Walsch

Aus Wikipedia
(Weidagloadt vo Wallisch)
Der Artikl is im Dialekt Sidtiroularisch gschriem worn.

Unter Walsch, welsch odr wallisch vrschtian di Sidtirouler di Italienische Sproch. Es Wort "Walscher" schteat fir an Italiener. Frier wor des gonz a normales Wort, ober mit der Zeit isches olleweil mehr zu an negativ brauchtn Ausdruck gwordn, wenns a viele net beas moanen, wenn sies gebrauchn. Ober in Geignsotz drzua gibs a italienische Werter, dia wos nit gonz schmeichelhoft fir Sidtirouler sein, zum Beispil "crucchi", "cetrioli" (ibersetzt: "Essiggurkn") oder "crauti" (ibersetzt: "Sauerkraut").

Die Wortwurzl kimp van oidboarischn "walachisch". Damit sein schon die Keltn va die oltn Germanen bezeichnet gwordn. Vielleicht hobm die Rema selber des Wort derfuntn, wenn sie die Keltn, dri in Sidn van heitign Frankreich besiedlt hobm, als Volcae bezeichnet hobm. Speter hot man damit di romanischn Nochbarn bezeichnt. Des Wort isch wohl oft a in Sinn va "fremd" veaschtontn gwordn. Es hot ober schon in olthoachteitscher Zeit (vor 1000 Joar und mehr) es Wort "fremidi" gebm. Genau gnummen isch "walsch" net fir olle Fremdn verwendet gwordn; die Schlawn zun Beischpiel hot man die "Wendn" ghoaßn.

Die gleiche Wortwurzl steckt aa in Nomen van britischn Wales und in Welsh (die Einwohner va Wales), in Nomen va der Walachei, in den va die Wallonen in Holland und weidas in a poor deitsche Ortsnamen, dia mit Walch- onfongen. In Schwedn weadn die Romanen als välsk bezeichnet. Af polnisch hoaßt Italien Włochy, die italienische Sproch język włoski. Die Wurzl isch wohrscheinlich aa in die Schreibnamen Walch unt Walser"

Unter "walsch strickn" versteat man a gwisse Ort die Stricknodlen zu hebn, wenn man mit Woll strickt. Des isch der Gegnsătz zun deitschn Strickn. "Walsch strickn" isch net negativ zu versteahn.

Unter der "Walschn Kronkatkat" versteaht man in der oltn Viechmedizin a gferlichs Kopfkatarr va die Rinder. Isch aa net ăpwertent gmoant (vgl. "Englische Krankheit" fir Rachitis).


Hauptwërter:
  der Walsche: der Italiener, der Italienischleahrer
  die Walsche: die Italienerin, die Italienischleahrerin
  die Walsch / es Walsch(e): Italien außerhålb va Südtirol
Zeitwort:
  walschelen: mit italienischn Akzent redn, italienische Eignårt håbm
Zsåmmensetzungen:
  stockwalsch: gonz italienisch
  krautwalsch: ladinisch
  walsche Fåhn: italienische Trikolore
  walsche Schual: faschistische italienische Zwaungsschual fir Sidtiroler (bis 1943)