Eisnbauhn

Aus Wikipedia
1144er mit an Wendezug auf da Mühlaua Bruckn
1142er in da neichn Foabgebung („Valousek-Design“)
Taurus (ÖBB 1116, scheazhoft „Umdrahte Bodewaun“) in da EM-Sondalackiarung Schweiz mim Eurocity 662 auf da Arlbeagbauhn bei da Duachfoaht in Pians
Elektrotriabwogn Talent (ÖBB 4024) auf da Rudolfsbauhn

De Eisnbauhn (dt.: Eisenbahn) is a schienanbundans Vakeahsmittl mit dem Peasaunan und Güta traunspoatiat wean. Diesa Artikl beziahgt se hauptsächli auf de ÖBB, bei de Priavotbauhna schaut's owa ähnli aus. In Östareich hauma ca. 6000 km Schienannetzlängan und es vakeahn eppa 7500 Züg' aum Tog.

Grundbegriff'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Nochm EisbG 1957 untascheidt ma zwischn effantlichn und ned effantlichn Eisnbauhna:

  • Effantliche Eisnbauhna:
  • Hauptbauhn: is a Streckn fian effantlichn Vakeah mit ana grossn Vakeahsbedeitung, wia z. B. a Hochleistungsstreckn.
  • Nebmbauhn (fricha Sekundärbauhn): is a effantliche Eisnbauhnstreckn, de wos koa Hauptbauhn oda Strossnbauhn is. Nebmbauhna san oafocha baut, damit aa de ohgleganan Regiaunan an Aunschluss aun de große, weite Wöd kriagn. Fricha hod ma no Lokäubauhna (Tertiärbauhna) untaschiedn, des woan Bauhna mit no ana gringan Bedeitung, z. B. Schmoispurbauhna, heit zöht ma's aa zu de Nebmbauhna. Vuibauhn is da Ibabegriff fia Haupt- und Nebmbauhna. A vanetzte Nebmbauhn is ohne Hüüfsmittl (z. B. Ruischeml) vom Netz aus eareichboa, oiso a Schmoispurbauhn kau nia vanetzt sei.
  • Strossnbauhn: is a städtischs Vakeahsmittl gemäß da Strossbauhnvauadnung. Se foaht auf Sicht, drum brauchts koa Signäu. Z. B. de Weana Bim.
  • Ned effantliche Eisnbauhna:
  • Aunschlussbauhn: is a ned-effantliche Eisnbauhn, de vo ana Vuibauhn ohzweigt und in a Fabrik- oda Industriegländ einefiaht. Ma untascheidt Aunschlussbauhna mit Eignbetrieb mit Triabfoahzeign oda Zwoawegfoahzeign, Aunschlussbauhna mit Eignbetrieb mit sunstign Vaschubeirichtungan und Aunschlussbauhna ohne Eignbetrieb.
  • Materiäubauhn: is a Bauhn fian ned effantlichn Gütavakeah, de wos koa Aunschlussbauhn is, z. B. a Bauhn in a Beagweak.

Ma untascheidt zwischn Haupt- und Nebmgleis':

Rot san de duachgehendn Hauptgleis', blau de aundan Hauptgleis' und grau de Nebmgleis'.
  • Hauptgleis: des san de Gleis', wo Züg' vakeahn. Se san direkt vo da frein Streckn aus eareichboa und wean mit Hauptsignoin gsichat.
  • Nebmgleis: san Gleis in an Bauhnhof, de ned direkt vo da freien Streckn eareicht wean kennan, z. B. Stumpfgleis', duat hauma Loderaumpn, Lokschuppn etc.

Es gibt drei megliche Betriebsfuaman:

  • Zugfoahtn: vakeahn nua auf Hauptgleisn und auf gsichatn Foahwegn vo oan Bauhnhof iwa'd freie Streckn in' nächstn Bauhnhof. Se foahn im Blockohstaund und in Bauhnhefn nua auf freie Gleis', vakeahn noch an Foahplaun und wean noch an Zugbüdeplaun büdt. Züg' wean mit an Spitznsignoi (drei Liachta) und an Schlusssignoi kennzeichnat.
  • Vaschubfoahtn: vakeahn auf Haupt- und Nebmgleisn, entweda auf ungsichatn oda gsichatn Foahwegn, owa nua innahoib von an Bauhnhof. Se vatäun de Wogn oda stöön Züg' zsaum. Aa a Lok, de wos aun an Zug draunfoaht, is a Vaschubfoaht. Da Vaschub foaht auf Sicht und i. A. mit max. 25 km/h.
  • Nebmfoahtn: San Foahtn mit Nebmfoahzeign, Bedienung vo Aunschlussbauhna, Foahtn in gsperrte Gleis' und Foahtn bis zua oda vo an bstimmtn Punktn auf da frein Streckn.

Gschicht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Locomotion No. 1 vo George Stephenson, 1875
Pferdeeisnbauhn Budweis–Linz–Gmunden
Lokomotiav' „Rakete“ vo da Kaisa-Ferdinands-Noadbauhn
Viadukte vo da Semmaringbauhn um 1900

Wia hod des Gaunze augfaungt? Scho in da Antike hod ma Spurrüün in da Strossn ghobt, im Mittloita hod ma daun in Beagweakn Schienan aus Huiz eibaut ghobt und ab 1770 hod ma wöche aus Eisn gnutzt. Zeascht san de Wogn vo Pfeadn zogn woan, Roßbauhna und noch da Eafindung vo da Daumpfmaschin vom Thomas Newcomen uma 1712 und da Weidaentwicklung duachn James Watt is ma boid draufkumman, dass ma de aa zan Auntreibn vo Foahzeign nutzn kenntad. Aum 27. September 1825 is de nein Mäun launge Stockton and Darlington Railway in Englaund eaöffnat wuan, des woa de easchte effantliche Eisnbauhn vo da Wöd; de Lok dofia is vom George Stephenson baut wuan.

De easchte Eisnbauhn mit Peasaunanvakeah aufm eiropäischn Kontinent woa de Roßbauhn Budweis–Linz–Gmunden, de wos vom Franz Josef von Gerstner und sein Buam Franz Anton plaunt und bis 1835 vom Matthias Schönerer featig gstööt wuan is, ums Soiz leichta noch Böhman traunspoatian z'kenna.

Boid san aa Pläne fiara Noadbauhn aufkumman, noch Galizien wengam Soiz und noch Schlesien wengan da Kuin, sowia fiara Südbauhn noch Triest aun da Adria, wo da oanzige Seehofn vo da Monarchie woa. A West-Ost-Vabindung woa ned so wichtig, wäu do hod ma eh de Donau ghobt. Da domolige Kaisa, da Franz I. woa ned unbedingt aun suichn fuatschrittlichn Dingan intressiat, ea hod no zua seim Nochfuiga, des woa da Kaisa Ferdinand I., gsogt: „Regia so wiari und loss ois so, wia's is.“ Wia da Gütinand der Fertige, ähm, Ferdinand der Gütige 1835 aun'd Mocht kumman is, hoda owa boid ihm Professor Franz Xaver Riepl und sein Gödgeba, ihm Baunkier Salomon Freiherr von Rothschild, es Privileg fian Bau vo ana Eisnbauhn vo Wean noch Bochnia bei Krakau mit Zweigstreckn noch Brünn, Olmütz und Troppau eatäut. Drum hod ma de domolige Zeid, de easchte Priavotbauhnära, aa Privilegienära gnaunt. Aum 23. Novemba 1837 is da Eaöffnungsdaumpfzug auf da Kaisa-Ferdinands-Noadbauhn vo Floridsdorf noch Deutsch Wagram gfoahn.

