Dochau

Aus Wikipedia
Der Artikl is im Dialekt Obaboarisch gschriem worn.
Dochau
Dachau

Wappn vo Dochau Dachau
Dochau Dachau
Deitschlandkartn, Position vo Dochau Dachau heavoghom
Basisdatn
Bundesland: Bayern
Regierungsbeziak: Obabayern
Landkroas: Londkroas Dochau
Koordinatn: Koordinaten: 48° 16′ N, 11° 26′ O 48° 16′ N, 11° 26′ O
Hechn: 482 m ü. NN
Flächn: 34,96 km²
Eihwohna: 46.705 (31. Dez.. 2015)
Dichtn: 1336 Eiw. pro km²
Sonstige Datn
Postleitzoi : 85221 (oid: 8060)
Vorwoi: 08131
Kfz-Kennzeichn: DAH
Gmoaschlissl: 09 1 74 115
Adress vo da
Stodvawoitung
:
Konrad-Adenauer-Straße 2–6
85221 Dachau
Hoamseitn:
Politik
Obaburgamoasta: Florian Hartmann (SPD)
Log vo da Stod Dochau
Dachau im Londkroas Dochau
Karte

Dochau (amtli: Dachau) is a Grouße Kroasstod in Obabayern noadwestli vo Minga und liegt im gleichnoming Landkroas. Mit 46.705 Eihwohna (2015) is de gresste Stod im Mingara Umland.

Eadkunde[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Long[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Dochau liegt 18 Kilometa noadwestli von Minga auf 482 m an der Amper. De Stod liegt an da Nodstein zwischen dem Urstromtal vo da Amper und da Endmoränenlondschaft aus da letzn Eiszeit. Am hechstn is Dachau am Schlossbeag und da diafste Punkt ist bei Prittlbach.

Dochau grenzt an a mehrare ondere Gmoana. Im Sidn on Karlsfejd, im Ostn on Oberschleissheim, wos scho zum Landkroas Minga gheat, im Noadostn on Hebazausn, im Noadn on Reamoos und im Westn on Beagkiacha.

S'Wetta[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Dochau liegt in da Zon vom Westwetta, dahea is de Groußwettalog owei so wia in gonz Bayern. Oba im Kloana gseng is in Dochau awoi merat diesig ois woanders, wei im Sidwestn um Dachau friers a Haffa Moos woar, wos ma imma nu merkt. Dazu kimmt, das in Dochau da Föhn a oft durchschlogt, wo ober scho schwoch is.

Gwässa[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Aussa da Amper fliaßt duach Dochau nu de Würm, da Gremboch, da Weblinga Boch, da Aschaboch und da Müiboch.

Vum Dachauer Kanoi, dea friera vom Schleißheima Schloß noch Dachau zua Würm und vom Dachaua Schloß zua Würm gfüaht hod, san nua no a boa Abschnitt im Gmoagebiet voahandn[1]. Da Rest is zuagwogsn.

Seen gibts nua zwoa. Da oane is da Stodweiha in Dochau-Sid und da onda glei dahinta hot no koan Nomma (Weil a aus a Schittgruam entstonna is, hoast dea bei monche Schüttweiher). Im Stodweiha deaf ma zum bodn ge, da onda is a Naturschutzgebiet.

Beag[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Aufm Gmoagebiet gibts neadlich vo da Amper a haffa Erhebungen, die olle natirlich san und a zamgehan. Do is da Schlosbeag, da Karlsbeag, da Fabrikberg, da Krongahausbeag, da Leitnbeag ( wo da Friedhof fia de KZ-Häftlinge is).

Und de beinn Schittbeag, de neba de bein Säan stehn.

