Israel

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Weanarisch gschriem worn.
Amtssprache Ivrit (Hebräisch)
Arabisch (seit 2018 nimma echte Amtssproch, sondan Sproch mid amtlichn Sondastatus)
Hauptstadt Jerusalem (Sitz vom Parlament und da Regiarung)[1]
Staatsoberhaupt President Jitzchak Herzog (יצחק הרצוג)
Regierungschef Premierminista Benjamin Netanjahu (בִּנְיָמִין נְתַנְיָהוּ)
Fläche Keanland 22.380 km²/22.145 km²[2]
bsetzte Gebiete 6831 km²
Einwohnerzahl 8.368.400 (mid bsetztn Gebietn 8.904.373)[2] (Feb. 2016)[3] (96./94.)
Bevölkerungsdichte 374 Einwohner pro km²
Bruttoinlandsprodukt nominal (2007)[4] 161.935 Mio. US$ (45.)
Brutto­inlands­produkt pro Einwohner 22.475 US$ (32.)
Index der menschlichen Entwicklung 0,932 (23.)
Währung 1 Neuer Israelischer Schekel (₪/NIS) = 100 Agorot
Gründung 14. Mai 1948 – 5. Ijjar 5708
National­hymne HaTikwa (boar.: „de Hoffnung“)>
Nationalfeiertag 5. Ijjar (Jüdischer Kalender); (Jom haAtzma'ut - Dog vau dar Unobhängigkeid)
Zeitzone UTC+2 UTC+3 (Summazeit)
Kfz-Kennzeichen IL
Internet-TLD .il
Telefonvorwahl +972
Porträt vom Jitzchak Herzog, 2016
Benjamin Netanjahu, 2012
Untaschrift vom Benjamin Netanjahu
Untaschrift vom Benjamin Netanjahu

Israel (hebräisch: מדינת ישראל?/i Medinat Jisra'el, arabisch دولة إسرائيل‎, Umschrift: Daulat Isrāʾīl)‎ is a Stoot in Asien (Noha Ostn), dea aun Syrien, in Libanon, Egyptn, Jordanien, an de Palästinensischn Autonomiegebiete und im Westn aus Middlmeea grenzd. Israel is da anzige Stoot vau da Wöd, wo de Judn de Bevökarungsmeaheid haum. Da Stoot is am 14. Mai 1948 grindt wuan und is duach a Resolution vau da Generoivasaumlung vau da UNO legitimiad. De Basis woa da UN-Teulungsplan fia Palästina.

De amerikanische Organisation Freedom House stuft es Laund ois de anzige freie Demokratie im Nohn Ostn ein.[5][6]

Nauman[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De ötaste Quöin fias Woat „Israel“ is de egyptische Merenptah-Stele (heit im Egyptischn Museum in Kairo). Se schreibt iwa an Födzug gegn a Voik Israel im Laund Kanaan und wiad auf's Joa 1211 v. Kr. datiat.

De Voiksetymologie vom Oidn Testament deit „Israel“ ois „Godstreida“ (Gen 32,29 EU). Da Jakob hod den Nauman kriagt, wiara mid an geheimnisvoin Gegna grungan hod. Seine Nochkumma san „Kinda Israels“, „Israelitn“ oda kurz „Israel“ gnennt worn.

Eadkund[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Israel liegt auf da Laundbruckn zwischn Asien und Afrika am estlichn Raund vaum Middlmeea. Geografisch gheads zu Vuadaasien, geologisch owa zu Afrika, weus auf da afrikanischn Kontinentalplottn liegt. De Grenz zua Arabischn Plottn büd's Jordantoi, des wos a Teu vaum Großn Afrikanischn Grombruch is.

Laundschoft[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Israel kau ma in via Regiona eiteun: Middlmeeagebiet, Higllaundschofd im Zentrum, es Jordantoi und de Negev Wiastn.

Es Doude Meea is mid −418 m da niadrigsde Punkt vau Israel und vau da Eadn, da häxde Punkt is da Beag Meron in Galiläa mid 1208 m.

Da Negev mochd a Fläch vau rund 12.000 km² aus. Des is mea wia de Höfdn vau gaunz Israel. Geografisch gseng ghead a zua Siai-Wiastn.

Städt[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

In Israel gibt's 68 Städt. De Faustregl bei da Vagob vaum Stodrecht san rund 20.000 Einwohna.

De grässdn Städt (2012) san Jerusalem (815.308), Tel Aviv-Jaffa (405.300), Haifa (272.181), Rischon LeZion (235.123), Aschdod (214.886) und Be'er Scheva (197.269).