De Südbauhn, domois Gloggnitza Bauhn, is 1842 bis Gloggnitz featiggstööt wuan. Wäu ma draufkumman is, wos ma domit fiara Göd mochn kau, hod ma ihn Bauhnbau zua Stootssoch eaklärt (easchte Stootsbauhnära). Nocha is es große Problem de Iwaquerung vom Semmaring gwesn, do hod da Carl Ritter von Ghega de easchte Gebiagsbauhn vo da Wöd projektiat, de wos bis 1854 fertig gwesn is und bis 1857 de gaunze Streckn duachgängig bis Triest. Daun hod da Stoot söwa koa Göd meah ghobt und de Streckn san wieda privatisiat wuan (zweite Priavotbauhnära). In de nächstn Joah san vü neiche Streckn baut wuan (Kaisarin-Elisabeth-Westbauhn, Ostbauhn, Noadwestbauhn, Franzlbauhn, Rudolfsbauhn, Brennabauhn, Soizkaumaguadbauhn, ...), bis dass nochm Schwoazn Freitog 1873 wieda de gaunzn Bauhna vastootlicht wean haum miassn. Zua dera Zeid is de kkStB (kaiserlich-königliche Stootseisnbauhngsööschoft) gründt wuan, de wos aa de Aufgob vo da Laundeseaschliaßung ghobt hod und so san nebm da Arlbeagbauhn vü Nebmbauhna und Schmoispurbauhna baut wuan (Guadnstoana Bauhn, Steyrtoibauhn, Zölla-Bauhn, ...), sowia de easchte elektrische Bauhn, de strossnbauhnoatige Lokoibauhn Mödling–Hinterbrühl. Vo da Joahhundatwendn bis zan easchtn Wödkriag san de Weana Stodbauhn, neiche Oipmbauhna (Phyrn-, Karawaunkn- und Tauanbauhn), de Owaleitung vo da Zölla-Bauhn, sowia de easchte vo Aunfaung au elektrisch betriebane Vuibauhn, de Mittnwoidbauhn, earicht' wuan.

Nochm Kriag is nimma vü vo da Monarchie iwabliam, nua des kloane Östareich mit da neigründetn Österreichischn Bundesbauhn (BBÖ, wäu des Kiazl ÖBB domois vo ana Schweiza Bauhn bsetzt gwesn woa). Da Vakeah auf de Streckn in' Ostn is zruckgaunga, Kuin hod ma koa ghobt, drum hod ma gschaut, dass ma Streckn elektrifiziat, des woan v. a. de im Westn. 1938 is de BBÖ in'd Deitsche Reichsbauhn (DR) eingliedat wuan, im zweitn Kriag is vü zasteat wuan und 1947 is de Bundesbauhn wieda eigfiaht wuan, owa hiaz mim Kiazl ÖBB. Seit 1957 is es neiche Eisnbauhngsetz güütig. In'd 60er Joah is' Auto ois Konkurrent aufkumman, dass' scho easchte Streckn zuadrahn haum miassn. Bis in'd 70er Joah eine is ma no mit Daumpf gfoahn, daun woa's entgüütig vuabei mit da „guadn oidn Eisnbauhn“. 1992 is de ÖBB aus da Bundesvawoitung ausgliedat und in a Holding umgwaundlt wuan; wegn da vo da EU vuagschriabanan Libaralisiarung kennan a priavote Untanehman auf eahnan Gleisn foahn. Gressare Projekte in jüngara Zeid san de Eirichtung vo Schnööbauhnsysteman in Ballungsraiman, da Ausbau vo Streckn fia Hochgschwindigkeit und de Schoffung vo an Taktfoahplaun.

Eisnbauhnuntanehman[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Pflatsch woa fricha des ÖBB-Logo
De neiche Wuatmoakn
De Priavotn huin auf: Taurus vo da CargoServ (Voest-Tochta)

Laut EU san Infrastruktur und Foahbetrieb voranaund zan trennan.

  • EVU (Eisenbauhn-Vakeahsuntanehman): is zuaständig fian Betrieb auf ana Eisnbauhn, z. B. ÖBB-Peasaunanvakeah, ÖBB-RailCargoAustria, ÖBB-Produktiaun, CargoServ, Steiermarkbahn, westbahn, rail4chem, WLC, TX Logistik, RTS, …
  • EIU (Eisenbauhn-Infrastrukturuntanehman): is zuaständig fian Bau und fia de Instaundhoitung vo da Streckn, z. B. ÖBB-Infra, Neusiedler Seebauhn AG (wiad vo da Raaberbauhn befoahn), Lokoibauhn Lambach–Vorchdorf AG (wiad vo Stern&Hafferl befoahn), …
  • Integriats Vakeahsuntanehman (EVU + EIU): de haum a eigane Streckn, wos aa an Zug foahn lossn diafn; sowos is nua bei kloanan Untanehman ealaubt (auf ana ned vanetztn Nebmbauhn dedads trennan jo sowieso koan Sinn mochn), z. B. STLB, GKB, Salzburger Lokoibauhn, Zillertalbauhn, Montafonerbauhn, …

Waun a EVU auf ana Infrastruktua foahn wü, de wos eahm ned söwa gheat, brauchts a Netzzuagaungsbewülligung und muass a Schienaninfrastrukturbenützungsentgööt auns entsprechende EIU zoihn.

Bauhnpeasonäu[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Foahdienstleita vo Wörgl Hbf
  • Triabfoahzeigfiahra (Tfzf): is da Radltreiba, dea wos vuan aum Bock huckt. Ea braucht Strecknkenntnis fia de Streckn, wora foaht.
  • Foahdienstleita (Fdl): reglt ihn Betriebsdienst, entweda muass a ois händisch mochn oda ea wiad von ana Sicharungsaunlog untastützt. Ea oawad aun an Stööweak, des kaun aa im Aufnauhmgebaide vom Bauhnhof sei oda in ana Betriebsführungszentroin. Da Foahdienstleita prüft ihn Foahweg vom Zug, ob a frei is vo Foahzeign und aundan Hindanissn, nocha legt a de Foahstrossn fest, stööts ei und sichats. Daun eascht kaun a de Zuastimmung zua Ohfoaht duach Umstöllung vom Hauptsignoi oda Easotzsignoi auf Frei oda duach an mündlichn oda schriftlichn Beföh ge'm. Heitzutag kaun a Foahdienstleita aa mehrere Betriebsstöön steian, des is a sognaunta Stööbereichs-Foahdienstleita.
  • Betriebsmanager: leit' und iwawocht ihn Betriebsdienst in an großn Bauhnhof.
  • Mitoawada in da RVL (regionäule Vakeahsleitung): hüft ihm Foahdienstleita beim Disponian.
  • Stööweakswärta (Stww) oda Weichnwärta (Ww): is bei gressan Bauhnhefn zuaständig fia'd Bedianung vo Weichn- und Signoiaunlogn, wo da Foahdienstleita ned ois söwa mochn kau; damit a woaß, wos a duan sui, kriagt a vom Foahdienstleita an Beföh.
  • Strecknwärta: des san Sicharungspostn (bei gfährdetn Rottn im Gleis; se wean vom Foahdienstleita vaständigt waun a Zug kummt und warnan daun de Oawada), Schraunknwärta, Hoite- und Lodestöönwärta, Blockwärta, Lehnan- und Lawinanpostn (de schaun, dass de Streckn frei vo Föösstuaz bzw. Lawinan bleibt).
  • Vaschubmitoawada: da Vaschubleita is zuaständig und vaauntwuatli fia'd Ohwicklung vom Vaschub; da Vaschieba, dea mocht, wos eahm gsogt wiad. A Vaschieba braucht Uatskenntnis.
  • Zugbegleita (Zub): ma untascheidt zwischn Zugfiahra (oda Zugchef, Zgf) und Schoffna (S). Es wiad de Auzoih vo Zugchefs und Schoffnan auge'm, z. B. fricha übli 1:2 bei Fernzügn und 1:1 bei Regionäuzügn, heit modern is da 0:0-Betrieb.
Da Schaffna kontrolliat de Foahkoatn. Fricha wia's no koane automatischn Tiaschliaßeirichtungan ge'm hod, hod a aa Tianklopfn miassn. Fix sakra is de aum weidastn entfernte Tia offn bliam.
Da Zugfiahra eatäutn Ohfoahauftrog aunan Triabfoahzeigfiahra und füüt de Zugpapia' aus. Friacha zua Kaisazeit hod a aa no ghuifn bei da Signoibeobachtung, Dienstpost und beim aufgebanen Reisegepäck. Späta hoda aa an eiganen Aufsichtsbereich zuatäut kriagt, wora de Foahkoatn kontrollian muass.
  • Wognmasta (Wm): is Zuaständig fia de wogntechnische Untasuchung vo Foahzeign und deran Lodung, de is bei intanationäun Zügn vuagschriam.
  • Kloawognfiahra und Kloawognfoahra (Kl-Fiahra bzw. Kl-Foahra): dea foaht mit an Nebmfoahzeig.