Oatsgliedarung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Dochau seiba hot drei Oatstei:

  • Dochau-Ost mit Poilln, Augustnfoid, Obagroshof
  • Dochau-Sid mit Himmireich, Hoizgoatn, Eschnriad und a bissal von Gremriad
  • Oidstod mit Etznhausn, Udlding und Mittandoaf

Eihwohnazoi[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Jåhr Eihwohna
1840 1.304
1861 1.404
1910 5.764
1916 7.054
1919 7.225
1926 7.148
31. Dezemba 1960 29.036
31. Dezemba 1970 34.107
31. Dezemba 1980 33.950
31. Dezemba 1990 35.387
31. Dezemba 2000 38.398
31. Dezemba 2012 44.822
31. Dezemba 2014 45.985
31. Dezemba 2015 46.705

Gschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Voagschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Weil se bei Dochau d'Amper guad in Oidwossa und Nemfliss hot ousbreitn kena, song monche Professorn, dass dortn da Weg driber besser gwesen war ois woanders. Da gibts in Felgeding bei Beagkicha Sochan vo die Köitn und ma moant, dass de Soizstroßn vu Soizbuag noch Augsbuag bei Dochau über d'Amper gfiaht hot.

Middloita[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Des easchte Moi, wo Dochau dawähnt wead, is in da Uakund von da edlen Erchana on den Bischof vo Freising 805 noch Kristus. De iwarschreibt ihran gounzn Bsitz von fimf Häf ons Bistum. D'Historiker moana, dass des ned dea Bereich woa, wo heit de Oidstod steht, sondern in Udlding au oana Anhö zua Amper.

Umra 1100 noch Kristus is Dochau von de Scheyrer übernomma worn, de dann d'Ansiedlung aufm Schlossberg voaro brocht hom. De warn a de easchtn, de am Schlossberg a Anlag baut hom. Da Herzog Ludwig da Strenge hot dann 1270 Dochau ois Moaktfleck gnemigt.

In derer Zeit woa des Schloss ned mea ois a Hoizzaun mit am Stoahaus; trotzdem hom se de Herzäg doat im Summer gern niderglassen.

Neizeid[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

16. Joahundat[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ob 1546 hot dann da Herzog Albrecht des Schloss im Renaissance-Stui umbaut. De Hoizdeckn im groußn Soil is no vo eam (sei Gschäft gwesen).

17. Joahundat[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

In da Zeit vom Dreißigjährign Krieg hot Dochau arg zum Lein ghobt. Des Schloss is vafoin, die Kiach is ausbronnt und de Bauan san de Leid wegnumma woan.

18. Joahundat[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Joseph Effner hot in da Zeit von 1715 bis 1717 des Schloss noamoi umbaut. Im Joa 1776 hot da Kuafiast vun Bayern und vo da Pfoiz Karl Theodor den Steig vun da Amper aufm Beag besser ausbaun lassn. Seit der Zeit hoaßt de Stroß, die vum Beag in Richtung Minga geht, in dem Stickerl Karlsberg. Ma ko heit no den oidn Weg, den Kiehberg, geh. Do merkt ma amoi, wie garch dea auffe geht.

19. Joahundat[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Zu dera Zeit woa des Schloss scho fost dafoin und is owei nua dadurch gnutzt woarn, dos mas Korn einelegt. Do hot da damolige Kuafiast gmoant, mo soi doch drei Viertal von dem Schloss obreißn und in Schleissheim wieada aufbaun. Des is a donn bassiert. Außer vom Schlossfligl, wo de Musi gspuit hot, wurd da Rest obgrissen und in Schleissheim wieder aufbaut.

Am End vom Joahundat hom se vui Moala ogsiedelt, de gern de Londschaft rund um Dochau, bsonders des Dochauer Moos, gmoit hom. Dochau is in der Zeit de zwoatgresste Kinstlerkolonie vo Deitschland worn.

20. Joahundat[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

1908 hams in Dochau des easchte Voiksfest ausgricht.

In Dochau (domois aufn Gmoagebiet vo Hebazausn) wurd 1933 von de Nazis des easchte KZ in da ehemalign Pulverfabrik aufbaut. Aus dem Grund hot Dochau an Noma in da gonzn Wöd.

Ebenfois wurd Dochau am Anfang 1933 zua Stod erhobn und 1939 de Gmein Etzenhauen und Mitterndorf mit Dochau zamgfihrt.

