Wikipedia:Im Prinzip

Aus Wikipedia
Im Prinzip ...

Im Prinzip ... is de Wikipedia a fraie online Enziklopedi, bai dea jéda midmåcha kãn und dé so sachlich und neutral wia mégli sâi soid.

Wia da Jimbo Wales dé Wikipedia grünt håd, håd a foigende Grundprinzipien aufgschdöd, dé ma då nåchlésn kã:

Jimbo Wales/Statement of principles.

Aus dénan hãm si iwa dé Joa fünf Grundprinzipien entwükit, dé fia ole Wikipedias in ole Schbråchn gödn, oiso a fia de boarische Wikipedia. De fümbf Grundprinzipien han:


B'fümbf Grundprinzipien[Am Gwëntext werkeln]

D'Wikipedia is a Enziklopedi genau so wia a jéde drukte Enziklopedi oda a Lexikon. Nåchdém åwa a online-Enziklopedi kõa beschrenkde Zåi fu Saitn håd, kinan då de Artikl a lenga sâi wia in am noamaln Lexikon und es kinan a ole Element fu ana åigemainen Enziklopedi fia kema, genau so wia a Element fu ole méglichn Fåchlexika und Almanache, egal ob's jéz um Dechnik, Geografi, Gschicht, Fisik, Kemi, Religion, Kunst oda Musi ged. Ole Artikl miassn åwa auf sachliche Infoamazionen fu fadraunswiadige Gwön basian und es deafn kõane peasönlichn Theorin fu de User aini gschrim wean und a kõane Gerücht und Gschichtl dé ma fu iagend wém amåi wo ghead håd, dé åwa niagends in am Buach drinan schdengan und so fia ãndane User néd kontroliaboa san. Aus dém Grund soid ma a oiwai méglichst genau hîschraim, wo ma dé Infoamazion hea håd. Wikipedia is néd a wüde Sãmlungen fia iagendwöche Infoamazionen, dé in am druktn Lexikon nia drin schdê dadn. Es is a kõa Blåz fia Weabung und es soid blos iwa Såchan gschrim wean, dé iwaregional a weng relevant san. Es muas in da boarischn Wikipedia néd iwa jédn Doaffuasbåifarain an aiganen Artikl gém.
 
Neutrale Sichtwais. Wikipedia is a néd da Blåz fia politische und religiöse Diskusionen und Artikl iwa soiche Theman soitadn neutral und såchlich sâi. Dazua soitad ma bsondas bai schwiarige Såchan méglichst ois duach wissnschåftliche Gwön béléng, in dém ma dé Biacha untn hîschraibt, aus dea ma de Infoamation håd und am bésdn a nu genaue Fuasnotn måcht, in wöchn Kapitl und auf wöchana Saitn fu dém Buach dé Infoamazion schded. Ma kãn åwa bai kontrovease Såchan ruig de faschidanen Schdãndbunkt aini schraim, dé's in da öfentlichn Diskusion dazua a gibt, so das si da Lésa söwa a Büd måcha kã. Wãn wea an Artikl iwa'n Andreas Hofer schraibt, dea jå géng de Baian kembft håd, dãn soid zan Baischbü néd neta de diarola Sichtwais drin schdê, sondan a de bayrische. Wãn zwoa User an am Artikl schraim und zu am Bunkt néd de glaiche Mainung hãm, dãn soin dé dés zeascht auf da Diskussionssaitn ausrén, befoa's im Artikl wås endan, wai sunst kant schnö amåi a Edit-War ausbrecha, wås néd guad is. Soichane Artikl kinan nemli dãn fu am Administratoa gschbead wean, bis si de Schdraidhansl wida zãmgrauft hãm.
 
Wikipedia is a fraie Enziklopedi, dés hoast das da Inhåit fu de Artikl unta da GNU Free Documentation License faöfentlicht wean und a jéda wås drãn endan kã und a jéda dé Dext a fia wås ãndas heanema kã. Da Artikl ghead ned dém, dea'n gschrim håd oda am maisdn dazua baidrång håd, sondan da Åigemainhaid. Déswéng deaf si a neamt aufréng, wãn ãndane "User" an saim Arikl umadum schraim und wås drã endan, so lãng dé Endarungen sachlich han. Auf da ãndan Sait hoast dés åwa a, das ma in de Wikipedia kõane Dext und kõane Fotos ainfügn deaf, dé uahebarechtlich gschüzt san. Ma deaf néd aus iagendwöche Biacha oda Intanetsaitn an Dext Woat-wöatlich åschraim und schã goa ned iagendwöche Büdl aufi lådn, dé õam néd ghean, aussa sé san wiakli Public Domain oda unta ana ãndan frain Lizenz faöfentlicht woan. Dés muas åwa genau iwaprüfboa sâi!
 