Foahzeig'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Bezeichnungan[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Lokomotiav': grundsätzli untascheidt ma zwischn Daumpf-, Vabrennungs- und Elektrolokn. A Lok hod an Motoa und an Fiahrastaund.
  • Triabwogn: mia haum wieda Daumpf-, Vabrennungs- und Elektrotriabwogn. A Triabwogn hod an Motoa, an Fiahrastaund und Plotz fiara Nutzlost (Peasaunan, Gepäck).
  • Waggon: is a Wogn, dea wos aun a Lok oda an Triabwogn aughängt wiad und nua a Nutzlost transportian kau. Es gibt Peasaunan- und Gütawogn. Waun a aun an Triabwogn aughängt wiad, san aa de Begriff' Beiwogn und Zwischnwogn gebraichli.
  • Steiawogn (scheazhoft „St. Eiawogn“): is a Foahzeig, wos an Fiahrastaund und a Nutzlast (Peasaunan), owa koan Motoa ned hod.
  • Motoawogn: is a Foahzeig, wos an Motoa und a Nutzlost (Peasaunen), owa koan Fiahrastaund hod.

Zugkonfiguratiaunan[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da V-Wagn vo da Weana U-Bauhn besteht aus Steia- und Motoawogn: v-V-V-V-V-v; kloa v san de Steiawogn und groß V de Motoawogn
  • (Wogn-)Zug („Lok mit Klassn“): A Lok ziagt gaunz noamäu de Waggons. Da Nachtäu davau is, dass de Lok aun da Endstatiaun ohkuppelt wean muass, den Zug umfoahn und auf da aundan Seitn wieda aukuppelt wean, wos zeid- und personäuintensiv is.
  • Triabwogn oda Triabzug, waun a aus mehran Täun bsteht: Kaun in beide Richtungan foahn, da Radltreiba muass nua den Fiahrastaund wechsln. Übliche Zaumstöllungan san: Oafochtriabwogn, Doppltriabwogn, Triabwogn – Zwischnwogn – Triabwogn, Triabwogn – Zwischnwogn – Steiawogn, Steiawogn – Motoawogn – Steiawogn. Grod fia kuaze Streckn hod ma Triabwogn eigfiaht; de san wirtschoftlicha, wäust da des Vaschiam aun da Endstatiaun daspoast. Nochtäu is de fixe Gefäßgressn.
  • Wendezug: besteht aus Lok – Waggons – Steiawogn. In da oan Richtung wiad da Zug gaunz noamäu vo da Lok zogn. In da aundan Richtung wiad de Lok, de wos daun aum hintan End vom Zug is, vom Steiawogn aus ferngsteiat, des hoaßt, de schiabt ihn Zug. Im Peasaunenvakeah dominian heitzutog Triab- und Wendezüg', im Hochgschwindigkeits- wia aa im Nohvakeah.

Vakeahsoatn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Eurofimawogn Bcmz 61 81 59-90 037-1
Schiebewaundwogn Habbiins 31 80 2743 178-7

Peasaunanvakeah:

  • Nohvakeah: S-Bauhn und Pendlavakeah in den Ballungsraiman, regionäula Nohvakehr am Laund auf den Nebmstreckn.
  • Feanvakeah: schnölle Reisezüge vabindn de wichtigstn Städt' mitanaund.

Gütavakeah:

  • Gaunzzugvakeah: bsteht aus lauta gleiche Waggons mim gleichn Laufweg. Er wird z. B. im Stoabruch (Erzbeag) belodn und foaht direkt in de Voest eine.
  • Wognlodungsvakeah: vaschiedane Wogn fia untaschiedliche Kundn, de miassn aun Vaschiebebauhnhefn neich zaumgstööt wean, z. B. Huizwogn.
  • Stückguadvakeah (z. B.Pallettn): vaschienene Sendungen fia untaschiedliche Kundn wean in oan Wogn traunsportiat, do is da LKW da große Konkurrent.
  • Kombiniata Lodungsvakeah (z. B.Containa): de Containa wean vo oan Vakeahsmittl aufs aundre umglodn, bis beim Empfänga san. De kumman iagendwo aus China oda Asien, wean mim Schiff nach Rottadaum oda Haumbuag brocht, duatn aufn Zug valodn, dea fiahts zua de Umschlogbauhnhef', wo’s aufn LKW valodn und zan Empfänga zuagstööt wean. Aa de rullande Laundstrossn (LKW mit de Foahra in an Begleitwogn dabei, RoLa), Sattlauhänga (Sanh) und Wechslaufbautn (WAB) zöhn do dazua.

Aufbau vo an Eisnbauhnfoahzeig[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Jeds Foahzeig bsteht aus am Rauhman, Kostn und Laufweak. A Triabfoahzeig hod no zuasätzli a Triabweak. Da Rauhman muass de gaunzn Kräfte aufnahman kenna, da Kostn stützt se drauf und des Laufweak san de Drehgstöö und Radln. Ois Triabweak bezeichnat ma ihn Auntriab saumt da Iwatrogung vom Drehmaument vom Motoa bis zua de Radln. Mia haum Oarauhmanfoahzeig (koa Drehgstöö), wo se da Rauhman iwa Rodsotzfedan, Rodsotzlogagehaise, Rodsotzloga, Rodsotzwöön unds Radl auf'd Schienan stützt und Brücknfoahzeig, wo da Rauhman iwa Flexicoilfedan oda ana Wiege gfedat aufm Drehgstöörauhman aufliegt.

Gaunz wichtig san natiali de Bremsn, ma untascheidt Reibungsbremsn (Klotz-, Scheibm- und Magnetschienanbremsn), sowia Triabweaksbremsn (Motoabremsn, E-Bremsn und hydrodynamische Bremsn). De Bremsleistung vo an Zug wiad duach de Bremshundatstl auge'm.

Achsfuaml[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Auntriabane Achsn wean mit an Buchstobn bezeichnat, Laufachsn mit ana Zoih. Mit an „o“ wean oanzld autriabene Achsn kennzeichnat und a Apostroph steht fiara Drehgstöö. Beispü: 1C2 (Daumpflok) steht fia oa Vualaufachsn, drei auntriabane Achsn und zwoa Nochlaufachsn. Bo’Bo’ (klassische E-Lok) hoaßt zwoamoi zwoa oanzlt autriabane Achsn in an Drehgstöö.

UIC-Kennzeichnungan fia Schienenfoahzeig[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Hauptartikel: UIC-Kennzeichnung

Waunst des nächste Moi mim Zug foahst, schau amoi, wos ois aum Rauhman vo so an Foahzeig omad steht. Do wiast a 12-stöllige Numma findn, des is de UIC-Wognnumma. Se bsteht aus an zwoastöllign Bauoatcode, an zwoastöllign Ländacode, aus da viastöllign Reihnnumma, da dreistöllign Uadnungsnumma und da Söbstkontruiziffa. Beispü: 93 81 5022 015-9 fiaran Desiro-Diesltriabwogn. Danebn muass da Foahzeighoita unds Laund augschriam sein, z. B. A-ÖBB. Ma untascheidt Regl- und Sondafoahzeig; Sondafoahzeig haum aa a 12-stöllige Numma, owa mit an X oda Z davua.