Nochm End vom Zwoatn Wödkriag san fui fatriebene Bähma ogsiedlt woan. De meistn vo de sann ausm Egalond kemma. Seit dem gibts de Egalända Gmoi, die Musi mocht. Am Onfang woa des fia de Einheimischn a grouße Belastung, oba mit de Neibautn in Polln und in Dochau-Sid hot se des entspannt.

1972 san de Gmein Boiham und Viehausn eigmeind woan.

D'Obindung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Stroßn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Im Sidn vo Dochau treffan si de zwoa Bundesstroßn B und B . De B 301 vabindt Minga mit Oacha und de B 471 kimmt von Bruck und lafft ab Oberschleissheim nahat neba da A 99 hear. Duach d'B 471 is ma mim Flughafn Minga vabundn (de fiat zua A 92) und auf da ondan Seitn ibat A 8 in Richtung Schwom.

Mit da Bahn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Dachau is mid seim effntlichn Nahvakea am MVV ogschlossn. Da faht d'S-Bahn vo da Linie 2 iwa Minga noch Eading und uza andan Seitn auf Petershausn. Aa zu dem Vabund ghead de Oide Lokalbahn, die auf Oitomünsta faht. Weil de Streck ned voiständig elektrifiziad is, faht do a dieslbetriemna Zug und hoaßt se A-Bahn. Weil da Ludwig Thoma in seina Gschicht "In der Lokalbahn" de Streck ois Voabuid gnomma hot, is de aa ois Ludwig-Thoma-Bahn bekannt. Aus dera Zeit kummt a de a heid no bei de Leid gebreichliche Bezeichnung Bummal oda a Bockal (weis owei so lang braucht hot). A poar Moi im Joa faht no a Dampflok de Streck.

Da DB-Zug vo Minga hoit aa in Dachau und entlast grod in da Berufsvakeazei des S-Bahn-Netz vom MVV.

Es gibt in Dachau zwoa Bahnhef. Des oane is da Bahnhof, im Fahrplan vo da DB z'findn ois Dachau, Bahnhof und des andane da Stodbahnhof, z'findn ois Dachau, Stadt. Beide wern vo da DB betriem und am Bahnhof hoitn olle Zig de in Dachau hoitn, währnd am Stodbahnhof, dea bei da Papiafabrik liegd, nua da Bummal (De A-Bahn) hoit.

An Bahnhof homs in de 1980er Joa umbaud und jetzt ab 2002 nomoi, weil de ICE-Schnejstreck duach Dachau gehd. Dabei homs den Bahnhof recht modeanisiad und mid Aufzig behindadngrecht gmacht. Da ICE hoit in Dachau no ned.

Mim Omnibus[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vo Dochau aus ko ma mit vui Omnibusse ins Hinterland foahn und oahna foaht nach Moosach in Minga und a ondra no nach Bruck.

In Dochau seiba ko ma a mim Bus foahn (ois Start am Bahnhof):

  • Da 720er und da 722er foahn a Ringstreck, de oane iwas Hoinbod und da ondre foaht durch Dochau Ost.
  • Da 724er foaht von Dochau Sid iban Bahnhof hinta ins Industriegebiet und dann zum KZ.
  • Da 726er bringt die hinter noch Augustnfeid.
  • Da 719er is a kloana Bus, der foaht, wenns zuageht, olle zehn Minutn in d'Oidstod.

Oabatn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Seid ma denga ko, hots in Dochau Ziegelein gehm. Des liegt am Loam, der bei de Beagerl obbaut wead. Da Nohma von Dachau kimmt eh dohea. Des soi keitisch sei und hoast Loam (dach) und Wiesn (au). Wea a moi in Dachau bei de Beagerl spozian woa, dea ko an seim Gwand des guad sehn.

Nohat gibts no a oide Papiafabrik, die oba im Septemba 2007 ganz zugmocht worn is.