De grässte schwaapunktmässig vau Araban bewohnde Stod is Nazareth (72.200 Eihwohna) gfoigd vau Umm al-Fahm (46.100). De grässde Beduinenstod is Rahat im Negev (51.700).[7]

Flora und Fauna[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Duach de Log zwischn Wiastn und Middlmeea hod Israel a recht reichhoidige Flora und Fauna. In oidn Zeidn hods in da Region sogoa Lewn und Nükrokodü gem. Unta de Groußviecha gibt's heit no in freia Wüdbaun in sötanan Arabischn Leopardn, in Asiatischn Esl, in Nubischn Staabock und de Arabische Oryxantilopn. In Wüdparks gibt's z. B. Mesopotamische Damhiasch und Wüdschof.

Bevökarung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

2013 hods in Israel 8.002.200 Einwohna gem. Davau san rund 6.042.000 (75.3% %) Judn und 1.658.000 (20.7 %) Araba. Dazua kuman no rund 318,000 (4%) Aundare.[8]

De Stootsaunghearigkeid wiad duach Gebuad oda Einbiagarung ealaungt. Duachs Hoamkeagsetz kenan olle Judn, de wos noch Israel einwaundan, de israelische Stootsbiagaschofd griang; aa a doppede Stootsbiagaschofd is meglich.

Gschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De easchdn Siedlungsspuan lossn si aufd Zeid zwischn 12. und 11. Joahundat zruckvafoign. Jerusalem is noch da Iwaliefarung vaum Tanach (Bibl) uma 1000 v. Kr. ois Haptstod vaum Kenigreich Israel duach'n David grindt wuan. Noch'm Doud vaum Salomon is des Kenigreich in zwaa Reiche zafoin.

Des Noadreich is 722 v. Kr. vau de Assyrer eaboad wuan; des Sidreich Juda is 587 v. Kr. im Kriag mid Babylon untagaunga. Späda is s a Teu vaum Peasareich wuan, daun vaum Reich vom Alexander im Grossn und nocha vaum Reich vau de Seleukidn.

Anno 165 v. Kr. is dena jidischn Makkabäa glungan de stootliche Unobhängigkeid wieda z dareichn. So is Irael no amoi fia rund 100 Joa frei gwen; zum letzdn Moi bis ins 20. Joahundat.

63 v. Kr. haum de Rema des Gebiet eaowad. Se haum zwa Provinzn drau gmochd: Syria im Noadn und Judäa im Sidn. Im Jidischn Kriag is Jerusalem und da Tempel 70 n. Kr. total zastead wuan.

Da letzte jidische Aufstaund geng de remische Heaschoft, da Bar-Kochba-Aufstand, is anno 135 n. Kr. niedagschlogn wuan. De Judn san iwa de gaunze Wöd vastraad wuan (Diaspora). Es Laund söwa is seitdem vau de Rema offiziö "Palästina" gnennd wuan, um de Eainnarung aun de Judn z dügn. Da Naum gähd auf de Philister zruck, de wos zum domolign Zeidpunkd goa nimma gem hod.

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  1. Zu de rechtlichn Hintagrind schau: Jerusalem. Ausländische Botschoftn befindn se in Tel Aviv, Ramat Gan und Herzlia.
  2. Nua jidische Eihwohna im Westjordanland (Judäa und Samaria).
  3. Latest Data. Central Bureau of Statistics, 2. Februar 2016 .
  4. International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, Aprü 2008
  5. Verbreitung demokratischer Staaten, Bundeszentrale für politische Bildung vom 23. September 2009
  6. Naomi Bubis: Wohin driftet das Israel des neuen Jahrtausends? Israel zwischen Theokratie und Demokratie, in: Dietmar Herz, Christian Jetzlsperger, Kai Ahlborn (Hrsg.): Der israelisch-palästinensische Konflikt, Wiesbaden 2003, S. 235ff.
  7. Statistical Abstract of Israel 2013, Population and density per sg.km in Localities numbering 5,000 Residents and more. CBS, 2013, abgerufen am 5. Juli 2013.
  8. Table B/1 - Population, by Population Group. The State of Israel, Central Bureau of Statistics, abgerufen am 5. Juli 2013.

Literatua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Reiner Bernstein: Geschichte des Staates Israel. 2. Von der Gründung 1948 bis heute: Religion und Moderne, Schwalbach/Ts. 1998 (Wochenschau Verlag)

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

 Portal:Judndum – A iwasicht zu Wikipedia-Inhoiten zum Thema Judndum

 Commons: Israel – Sammlung vo Buidl, Videos und Audiodateien
Wikiatlas Wikimedia-Atlas: Israel – geografische und historische Koartn

Dossiers:


Koordinaten: 32° N, 35° O