UIC (Union internationale des chemins de fer) is da Intanatiaunole Eisnbauhnvabaund.

UIC-Bauoat-Bezeichnungan[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Hauptartikel: UIC-Bauoatbezeichnung

De Bauoatbezeichnung gibt de wichtigstn technischn Meakmoi' vo an Waggon au. Se bsteht aus an Großbuachstobn, dea wos de Gattung augibt, und Kloabuchstobn, de ge'm nähare Infoamatiaunan.

Easchte-Klass-Wogn wean mit an A bezeichnat, Zweite-Klass-Wogn mit an B, ficha hods a no a C fia'd dritte Klass ge'm. Bei Gütawogn gibt's E fiaran offan Gütawogn, G fiaran decktn Gütawogn, I fiaran Kühlwogn usw. De Kloabuchstabn ge'm eagänzande Eignschoftn au, wia Radlauzoi, Hoazung, Längn, Massn, … Beispü: Da Wiesl-Dopplstock-Steiawogn is da Bmpz-dls.

Infrastruktua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Bauhntrassn bsteht aus an Untabau und an Obabau, omad auf liagn de Schienan.

Begriff'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A Gleiskeapa
  • Strecknnumma: Jede Streckn hod a Numma und an Aunfaungspunkt und an Endpunkt, z. B. 163 01 is de Schneebeagbauhn Bad Fischau-Brunn – Puchberg aum Schneebeag. Wos da Aunfaungspunkt und wos da Endpunkt is, des is in da Strecknlistn und im Streckntitlblott definiat.
  • Foahtrichtung: Vom Strecknausgaungspunkt zan -endpunkt, des is de Richtung 1 und retour is' Richtung 2.
  • Gleisnumma: de Streckn bsteht aus oa oda zwoa Gleisn, in Bauhnhefn a meah. Jedm Gleis is a Numma zuagwiesn, des is bei ana zwoagleisign Streckn des StrGl 1 und 2. Vom Aunfaungspunkt zan Endpunkt gsehn, is es linke Gleis imma es StrGl 1 und des rechte es StrGl 2. Bei Rechtsfoahuadnung foaht ma aufm StrGl 2 in Richtung 1 und umgekeaht. Ma untascheidt bei zwoagleisign Streckn Richtungs- und Gleiswechslbetrieb, bei letztam kennan beide Gleis' in beide Richtungan bfoahn wean, wia ma's aa in Östareich haum.
In Bauhnhefn kriagn de duachgehendn Hauptgleis' de söbm Numman wia's entsprechende Streckngleis. Olle Gleis', de wos in Richtung 1 gsehn rechts vom Gleis 1 san, kriagn grode Numman und olle Gleis', de wos links san, kriagn ungrode. Stumpfgleis' wean mit an kloan a bezeichnat, wauns Richtung Strecknaunfaung schaun und mit an kloan b in Richtung Strecknend. Waun a Hauptgleis duach Zwischn- oda Schutzsignäu in mehre Foahwegohschnitt untatäut wiad, nocha wiad a Hundatastöön vuagstööt, mit 1 in Richtung Aunfaungspunkt beginnand, z. B. 103 und 203 san da easchte und da zweite Ohschnitt vom Gleis 3.
  • Weichnnumman: Weichn aum Bahnhofskopf in Richtung Strecknaunfaung wean mit 1 bis 30 bezeichnat, Weichn im Bauhnhof mit 31 bis 50 und de Numman 51 bis 99 san fia Weichn aum Bauhnhofskopf in Richtung Strecknend vuagsehn.

Gleisnumman (blau) und Weichnnumman (rot)

  • Spurweidn: is da Ohstaund von da Innenkauntn vo da oan Schienan zua aundan. Es gibt Noamäuspur (1435 mm), Schmoispur (Medaspur 1000 mm – z. B. Attagaubauhn, Bosnische Spur 760 mm – z. B. Zölla-Bauhn), Breitspur (z. B. in Spanien 1668 mm, Russlaund 1520 mm).
  • Strecknklassn: Je nochm Gleiszuastaund und da maximoin Achslast wean de Sreckn in Strecknklassn eitäut. De Strecknklassn wean mit de Großbuachstobm A bis G auge'm, de stengan fiara Rodsotzlost, zuasätzli weans no mit Ziffan untertäut, de stengan fia de Medalost.
    Hauptartikel: Strecknklassn

Untabau[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Untabau is es Planum, des wos de Lostn ausm Obabau ohleitn muass und de Unebnheitn vom G'länd ausgleichn. Es is leicht aufd Seitn gneigt, damits Wossa ohrinnan kau. Zan Untabau zöhn aa Eischnitt', Aunschnitt', Stützmauan, Futtamauan, Brückn, Durchläss', usw.

Obabau[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Stopfexpress foaht driwa und vadichdt ihn Schoda

Da Obabau is da Schottakeapa, wo de Gleis' drauf liegn. Ea muass de gaunzn Lostn vo an driwafoahrandn Zug aufnehman. De Schwöön bstengan entweda aus Huiz, Stoi oda Bedau. De Schienan san mit Gwindbuizn, Muttan oda Klemmen auf de Schwöön bfestigt. Übli is des Schienanprofüü UIC 60.

A Feste Foahbauhn is, waun ma koan Schoda haum, sondan a Gleisbett aus Bedau, sowos mocht ma bei Hochgschwingigkeitstrassn.

Vabindung vo Schienen[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Fricha san de Schienan mit Loschn vabundn wuan. Waun da Zug iwa an Schienenstoß driwa gfoahn is, hods tak-tak gmocht. Heit wean de Schienen zaumgschwoaßt, dabei muass nochgwiesn wean, dass de auftretandn Wärmeausdehnungsspaunnungan (bei -30°: 1500 kN Zug, bei 60°: 1200 kN Druck) aufgnumman wean kenna.

Weichn, Kreizungan und Kreizungsweichn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ma untascheidt uats- und ferngstööte Weichn; a Weichn bsteht aus da Zungan, ihm Herzstickl und de vabindandn Schienan (Backnschienan und Flüglschienan). Weichn kennan a Glenk haum, ibli is owa meistns nua a Fedastöön, do wiad da Stoi vom Gleis oafoch umbogn. Damit a Weichn ned untam foahrandn Zug umgstööt wean kau, muass' vasperrt wean, dofia hosd an Vaschluss. Bei laungan Weichn gibt's ned nua an Spitznvaschluss, sondan a an oda mehre Mittlvaschlüss'. Zusätzli san Endlognprüfa aunbrocht, wäu waun de Zungan weda in da rechtn no in da linkn Endlogn steht, nocha entgleist da Zug. Im Hochgschwindigkeitsbereich hauma aa scho Weichn mit an beweglichn Herz, de brauchn no an Flüglschienanvaschluss. Wia so a Vaschluss ausgfiaht is, dofia gibt's mehre Meglikeitn - Haknvaschluss, Klaumavaschluss und so weida. De Richtung vom Weichnaunfaung zan Weichnend nennt ma gegn de Spitzn, umgekeaht is noch da Spitzn. A Weichn „aufschneidn“, oiso vo da foischn Seitn noch da Spitzn foahn, des duad ma ned; moderne Weichn kaunst damit sogoa zaumhaun. A Ausnauhm san de Rückfoiweichn auf Nebmbauhna, de diafn aufgschnittn wean und foin nocha wieda vo söwa in'd Grundstöllung zruck.