Hinta Dochau Ost steht des neie Industriegebiet am schwaozn Grom, wo'd da vui Zeig zum kaffa gibt. Des Problem a dera Soch is, dass koana mea in d'Oidstod foaht un die Gschäft doatn koa Geid mea mocha kenna.

Effentliche Gebeide[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Schuin[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

In Dochau gibts drei Grundschuin und drei Hauptschuin, zwoa aloa Gymnasien, oa Realschui und oa private Wirtschafdschui. Der weidern steht a Berufschui und a Montessorischui in Dacha.

Krongahaus[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Seit zwoa Joa gibts in Dochau nua mea oan Krongahaus. Vorher hots a Privatklinik für d'Weiberleit gehm, oba de hot sie eascht mit dem Krongahaus zamgschlossn und jetzad gibts es nimma.

Im Krongahaus san a boa Fuime draht woan, ois Beispui a Komödie vom Diddi Hallervorden.

Behärdn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Wei Dochau sowoi a Gemeindzentrum wia a a Kroasstod is, gibts a Vuizoi vo Behärdn:

Dazua gibts in Dochau no aufm Glände vom KZ (do, wo de Aufseher gwohnt hom) a Bereitsschaftspolizei.

Spoat[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Es gibt zwoa grouße Vaeine, de se um a gouads Ongeboat fia an Breitnspoat soang. Des is oamoi da ASV in Dochau-Sid, der in de 90er zwoamoi deitscha Moasta im Volleyboi woan is, und da TSV, dea se Anfang der 2000er mim SSV zamgschlossn hot. In de Duanhoin vom TSV genga gean d'Schuin hi und beim ASV ko ma Schlittschuafoahn. Dozua gibts no a grouße Zoi vo kloana Vaeine, de se auf Sochan spezialisiert hom, wia Kegln, Fuaßboi, s'Reitn, Tennis oder Goif.

D'Politik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Wia ibaoi in Bayern wead a in Dochau da Buagamoasta direkt gwoid. Zua seibn Zeit weit ma a an Stodroud, der in Dochau 40 Mitglieder hot. In der jetzign Zeit (2014-2020) schaugts so aus: Da Obabuagamoasta is da Hartmann Florian von da SPD. Im Stodroud sitzn de Partein:

Bei da letzn Woi 2002 hots a gscheitn Skandal gem, wei a poa vo da CSU Woizettl gfeischt hom. Mittlerweile is des woi obgschlossn, denn es sann dann zwoa von da CSU vaurteilt woan.

Kuitua und Sengasweadigkeitn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Zum Oschaung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Konzentrationslager
  • Da Amperwoid
  • Dochaura Moos
  • Gmejdegallerie
  • Oidstod
  • Schloss

Voiksfest[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

As Dachaura Voiksfest is in ganz Bayern bekonnt, weis do des billigste Bia gibt. D'Maß kost umra 3,50 Euro. Ausgschenkt wiad imma a dunkles Märznbia, wos Thoma-Bier hoaßt. Des Fest is imma um Maria Himmelfaht und geht dem Dog eigschlossen vom Samsdog bis zum Mondog a Woch drauf. Oanzigartig in Bayern is da Kindafestzug am easchtn Sonndog in jem ungrodn Joa, an dem 2007 umara 570 Kinda in Kostim und Trachtn aus olle Zeitn mitganga san.

Am Maria Himmelfaht is oiwa a Radlrenna, des Dochaura Beagkriterium, wos imma duachd Oidstod foahn. Olle zwoa Joa, an ungrade Joareszoin, find a Kinderfestzug stott mit Motive aus da Meachenwöd und aus da Gschicht.

Literatua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Hans-Günther Richardi: Dachauer Zeitgeschichtsführer, Dachau 1998

Im Netz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

 Commons: Dachau – Sammlung vo Buidl, Videos und Audiodateien

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  1. Zum Untaschied vom Würm-Kanoi und em Schleißheimer-Kanoi: http://www.schloesser-schleissheim.de/deutsch/hofgarten/kanal.htm