Zwoata Wödkriag

Aus Wikipedia
(Weidagloadt vo Zweiter Weltkrieg)
Der Artikl is im Dialekt Westmiddlboarisch (Bayern) gschriem worn.

Da Zwoate Wödkriag (aa: Zwoata Wejdkriag) hod vum 1. Septemba 1939 bis zum 2. Septemba 1945 dauad, in Eiropa wor a scho am 8. Mai 1945 aus. Er woa da zwoate auf globala Ebane gfiate Kriag, wo sämtliche Groußmächt vom 20. Joarhundad beteiligt gwen san und is da gresste Konflikt mid de meistn Dodn in da Gschicht vo da Menschheit. Er is da oanzige Kriag, in dem sowoi atomare (von de USA in Japan) ois aa biologische und chemische Woffn (oi zwoa vo Japan in Kina) eigsetzt worn san (ABC-Woffn).

Auslesa woa in Eiropa da Ongriff vom Deitschn Reich auf Poin ohne Kriagserklärung am 1. Septemba 1939. De Ausweitung vom Kriag auf de USA und Asien is duachn japanischn Ongriff auf Pearl Harbor (Hawaii) am 7. Dezemba 1941 gscheng. 1945, am 9. Mai, hot da Generoi Wilhelm Keitel de bedingungslose deitsche Kapitulation untazeichnet. De Japana hom am 2. Septemba 1945 kapituliat.

Voagschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

In de zwanzga und dreißga Joar vom zwanzigstn Joarhundat hod da Faschismus in groußn Tein vo Eiropa imma mehr an Bedeitung gwunna. Da Benito Mussolini hod mit seim Marsch auf Rom 1922 de Mocht in Italien an sich grissn. 1936 hod Italien, des enge Beziehunga mitm Deitschn Reich ghobt hod, Ethiopien ogriffa, 1939 homs Oibanien annektiat.

In Spanien homs vo 1936 bis 1939 in Spanischn Biagakriag austrong, und zwoar zwischn da Voiksfrontregiarung, de haptsächli vo Republikana, Sozialistn und Kommunistn gstejd worn is, und vo Onhänga vo oana, vom Generoi Franco gfiahdn Militärrevoltn. D'Franzosn und d'Russn hom da "Voiksfront" Woffn und Kriagsmaterioi gliefat, de Deitschn und d'Italiena hom an Franco mit seine Nationalistn untastitzt. De deitsche nationalsozialistische Regiarung hod extrig fian Franco de Legion Condor gschickt, de wo entscheidnd zum Sieg vom Franco beitrong hod.

In Deitschland is da Nationalsozialismus seit de dreißga Joahr zua Massnbewegung ogwoxn. Am 30. Jenna 1933 is ia und eanane rechtskonsavativn Vabündetn de Mocht ibagehm worn: Da Adolf Hitler is vom Reichspresident Paul von Hindenburg zum Reichskanzla ernonnt worn. Der hod donn aus Nationalsozialistn und Deitschnationaln as "Kabinett Hitler" buidt. De Revision vo da internationaln Ordnung vom Versailler Vatrog, scho a friaras Zül deitscha Regiarunga, woar as Programm vo de Nationalsozialistn und eanane Vabündetn. Mitm Wiedaonschluss vom Saargebiet ans Deitsche Reich 1935, an Einmarsch ins entmilitarisiate Rheinland 1936, in Onschluss vo Östareich und de Obtrennung vom Sudetnland vo da Tschechoslowakei im Münchna Abkommen 1938, san de easchtn zwoa Züle weitgehnd erfüd und vo da englischn und franzesischn Appeasement-Politik beginstigt worn. Sogoa nochm Eihmarsch in de sognennte "Resttschechei" im Meaz 1939, hods aa bloß Proteste vo de Franzosn und Englända gem, gmocht homs nix. Glei danoch hod Litauen wegam politischen Druck as Memelland an Deitschland zruck gem, d'Slowakei is a eigena Stoot worn und woar duach am Schutzvatrog eng an Deitschland bundn. D'Englända und d'Franzosn woitn de deitsche Expansionspolitik eihgrenzn und ham de Poin und de Rumänen a Garantieerklärung gem, a weng späda is donn in a förmlichs Bündnis umgwondlt worn.

Im August 1939 hod Deitschland mit da UDSSR ibaraschnd an Nichtongriffspakt gschlossn, späda bekonnt ois "Hitler - Stalin Pakt". In am geheimen Zuasotzartikl homs ned nua de Aufteilung vo Poin, sondan aa no de Aufteilung vo ganz Eiropa in sognennte Ineressnssphärn ausgmocht.