Bei Kreizungan kreizn se zwoa Gleis', ohne dass da Zug vo oan ins aundre iwagehn kau. Bei ana oafochn Kreizungsweichn (EKW) und doppltn Kreizungsweichn (DKW) is des auf ana bzw. auf beidn Seitn megli. Aundare Meglikeitn, dass a Schienanfoahzeig vo oan Gleis aufs aundare kummt, san Schiebebühnan und Drehscheim.

Sperrschuach[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A Sperrschuach, links steckt da Schlissl fia'd Weichn, den kaunst eascht aussenehma, waunst rechts ihn aundan Schlissl einesteckst.

A Sperrschuach bringt dagegn rullande Foahzeig' entweda zan Stüüstaund oda zan entgleisn. Se wean ois Entruischutz und Flaunknschutz vawendt. Grundstöllung is da aufglegte Zuastaund; an Sperrschuach deafs nua auf an Nebmgleis ge'm. Damitst ned unobsichtli iwa an Sperrschuach driwa foahst, hod ma mechanische Ohhängigkeitn eibaut, dass de Weichn fia des Gleis, wo da Sperrschuach is, eascht daun aufgsperrt wean kau, waun da Sperrschuach untn is, des is de sognaunte A/C-Ohhängigkeit. Waunst z. B. da Vaschuableita bist, nocha kriagst vom Foahdianstleita ihn Schlissl fian Sperrschuach. Mit dem gehst hi, sperrstn Sperrschuach auf und legstn um. Eascht daun kaunst an zweitn Schlissl ausseziahn, dea wos im Sperrschuach dringsteckt is, und mit dem zweitn Schlissl kaunst daun de Weichn aufsperrn, sodassd ins Gleis einefoahn kaunst. Aa bei zwoa Weichn gibt's sowos, dassd zeascht ane aufsperrn muasst und nocha de aundare, des is a A/B-Ohhängigkeit, wäu da föht de Bedienungshaundlung (z. B. Sperrschuach umlegn).

NBÜ-Bereich'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

NBÜ-Ohschnitt' san mit oranganan Strafn auf de Hektometatofln kennzeichnat

Olle Reisezugwogn und Triabzüg' san mit ana Notbremsüwabrückung (NBÜ) ausgstott, de im Foi vo ana Notbremsaunfuadarung (NBA) in am NBÜ-Bereich ihn Triabfoahzeigfoahra nua driwa informiat - diesa kau daun entscheidn, ob a bremst oda ned. Wäu des schlimmste wos passian kau, is dass a brennanda Zug in an Tunöö oda auf ana aundan exponiatn Stöön zan Stüüstaund kummt, wia's in Kaprun passiat is.

Bei Nohvakeahszügn (S-Bauhn, U-Bauhn) hod ma fost imma a gfährliche Stöö, drum san suiche Foahzeig mit ana Nohvakeahs-NBÜ ausgstott, des hoaßt, de Notbremsung funktiauniat nua bis 3 s noch da Obfoaht aus da Statiaun oda bis 10 km/h.

HOA/FOA/SOA-Aunlogn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A HOA/FOA/SOA-Aunlog

Es gibt auf da Streckn sognaunte Zuglaufcheckpoints, de bstehn aus ana Heißlaifaortungsaunlog (HOA), de wos iwa Infrarot de Temperatua vo de Rodsotzloga misst, wäu waun'd Loga hi san, kauns zuaran Achsbruch und zuara Entgleisung kumman, sowia aus ana Festbremsortungsaunlog (FOA) und ana Scheibmbremsortungsaunlog (SOA), de wos de Temperatua vo da Laufflächn bzw. Bremsscheim misst.

Wauns augschlogn hod („Loga/Bremsn woam“ oda „Loga/Bremsn hoaß“), nocha wiads ihm Foahdienstleita mittäut und diesa gibt gemäß DA 13 ihm Triabfoahzeigfiahra daun an Auftrog, dass a stehbleim sui. Bei Streckn mit GSM-R kriagt da Triabfoahzeigfiahra no a SMS gschickt.

Obaleitung, Straumvasuagung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Es gibt Oafoch-Foahleitungan, Kettnfoahleitungan und Meahfochfoahleitungan. De Kettnfoahleitung bsteht ausm Foahdroht, ihm Trogsäu, Hängern, Beisäun und Straumvabindan. Ma kau entweda mit Gleich- oda mit Wechslstraum foahn. Gleichstraum hod an Nochtäu, und zwoa, dass de Motoan koa hoche Spaunnung vatrogn, drum muasst mit da Straumstärkn auffegeh, des hoaßt, du braucht gressare Queaschnitt' bei da Leitung und bei de Isolatoan, wäu sunst de Valuste z'groß waradn. Wechslstraum hod den Vuatäu, dassd mit an Traunsfoamatoa de Spaunnung im Foahzeig owetraunsfoamian kaunst, des is owa wieda a zuasätzlichs Gwicht im Foahzeig. Nochtäu is, dassd ihn Staum im Foahzeig eascht wieda gleichrichtn muasst und daun wiedarum z. B. auf Drehstraum aufspoitn, wäu da Wechslstraum hod an sinusfeamign Valauf, des hoaßt, oamoi is a vui da, daun wieda goa ned, oiso waunst an Motoa mit Oaphasn-Wechslstraum betreim dedast, dads se's Radl drahn, daun bleibts steh, daun drahts sa se wieda, des hoaßt, mia kriagn Schleidan eine. Beim Drehstraum is de Summe vo oin Ströman ollawäu konstaunt.

In Östareich foah ma mit Wechslstraum mit ana Spaunnung vo 15 kV und ana Frequenz vo 16,7 Hz. De Obaleitung wiad vo Untaweakn gspeist, de olle 3 bis 5 km aug'uadnat san. Dazwischn san Schutzstreckn aum Schniadl aubrocht, dass untaschiadliche Eispeisbereiche voranaund trennt san, de miassn vom Triabfoahzeigfiahra mit Schwung und ausgschoitatm Hauptschoita duachgfoahn wean.

Straum fliaßt nua, waun da Straumgleis gschlossn is, wia ma wissn. Des hoaßt, da Straum muass aa iagendwia wieda ins Untaweak zruckkumman, des mocht a iwa de Gleise. Bei O-Bussn gangat des ned, drum brauchn de a doppelts Schniadl.

Bauhnhef' und aundare Betriebsstöön[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Vastehst nua Bauhnhof? A Bauhnhof (Bf) is a Bauhnaunlog, wo Züg' beginnan, endn, kreizn, iwahuin und wendn diafn. Jeda Bauhnhof hod Eifoah- und Ausfoahsignäu oda Trapeztofln beim Zugleitbetrieb.

Peasaunanbauhnhef'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Graza Hauptbauhnhof
Bauhnhof Aspang
A oids Schüdl
A neichs Schüdl

Bei den Peasaunanbauhnhefn (Pbf) untascheidt ma Kopfbauhnhef' (z. B. Wean Westbauhnhof), Duachgaungsbauhnhef' (z. B. St. Pölten Hbf), Käubauhnhef' (z. B. Parndorf Ort), Inslbauhnhef' (z. B. Selzthal), Turmbauhnhef' (z. B. Wean Handelskai), Tunnööbauhnhef' (z. B. Flughofn Wean), …

Des Aufnauhmgebaide is des Haisl, wo de Leit eine- und aussegengan kenna, wo de Kassnhoin is, wo ma aufn Zug woatn, Foahkoatn kafn, Gepäck aufge'm, Post aufg'em etc. kau. Bei gressan Bauhnhefn gibt’s aa a Gschäft fia Proviaunt, a Kafää, a Bauhnhofsrestaurant, usw. Da Weana Hbf is a Shopping City (neideitsch fia Eikafszentrum), wo aa gaunz zuaföllig Züg' foahn ...

Vom Bauhnhof in'd Uatschoft oda Stodt eine fiaht de Bauhnhofsstrossn, oft foaht da aa a Strossnbauhn.

