Mesoamerika

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Owaöstareichisch gschriem worn.
Mesoamerika
Tikal, oane vo de grässtn archäologischn Fundstäddn in Mesoamerika und a aa bdeits Zentrum vo de Maya-Kuituan

Unta Mesoamerika oda Mesoamerica vastäd ma vua oim es präkolumbianische Kuituagebiet in Mittlamerika. Heid vastäd ma drunta aa an Wiatschoftsramm (vgl. OECD).

Ois ma de easchtn Mayastädt gfund ghobt hod, woit ma eana Kuitua eioadnan und do is ma nu mid drei Zeitramm auskema. Owa wia ma oiwei mera Kuituan ausgrom hod, haums gmeakt das jo des mid De Maya in Yucatan und de Aundan in Zentreumexico zeitli ned recht zaumpasst. Oiso hod ma Untagruppn eigschom.

Vuagschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De middlamerikanischn Kuituan wean in an Periodnsistem eigoadn. Do de Mayas bei da eascht Eastöllung am Bessan dokumentiat woan, hod ma de Periodn zeascht af eanane Kuituan ogstimmt.

Afängli hod ma mid de drei Periodn des Auslaunga gfundn. De Periodn hom de Kuituan noch eischneidande Zäsuan teut.

Es woan des:

  • De Präklassik,
  • De Klassik, und de
  • Postklassik.

Ois owa owei mera Fundstön und Kuituna gfundn woan san, in de vaschidanst Gegandn und ausbüte Kuituastadian, und je mera Text vo de Mayahieroglyphn lesboa wuan san, hod ma festgstöd, das ma de faschidanen Kuitun und Vöka nua mid de drei Periodn ned gscheid eioadna kau.

So hod mas nuama untadeut und so a iwasichtliga gmocht. Wos owa aa fia de zentreuamerikanischn Kuituan bessa woa, den denan eanane Zäsuan passn ned oiwei mid denan vo de Mayas zam.

De Periodneiteulung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Periodn vo da middlamerikanischn Kuituan
Tikal, da Haubtploz

Paläoindianische Fruazeid[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Umara 12500 (oda a scho uma 18/23000 v. Kr.) bis 7000 v. Kr.

Archaische Periodn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 7000 bis 1500 v. Kr.

Jaga und Saummla.

Präklassik (formative Periodn)[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A friare Präklassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 1500 bis uma 700 v. Kr.

Olmekn, San Lorenzo, La Venta, Tres Zapotes Kuituan.

Proto Maya, Tlatilco Kuitua, Huaxteken.

B: middlare Präklassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 700 bis 300 v. Kr.

Epi-Olmekn, Izapa Kuitua, Maya, Cuicuilco, Totonakn.

C: spade Präklassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 300 v. Kr. bis 200 n. Kr.

(Bei oanigen Protoklassik: vo umara 150 bis 250 n.Chr.)

Klassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A: friare Klassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 200 bis 500 n. Kr.

Teotihuacan, Maya-Klassik, Ti`kal, Calacmul, Veracruz–Kuitua

B: middlare Klassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 500 bis 700 n. Kr.

Zapotekn, Mixtekn, Maya Puuc Stil. Olmeca-Xicallanga,

C: spade Klassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 700 bis uma 900 n. Kr.

Toltekn, Nonoalca.

Bei Oanign Endklassik (vo umara 900 bis 1000).

Postklassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A: friare Postklassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 900 bis 1200 n. Kr.

Colula. Chichen Itza

B: middlare Postklassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 1200 bis 1440/50 n.Chr.

Chichimekn, Tlaxcaltekn, de Aztekn, Tepanekn, Acolhua, de Mexica, und de Taraskn.

C: spade Postklassik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo umara 1450 bis 1540 n. Kr.

Kolonialzeid[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De ''Conquista'' (Eaobarung duach de Spania) woa 1519/1521 n. Kr..

Anno 1697 is da letzte unobhängige Mayastod Tayasal zastead woan.

Zentreumexikanische Gedda[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Maya Gedda[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Schau aa[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Literatua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Nicoiai Grube u. A., Maya - Gottkönige im Regenwald. Tandem Verlag - H.F. Ulmann-Potsdam 2006/7 ISBN 978-3- 8331-4447-9
  • Michael Zink, Die rätselhaften Vorfahren der Inka. 2011, Theiss Verlag-Stuttgart. ISBN 978-3-534-23242-0
  • Hans j. Prem, Die Azteken. 5. Auflage 2011, C.H.Beck, Minga. ISBN 978-3-406-45835-4
  • Hanns.J.Prem, Geschichte Altamerikas. R. Oldenburg Verlag, Minga 2008. ISBN 978-3-486-53032-2
  • Rudolf Pförtner/Nigel Davids, Alte Kulturen der neuen Welt. Econ Verlag, Wean 1980.
  • Berthold Riese, Die Maya. C.H.Beck-Wissen, Minga, 6.Auflage 2006. ISBN 978-3-406-46264-1
  • Berthold Riese, Das Reich der Azteken- Geschichte und Kultur. C.H.Beck, Minga, 2011.ISBN 978-3-406-61400-2

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

 Commons: Mesoamerica – Sammlung vo Buidl, Videos und Audiodateien