Du soidst fraindli sâi! De Wikipedia håd an Fahåitnskodex aufgschdöd an dén si a jéda und a jéde håidn soid. Wichtig is das ma zu ãndane User frainli is, bsondas in Diskussionen zu am hoaglichn Artikl, baim Schdãmdisch und iwahaupt oiwai. D'Wikipedia is a Community-Brojekt, dés hoast das dé Gschicht neta so guad sâi kã, wia dé Laid dé dabai midmåchan und déswéng is's a wichdig, das dé Laid in da Community néd aufanãnda heabekn und unnedig gschaftln. Ma soid si a mid Beschimpfungen und diafe Schbrich zruk håidn, obwoi natiali in so ana Dialektwikipedia a weng a "Kråftboarisch" schã ealaubt is. Bsondas wichtig is a nu, das dé Laid dé schã lenga dabai han zu Ãnfenga fraindli san und néd glai owagschaid schimbfn, wãn si wea néd glai iwaråi auskend.
 
Pfaif auf Foaschriftn. Dé fünfte Régl fu da Wikipedia, dé um kõan Dait wéniga wichdig is, is das ma néd ois aso eanst nema soid. Dés gãnze soid dé Laid dé då midmåchan a a Fraid måcha und d'Wikipedia is kõa bidara Beãmtnfarain. Måch da kõane Soang, das't wo an Bledsin gmåcht håst, wai ma kã ois wida endan und zruk dõa. So lãng neamt dauand de Wikipedia åbsichtlich kaput måchn wü und õan Vandalismus nåchn ãndan måcht, braucht a neamt z'gschamig sâi. Dés is a gråd bai da boarischn Wikipedia wichdig, wai då fü User a auf da hochdaidschn Wikipedia aktiv han oda fu doat keman und gråd doat mãnchmåi a weng a pedantische Beãmtnmentalidet foaheascht, mea ois wia in ãndane Schbråchn. So gãnz genau wia dé, neman mia dés néd oiwai, obwoi natiali schã zan sång is, das dé Dialektwikipedia kõa Gaudi-Wikipedia is und genau so an hochn enziklopedischn Ãnschbruch håd.


D'boarische Wikipedia soid boarisch sâi[Am Gwëntext werkeln]

  • Artikl då hearin soitadn méglichst auf Dialekt gschrim sâi und zwoa natiali in am boarischn. Nåchdém åwa Boarisch kõa ainhaitliche Schbråch is, håd si de Community då hearin drauf gainigt, das a jéda in saim aiganen Dialekt schraim deaf, so lãng dés a boarischa Dialekt is – boarische Dialekte wean hauptsächli in Baian, Östaraich, Südtiaroi, Samnaun und in a poa Språchinsln gredt. Es gibt åwa a kõa ainhaitliche Schraibwais und déswéng deaf a jéda a so schraim, wia ea oda si mõand. Ma muas åwa néd umbedingt in am uarign Dialekt schraim, dén ma filaicht söwa goa neama rédn kã, sondan a modeana Schdåd-Dialekt oda a boarische oda ésdaraichische Umgángsschbråch is genau so ealaubt. Blos komplet Hochdaidsch soid's néd sâi.
  • Artikl iwa regionale Såchan soitadn meglichst in dém Dialekt fu deara Region gschrim sâi, oiso da Artikl Såizbuag soid auf Såizbuagarisch und da Artikl Sidtiroul auf Sidtirolarisch. Laida gibt's åwa nu néd fu ole Regionen User då hearin und déswéng kãn's a fia kema, das wea fu wo ãndas so an Artikl schraibt. Fåis dãn iagend wãn do nu wea fu doat då hea kimd, gfrai ma ins natiali recht, wãn a den Artikl faregionalisiad. Da easchde Kandidat dafia wa da Artikl Wean.
  • In Bayern wiad ned iwaråi Boarisch grét und a néd iwaråi in Ésdaraich. De boarische Wikipedia håit si déswéng an de wissnschåftliche Definizion fum linguisdischn Begrif Boarisch, oiso auf hochdaidsch "bairisch" mid i gschrim. Laid dé an alemanischn Dialekt aus Schwåbn oda Vorarlberg rédn, han woaschainli bai da Alemannischn Wikipedia mea dahõam und Laid de goa ned Dialekt kinan, bai da hochdaidschn Wikipedia. A frenkische Wikipedia fia de Laid ausn bayrischn Owa-, Mitl- und Untafrãnkn gibt's åwa laida nu kõane. Wãn a Zuagroasda oda wea fu wo ãndas mõand, das a do an boarischn Dialekt schraim kã, dãn deaf a natiali gean midmåcha. Mia gfrain uns iwa an jédn dea si fia de Schbråch intressiad.
  • Zweng da Schraibwais fum Dialekt, ana Såch iwa dé schã unendliche Diskussionen gfiad woan san, bsondas a då hearin bai da boarischn Wikipedia, kãn si a jéda amåi de Saitn Wikipedia:Boarische Umschrift und Wikipedia:"Echt" Boarisch? ãnschaun. Dés is åwa blos a Imschbiarazion und a Gedãnknãnschdos. Wia gsågt, dawai is dé Régl zu da Schraibwais, das's kõa Régl gibt. Jeda deaf aso schraim wiar a wü, ma soid si nua a Schraibwais iwalégn, dé ma dãn a duachhåitn. Néd das ma õamåi aso und s'negsde Måi wida ãndas schraibt. Wai dãn kãns kõana mea lésn.