Khosrow II | ||||||
Khosrow IV | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | 630 – 636 |
da Brouda von Peroz II | ||||||
Farrukhzad Khosrow V | Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | Miarz 631 – April 631 |
da Suhn von Khosrow II | ||||||
Boran | Queen of Queen of Iran(ians) and non-Iran(ians) | June 631 – June 632 |
Tochta vo Khosrow II |
| |||||
Yazdegerd III 𐭩𐭦𐭣𐭪𐭥𐭲𐭩 (Yazdekert) |
Kini vo de Kenig vo de Irana u Ned-Irana | June 632 – 651 |
da Enkl von Khosrau II |
| |||||
Destruction of the Sassanid Empire | |||||||||
Peroz III | 651 (In Exil) | 679 (In Exil) | Suhn |
| |||||
Narsieh | 679 (In Exil) | ungwiss | Suhn |
| |||||
Bahram VII | ungwiss | 710 (in Exil) | da Suhn von Yazdegerd III | ||||||
Khosrau VI | ungwiss | ungwiss | da Enkl von Yazdegerd III |
|
Schau aa
[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]- Sassanidischa Stammbaam
- Listn vo de parthischn Kenig
Beleg
[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]- ↑ "The Cambridge Illustrated History of the Islamic World" (PDF). Archived from the original (PDF) on 14 July 2014. Retrieved 6 June 2014.
- ↑ Shapur Shahbazi, A. (2005), "Sasanian Dynasty", Encyclopedia Iranica (Columbia University Press) 1
- ↑ Norman A. Stillman The Jews of Arab Lands pp 22 Jewish Publication Society, 1979
- ↑ International Congress of Byzantine Studies Proceedings of the 21st International Congress of Byzantine Studies, London, 21–26 August 2006, Volumes 1-3 pp 29. Ashgate Pub Co, 30 sep. 2006
- ↑ Daryaee 2012.
- ↑ Daryaee 2012, p. 201.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Shayegan 2013, p. 807.
- ↑ Schindel 2017.
- ↑ Daryaee 2002, p. 91.
- ↑ Daryaee 2014, p. 22.
- ↑ Daryaee 2002, p. 94.
- ↑ Schindel 2013c, p. 837.
- ↑ Daryaee.
- ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 14,7 Schindel 2013c.
- ↑ Rezakhani 2017.
- ↑ 16,0 16,1 Schindel 2013b, pp. 141–143.
- ↑ 17,0 17,1 Daryaee 2012, p. 41.
- ↑ 18,0 18,1 Daryaee 2012, p. 42.
- ↑ 19,0 19,1 19,2 Morony 2005, p. 92.
Litratua
[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]- Daryaee, Touraj: The Oxford handbook of Iranian history Oxford: Oxford University Press 2012.
- Id.: Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire, I.B.Tauris 2014.
- Id.: "Yazdegerd II" in: Encyclopaedia Iranica.
- Daryaee, Touraj u Rezakhani, Khodadad: "The Sasanian Empire", in: Daryaee, Touraj (ed.): King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE - 651 CE), UCI Jordan Center for Persian Studies 2017.
- Daryaee, Touraj (2002). "History, Epic, and Numistamatics: On the title of Yazdegerd I (Ramshahr)". American Journal of Numismatics 14: 89–95.
- Daryaee, Touraj (2019). "The Sasanian Empire". The Syriac World: 33–43. https://www.academia.edu/38207927.
- Molavi, Afshin (2002), Persian pilgrimages: journeys across Iran (Illustrated ed.), W. W. Norton & Company, ISBN 0-393-05119-6, retrieved 17 January 2010
- Morony, Michael G. Iraq After The Muslim Conquest, 1984, neie Aflog, Gorgias Press LLC 2005.
- McDonough, Scott "The Legs of the Throne: Kings, Elites, and Subjects in Sasanian Iran". In Arnason, Johann P.; Raaflaub, Kurt A. (eds.). The Roman Empire in Context: Historical and Comparative Perspectives. John Wiley & Sons, Ltd. S. 290–321. doi:10.1002/9781444390186.ch13.
- Rezakhani, Khodadad: ReOrienting the Sasanians: East Iran in Late Antiquity, Edinburgh University Press 2017.
- Schindel, Nikolaus (2013a). "Kawād I i. Reign". Encyclopaedia Iranica, Vol. XVI, Fasc. 2. pp. 136–141.
- Schindel, Nikolaus (2013b). "Kawād I ii. Coinage". Encyclopaedia Iranica, Vol. XVI, Fasc. 2. pp. 141–143.
- Schindel, Nikolaus: "Sasanian Coinage", in Daniel T. Potts (Ed.): The Oxford Handbook of Ancient Iran, Oxford University Press 2013c.
- Shayegan, M. Rahim: "Sasanian political ideology", in Daniel T. Potts (Ed.): The Oxford Handbook of Ancient Iran, Oxford University Press 2013.