Seit de 80er-Joah hod ma in Östareich blaue ohgrundete Schüüda mit da Schriftoat „Helvetica halbfett“ ghobt, in de 2000er-Joah san im Rauhman vo da Bauhnhofsoffensive neiche, dunklblaue, rechteckade Schüüda mit da Schrift „OeBB FrutigerNext LT medium“ eigfiaht wuan. Bis vua a poa Joah san de Schüüda in da Schüüdamolarei vo da Signoistrecknleitung Wean in da Innstrossn produziat wuan.

Bauhnsteig'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Gemäß DV B50 unterscheidt ma nach da Situiarung:

  • Hausbauhnsteig: is da Bauhnsteig direkt vuam Aufnauhmgebaide.
  • Raundbauhnsteig (Seitnbauhnsteig): is a Bauhnsteig auf ana Seitn vom Gleis
  • Mittlbauhnsteig: is a Bauhnsteig zwischn zwoa Gleisn, dea wos duach iwaquean vo maximoi an Hauptgleis eareicht wean kau. Auf diesem Hauptgleis is de Gschwindigkeit fia duachfoahrende Züg' auf 40 km/h begrenzt. Z. B. in Neisiedl aum See woan zwoa Hauptgleis' zan iwaquean, drum haums 2015 a Untafiahrung eibaut.
  • Inslbauhnsteig: is a Bauhnsteig zwischn zwoa Gleisn, dea nua duach a Iwa- oda Untafiahrung eareicht wean kau.
  • Zunganbauhnsteig: is a Bauhnsteig zwischn zwoa Gleisn bei an Kopfbauhnhof, wosd vo oana Seitn niveaugleich zuwe gehn kaunst.
  • Queabauhnsteig: Is bei an Kopfbauhnhof da Bauhnsteig direkt vua da Bauhnhofshoin, wo de oanzalnan Zunganbauhnsteig' weckagengan.
  • A weitara Begriff san Zwischnbauhnsteig' oda Erdbauhnsteig', de liagn zwischn zwoa Gleisn, haum owa nua oa Vakeahskauntn und san vom Hausbauhnsteig nua duach Iwaquean vo de Gleis' zan eareichn. Suichane Bauhnsteig woan in da Monarchie weid vabreidt, da woa oafoch da gaunze Gleisbereich mit Kias eig'ebnat, owa de san in letzta Zeid stoak eliminiat wuan, z. B. Marchegg 2015, Ebreichsdorf 2015, Wulkaprodersdorf 2015. Auf da Soizkaumaguadbauhn, Ennstoibauhn und Summarauer Bauhn san de imma no Staundard; in da Betriebsstöönbschreibung kummt da Begriff Zwischnbauhnsteig owa ned vua, duat nennans sas aa Haus- oda Mittlbauhnsteig.

De Nummariarung vo Bauhnsteign schaut wia fuigt aus: Jede Bauhnsteigkauntn wiad nummariat, vom Hausbauhnsteig weg mit 1 beginnand. Stumpfgleis' sowia raimli trennte Bauhnhofsbereich' wean mit ana hechan Dekadn (11, 21) bezeichnat, z. B. Wean Südbauhnhof (wia's ihn no ge'm hod): Bauhnsteig 1-9 fia'd Ostbauhn im 1. Stock, 11-19 fia'd Südbauhn im 2. Stock und 21-22 fia'd Schnööbauhn im Untagschoß.

Sektoan fian Wognstaundsaunzoaga wean mit Großbuachstobn bezeichnaat, z. B. St. Pölten Hbf, mit A auf da Seitn vom Strecknausgaungspunkt beginnand. Waun a Bauhnsteiggleis duach Schutzsignäu in zwoa Ohschnitte täut is, wean de mit Kloabuchstabn bezeichnat, z. B. Weana Neistodt Hbf.

Bei Hoitestöön kriagt da Bauhnsteig aum StrGl 1 de Numma 1, da Bauhnsteig aum StrGl 2 de Numma 2, z. B. Wean Atzgersdorf: da Mittlbauhnsteig is mit 3 und 1 bezeichnat und da Seitnbauhnsteig mit 2. In Melk, des is zua ana Hoitestöö owegstuaft wuan, is da Bauhnsteig vuam Aufnauhmgebaide da Zwoara, und da Gegniwaliagende da Oansa.

Gütabauhnhef'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Frochtnbauhnhof Mannersdorf
Da Weana Nordwestbauhnhof
  • Frochtnbauhnhef' (Fbf): kennan nebm an Peasonenbauhnhof sei oda ned. A Frochtnbauhnhof bsteht aus Lode- und Ohstöögleisn. Dort wean de Gütawaggons be- und entlodn.
  • Umschlogbauhnhef': Vo an Umschlogbauhnhof wean de Güta ned ohgsendt oda empfaungan, sondan nua vo an Vakeahsmittl (Bauhn, LKW, Schiff) aufs aundre umglodt. Grod im kombiniatn Lodungsvakeah (Containavakeah) spüün de a große Ruin. Bei da ÖBB san des Wean Nordwestbauhnhof, Terminal Freudenau Hafen, Terminal Wels, Terminal St. Michael, Güterzentrum Villach, Terminal Salzburg, Güterzentrum Wörgl, Terminal Brennersee und des Güterzentrum Wolfurt. Zukünftig ob 2017 wiads Güterzentrum Wean Süd (in da Projektphasn ois Terminal Inzersdorf bezeichnat) ihn Nordwestbauhnhof easetzn.

Betriebsbauhnhef'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Betrieb aum Ohruiberg vom Zvbf
Wean Matzleinsdorf
  • Vaschiebebauhnhef' (Vbf): dianan zua Zugzaumanstöllung, des hoaßt, Wogn, de in'd gleiche Richtung miassn, wean zua an Zug zaumghängt. In Östareich hauma zwoa Großvaschiebebauhnhef': ihn Weana Zentroivaschiebebauhnhof Kledering (Zvbf) und den Großvaschiebebauhnhof Villach Süd.
A Vaschiebebauhnhof bsteht aus ana Eifoahgruppm, ana Reihungsgruppm und aus ana Ausfoahgruppm. Da aunkummande Zug foaht ois easchtas in'd Eifoahgruppm, nocha wean de Wogn vo ana Vaschublok iwa'n Ohruibeag druckt. De Wogn wean händisch ausanaund kupplt und de Weichn so gstööt, dass jeda Wogn aufs richtige Gleis ruit. Wogn mim gleichn oda ähnlichn Züü kumman aufs söwe Gleis. Waun a Zug laung gnua is, wiad a in'd Ausfoahgruppm gschobn, duat wean de Papiadln eastööt und a neiche Lok draunghängt, bevura weida foahn kau.
  • Ohstööbauhnhéf': dienan zan Ohstöön und Woatn vo Loks und Waggons, z. B. Wean Matzleinsdorf, oda friacha Süßenbrunn Entseichungsbauhnhof.
  • Ausweichbauhnhef': dienan nua zan Ausweichn vo zwoa se entgegnkummandn Zügn auf oagleisign Streckn, z. B. Authal aun da steirischn Ostbauhn.

Bauhnhofstäu'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Gressare Bauhnhef' kennan aus mehran Baunhofstäu' bstehn. Diese kennan sei:

  • Foahplaunbezugspunkt (FPLBP): grundsätzli duach Hauptsignäu begrenzt.
  • Peasaunanzughoit (PZH): in an Bauhnhof liaganda Hoit fia peasaunanbefeadande Züg', dea wos koa Foahplaunbezugspunkt is und somit aa ned duach Hauptsignäu deckt.
  • Ohzweigweichn (Abzww): waun a Streckn innahoib vo an Bauhnhof ohzweigt.