De Expansionspolitik vo de Japana hod in de dreißga Joar ogfangt, nochdem de japanischn Militärs oiwei mehr in da kaiserlichn Regiarung zum Song kriagt ham. Se ham gmoant, sie seiadn de "Schutz -und Ordnungsmocht" vo de ostasiatischn Vöika gechan Westn und kanntns dementsprechnd beherrschn. De Japana woitn de Rohstoffvorkommen und Orbata, de wo de andan (Ostasiaten) ghabt hom. De hättns nämli fia ihr Wirtschaft braucha kenna. Zeascht homs de Mandschurai vo Kina erobat und bsetzt und as Protektorat Mandschuko umgwandlt, wei de Mandschurei domois stoak industrialisiat woar. Weis donn zu internationale Proteste kumma is, sans 1933 ausm Voikabund aus-, und 1936 in Antikomminternpakt eidredn.

1937 hod donn da zwoate japanisch - kinäsische Kriag ogfangt. Den Ausbruch vom Zwoatn Wödkriag in Eiropa ham se de Japana mit da Bsetzung vo Franzesisch - Indochina und andare sidostasiatischn Gebiete z Nutzn gmocht. Auf des aufe hod de USA und as Vaeinigte Kinireich a Embargo gega Japan vahängt und hod dern finanzieje Middl im Ausland eigfrorn. 1940 hod Japan an Dreimächtepakt mit Deitschland und Italien untaschrim. Wei mitm Embargo koane Rohstoffe vo de eiropäischn Vabündetn ins Land kumma san und weis ohne Rohstoffe eanane imperialistischn Bestrebunga nimma hättn weida duachsetzn kenna, hom de Japana ian oanzign Ausweg im Kriag mit da USA und mitm Vaeinigtn Kinireich gseng.

Valauf[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Do siacht ma, wias hi und her ganga is im Kriag grea san de Russn blau san de Deitschn und road san de Alleiatn.
Montreal Daily Star: "Germany Quit", May 7, 1945

1939[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Aum easchtn Septemba 1939 um dreiviatl fünfe in da Fruah hod de deitsche Wehrmocht de Grenz zu Poin ibaschrittn. Drauf haum England und Fraunkreich dena Deitschn in Kriag erkleat. De poinische Armee is innahoib va zwoa Wochn nidagschlong worn und Deitschland hod in greßtn Tei va Westpoin bsetzt. De Sowjetunion hod an Tei im Ostn annektiat (des woar so ausgmocht in Deitsch-Russischn Nichtaungriffspakt vam August 1939).

1940[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

In dem Joar hod Deitschland mit da Blitzkriagtaktik Fraunkreich, Bejgien, Holland, Denemark und Norwegn eroowat. Außadem hod da Luftkriag um England oogfongt, dea wo bis 1941 dauat hod.

1941[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Am 22 Juni hod die Wehrmocht Russlond oogriffa. In dem Joah san aa de Vereinigtn Stootn inan Kriag eitretn, wej de Japana den Flottnstitzpunkt auf Pearl Harbor iwafoin hom.

1942[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

1942 woar de Wendn im Kriag, wej de 6. Amee in da Schlocht un Stalingrad valuan gaungan is.

1943[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

1943 hom de Amerikana und Englända Italien in da "Operation Husky" erobat. Außadem hom de Alleiatn Noadafrika gonz annektiat.

1944[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Am 6. Juni 1944 san de Alliiatn in da Normandie in Frankreich eihgfoin. Des gonze is bei de Westalliiatn unta dem Decknomen Overlord oglaffa. In de fimf Strondobschnitt: Gold, Juno und Sword, des woarn de Strondobschnitt, wo de Englända und Kanadia zuaständig woarn. Omaha- und Utah-Beach (Beach hoaßt Straund) woar des Londegebiet vo de Ami. De deitsche Wehrmocht hod ois Vorbereitung geng a soichane Londung a muaz Boiweak aufbaut, in Atlantikwoi, iba de Läng vo da gsaumtn Noadküstn vo Spanien bis Deitschland, wos owa aa nix gnutzt hod.

Am 20. Juli hom da Oberst Claus Schenk Graf vo Stauffenberg und a boa ondare hohe Wehrmochtsoffiziare an Aunschlog aufn Hitler gmocht, dea oba ned gonz hinhaun meng hod, wäj da Hitla nua leicht valetzt woan is.

1945[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

1945, am 9. Mai, hot da Wilhelm Keitel de bedingungslose deitsche Kapitulation untaschriem, oba am 8. Mai hot de Wehrmocht scho nimma kämpft. Am 6. und 9. August 1945 san geng de japanischn Städt Hiroshima und Nagasaki Atombombn ogworfa woarn. Deshoib hom ah de Japana am 2. Septemba doan kapituliat.

Schau aa[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

 Commons: Zwoata Wejdkriag – Oibum mit Buidl, Videos und Audiodateien
 Commons: Kategorie Zwoata Wejdkriag – Sammlung vo Buidl, Videos und Audiodateien