Z. B. Graz Köflacherbauhnhof Vorbauhnhof is a Täu (Foahplaunbezugspunkt) vo Graz Köflacherbauhnhof oda Wels Vaschiebebauhnhof-Eifoahgruppm und Wels-Vaschiebebauhnhof-Terminal san Täu' vo Wels Vaschiebebauhnhof. Aa Wean Hauptbauhnhof (Wbf), Wean Matzleinsdorf-Laxenburg (Mlx in Wbf), Wean Matzleinsdorf (Mat in Wbf) und Wean Meidling (Mi in Wbf) is ois oa launga Bauhnhof. Schau aa Bauhnhef' und Hoitestöön auf da Weana Schnööbauhn-Staumstreckn.

Betriebsstöön auf da frein Streckn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Des Gegntäu vo an Bauhnhof is de freie Streckn. Betriebsstöön auf da freien Streckn kennan sei:

  • Blockstöön: Damit mehr Züg' zwischn Bauhnhefn foahn kennan, kau de freie Streckn in Blockohschnitt' untatäut sein. Mit an Blockwärta bsetzte Blockstöön nennt ma Blockpostn (Bl). Da vurige Zug muass jewäus an Ohschnitt valossn haum, bevua's Signoi fian nächstn auf Grean gstööt wean kau. Dofia is wichtig, dass de Blockwärta mitanaund kommunizian kennan, drum hod ma scho fruah Telegrafnaunlogn braucht. Moderne Aunlogn oawadn söbsttätig mit Achszöhaunlogn, des san sognaunte Söbstblockstöön (Sbl).
  • Ohzweigstöön (Abzw): waun a Gleis auf da frein Streckn ohzweigt oda waun aus ana oagleisign Streckn a zwoagleisige wiad. A Ohzweigstöö innahoib vo an Bauhnhof nennt ma Ohzweigweichn.
  • Üwaleitstöön (Üst): duatn kaunst bei ana zwoagleisign Sreckn vo oam Gleis aufs aundre wechsln.
  • Aunschlussstöön oda Ausweichaunschlussstöön: waun vom Streckngleis a Aunschlussgleis fiara Aunschlussbauhn (AB) oda a Lodegleis fiara Lodestöön (Lst) ohzweigt. Da Untaschied is, a Aunschlussbauhn gheat ana priavotn Firma und a Lodestöön is vo da ÖBB. Bei ana Ausweichaunschlussstöön (Awanst) kau dea Blockohschnitt, wo's is, aa daun frei gstööt wean, waun a Foaht im Aunschlussgleis drin steht.
  • Hoitestöön (Hst): Betriebsstöön, wo persaunanbefeadande Züg' hoitn deafn. A Hoitestöö innahoib vo an Bauhnhof nennt ma Peasaunanzughoit (schau obm).
  • Schraunknpostn (Schrp): Fricha haum olle Bauhnüwagäng' mit an Schraunknwärta bsetzt sein miassn, damit wea den Schraunkn owekurblt, waun a Zug kummt. Heitzutog san Schraunknpostn scho söötn.

Es kennan aa mehrare Aufgobm in ana Betriebsstöö zaumgfosst wean, z. B. de Hst. Spillern (Blockpostn Korneuburg 2) aun da Noadwestbauhn is Blockpostn, Hoitestöö und Schraunknpostn oda de Hoite- und Lodestöö (Awanst) Sitzenberg-Reidling (Blockpostn Moosbierbaum-Heiligeneich 1) aun da Tullnafööda Bauhn is Blockpostn, Hoitestöö und Ausweichaunschlussstöö fiara Lodestöö.

Foahplaun[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Foahplaun vo da Noadwestbauhn und Drosnduafa Lokoibauhn vo 1994
Hauptartikel: Foahdynamik vo Zügn

Jeda Zug braucht an Foahplaun (Fpl), noch dem a foaht (da Vaschub hod des ned). Es gibt nochm DB 639 Regelzüg', de vakeahn noch de im Foahplaun enthoitanan Regltrassn tägli oda aun bstimmtn Togn, daun gibt's Bedoafszüg', de wean noch de im Foahplaun mit an A bzeichnetn Aunbotstrassn in Vakeah gsetzt und Sondazüg', de wos noch bsundas eastöötn Foahplänan (Faplo, Betra) foahn. Da Foahplaun gibt Foahtvalauf, Zugnumma, Vakeahstog', Laufweg, Aunkunfts-, Ohfoahts- und Duachfoahtszeitn bei de Betriebsstöön und de Gschwindigkeit au. Ois Taktfoahplaun bezeichnet ma an Foahplaun, wo zua jeda Stund (oda hoibn Stund) zua gleichn Minutn da Zug foaht. Im Kursbuach san olle Foahplaunbüda drinnan. Da eiropäische Foahplaunwechsl findt am zweitn Saumstog im Dezember um 24 Uhr stott, es dauat owa länga ois wiara Joah, bis dass a ausg'oawad wuan is.

De Zeitn vom Foahplaun wean genau earechnet, oiso ma schickt ned z. B. an Probezug vo Wean noch Soizbuag und schaut nocha auf de Uhr, wia laung dass a braucht hod. De Foahplaungschwindigkeit muass nadiali unta da Strecknhechstgschwindigkeit liagn (des is de Gschwindigkeit laut VzG, de wos noch de baulichn Gegebmheitn auf da Steckn maximoi zualässig is), und hängt oh vo da Leistung vom Triabfoahzeig (wia stoak dass ma bschleinign kennan), vo da Streckn (Steigung, Krümmung wegn da Seitnbschleinigung) und vo de Bremshundatstl, wos unsa Zug hod, wäu mia kennan nua so schnöö foahn, dass ma imma zwischn Vua- und Hauptsignoi stehbleim kenna. Zua berechnatn Foahzeit kummt no a Reseav' dazua.

Begriff'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Zuglaufschüdl vom legendärn EC 62 „Transalpin”
Reisebegleita vom EC 72 „Fraunz Schubert”
  • Zugklassn (fricha Zuggattung): gibt de Ausstattung vo an Zug au. Wichtige intanatiaunole Zugklassn im Fernvakeah san IC (InterCity), EC (EuroCity), EN (EuroNight) und D (Schnöözug). De Hochgschwindigkeitszüg' ICE und Railjet san aa eigane Zugklassn. Im Nahvakeah hauma S-Bauhn (S), Regionäuzug (R) und RegionäuExpress (REX). Im Gütavakeah wiad untaschiedn zwischn Oanzlwagnvakehr (F), Gaunzzügn (GAG) und kombiniertn Vakehr (I).
De EVU bstöön de Zugklassn bei da ÖBB Infra AG, doat weans in Dienstbehelf 639 aufgnumman und san zan vawendn. De Privatbauhna haum olle meglichn Zugklassn, z. B. west (Westbahn), M (Meridian), LEX (LokoiExpress vo da Soizburga Lokoibauhn).
Hauptartikel: Zugklassn
  • Zugnumma: Jede Zugfoaht eahööt a eigane Zugnumma. Noch Südn und noch Ostn wean ungrode Numman vage'm, in de Gegnrichtung grode. De Zugnumman vo 1 bis 39000 san fia Reisezüg' vuagsehn, driwa sans Gütazüg'. A Fernzug hod a zwoa- oda dreistöllige Numma, a Regionäuzug a viastöllige, und S-Bauhna und Gütazüg' haum fünfstöllige. A Hin- und Rückfoaht bezeichnet ma ois Zugpaar, z. B. EC 150 Ljubljana - Wean Hbf und EC 151 Wean Hbf - Ljubljana. A Listn vo oin Zugnumman und was fia a Rollmaterial eigsetzt wird, finds auf vagonweb.cz.
  • Kursbuachstreckn: A Kursbuachstreckn oda Foahplaunbüd gibt de Streckn au, de fia'n Foahplaun zaumgfosst wiad. A Kursbuachstreckn kau iwa mehrere Streckn gehn, z. B. 524 Wr. Neistodt Hbf – Sopron – Deitschkreitz (Mattersburga Bauhn und Burgnlaundbauhn). Es kennan owa aa mehre Kursbuachstreckn iwa oa Streckn fiahn, z. B. 522 Wr. Neistodt Hbf – Bad Fischau-Brunn – Puchberg aum Schneebeag und 521 Wr. Neistodt Hbf – Bad Fischau-Brunn – Guadnstoa (522 is de Schneebergbauhn, 521 geht iwa'd Schneebergbauhn, de Bauhnstreckn Bad Fischau-Brunn – Wöllersdorf und de Guadnstoana Bauhn).
  • Linie: Ois Linie wean Zugfoahrtn mim söbm Laufweg zaumgfosst, z. B. de Linie S2 vo da Weana Schnööbauhn (Laa an der Thaya – Wean Mitte – Wr. Neistodt Hbf) foaht iwa'd Laaer Ostbauhn (Kursbuachstreckn 902), Noadbauhn und Vabindungsbauhn (Kursbuachstreckn 900) und de Südbauhn (Kursbuachstreckn 510). Im VOR (Vakeahsvabund Ost-Region) san de Regionäuzüg' mit z. B. R10 (Südbauhn 510), R15 (Nordbauhn 901), usw. auge'm wuan, des is in letzta Zeit untan Tisch gfoin. Beim steirischn Vakeahsvabund wean de Linien oafoch noch da Kursbuachstreckn benaunt, z. B. R600 auf da Rudolfsbauhn 600.

Buachfoahplaun[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Buachfoahplaunseitn vo an Gütazug vo Wels iwa de Schleifn Traun noch Selzthal

Da Buachfoahplaun is da Foahplaun vom Triabfoahzeigfiahra, den wos diesa vua sich aufgschlogn liegn hod. Aum Fiahrastaund hosd an Kostn, wosd de gauzn Foahplaunbiachln drin hosd. Auf ana Buachfoahplaunseitn san grundsätzli zwoa Züg' doagstööt, ana links und ana rechts, dazwischn san de Grundspoitn, des is des, wos grau hintalegt is. In da Spoitn 1 is de Foahplaungschwindigkeit auge'm, des muass a owa ned ausfoahn, wäu do san jo aa no Reseavn drin. In da Spoitn 2 is de kilometrische Logn vo de Betriebsstöön und vo Gschwindigkeitsbrüchn (diese fett) auge'm. De Spoitn 3 enthööt sämtliche auf da Streckn glegene Bauhnhef' und Bauhnhofstäu' (fett druckt), Betriebsstöön vo da frein Streckn (Üwaleitstöön, Blockstöön, Hoitestöön, ...), PZB-Magnetn (1000 und 2000 Hz), Schutzstreckn (Speisebereichstrennung vo da Owaleitung), Föhlaprofüü (des is wauns de Streckn begrodigt oda an Ohschnitt neich baut haum, dass ned nocha olle Hektometatofln neich aufstöön miassn, sogt ma oafoch, wos woaß i, z. B. km 12,3 entspricht km 14,5 und des dazwischn entfööt), Aunfaung/End vo ana Zugfunkstreckn und waun se da Funkkanäu ändat, sowia Aunfaung/End vo an Bereichkennungswechsl vo da LZB. De Spoitn 4 bis 6 san de Zugspoitn, de gibt's jewäus links und rechts. In da Spoitn 4 steht de Aunkunftszeid (fett druckt), noch dea muass se da Triabfoahzeigfiahra richtn; Spoitn 5 enthööt betriebliche Aunuadnungan fia den Zug und in da Spoitn 6 stehn de Ohfoahts- oda Duachfoahtszeitn bei Bauhnhefn, Üwaleitstöön und Ohzweigstöön. De Stundnziffan wean nua aum Beginn und am End vo da Seitn aug'em und waun sa se ändat.

Fia Taktvakeah' kennan Mustafoahpläne aufglegt sei, wo olle Züg', de wos noch dem Musta vakeahn, in an eiganan Vazeichnis aufgfiaht san. Mustafoahpläne mit da Ohfoahtsminutn Nui kennan aa fia Güta- und Dienstzüg' vawendt wean, des hod den Vuatäu, dass dea Foahplaun beliebig oft vawendt wean kau; du muasst nua de tatsächliche Uhrzeid bei da Ohfoaht zua oin Zeitn dazuazöhn.

Im La (Vazeichnis vo de Laungsaumfoahstöön und Bsundaheitn) san zuasätzliche Bschränkungen aufgfiaht, de im Buachfoahplaun ned doagstööt san, wäu sa se kuazfristig eage'm haum oda wäus nua vuriwagehend göötn.

Des gaunze gibt's aa scho elektraunisch, des is des EBuLa, do hod da Radltreiba an Laptop im Fiahrastaund.

Büdfoahplaun[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

oafocha Büdfoahplaun

Da Büdfoahplaun is a Zeid-Weg-Diagraum, wo noamäulaweis de Zeid auf da Ordinatn und da Weg auf da Abszissn auftrogn wiad (liegenda Büdfoahplan), es geht owa aa umkeaht (stehenda Büdfoahplaun). Im Büdfoahplaun wean peasaunanbefeadande Züg' (P-Züg') schwoaz und ned peasaunanbefeadande Züg' (nP-Züg') blau eizeichnat, do siechst genau, wo Zugkreizungan stottfindn, wo schnöllare Züg' (flochare Linian) de laungsauman (stäulara Linian) iwahuin, usw. Des gaunze gibts heitzutog aa scho elektronisch in Echtzeit im Aramis.

Umlaufplaun[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A Umlaufplaun is ned auf a Streckn bezogn, sundan auf a Foahzeig. Ea gibt olle Foahtn au, de a Foahzeig nochanaund ohwickln sui. Wia oft dass se da söwe Umlaufplaun wiedahuit, untascheidt ma oa- und meahtägige Umlaufpläne.

Weitare Foahplaunbehööf'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Foahplaunheft fia Nebmfoahtn
  • Dispoblattln
  • Foahplaunaunuadnung (Faplo): fia Sondazüg'
  • Foahplaunhüüfstofln
  • Zugvazeichnis fia Bauhnhofsmitoawada oda Strecknwärta
  • Zuglaufblattln und Zugleitblattln
  • Fernbedienblattln

Signoi- und Sicharungstechnik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Aufgob vo da Sicharungstechnik is de Heastöllung vo Foahstrossn, des is a technisch gsichata Foahweg, wosd koane Hindanis' hosd, wo de Weichn richtig stehngan und wo's ned unta an Zug umgstööt wean kenna. Drum san de Weichn und de Hauptsignäu mitanaund in Ohhängigkeit, des is de sognaunte Signoiohhängigkeit. Im Stööweak hosd Vaschlusseirichtungan, dassd de Hauptsignäu eascht daun auf Grean stöön kaunst, waun olle Weichn und Flaunknschutzeirichtungan richtig stehngan. Umkeaht kaunst de Weichn eascht daun wieda stöön, waun da Zug vuabei gfoahn is. Gsicherte Foahweg' braucht ma desweng, wäu da Bremsweg bei an Zug gressa is ois wia de Sichtweidn. Seit 1872 hod ma in Österreich a eiheitliche Signoivuaschrift, de is mehrmois gändert wuan. Heit güüt de Signoivuaschrift V2 vo 1979.

Sichaheit hoaßt, Gefoahn, wia de fuigandn, zan ohwendn:

  • Aundare Foahzeig im Foahweg: Eifoahn in a bsetztes Gleis, Auffoahn auf an aundan Zug (Fuigefoaht), Kollisiaun mim Gegnzug.
  • Flanknfoaht aun Weichn oda Kreizungan, dass da vo da Seitn a aundara Zug eine foaht (Moßnauhman: Schutzweichn, Sperrschuach, Vaschubsignäu, ...)
  • Föhstöllungan vo Weichn: Zug foaht ins foische (bsetzte) Gleis, bei Gablstöllung (Weichn is in koana Endlog) kummts zua ana Entgleisung, Umstöllung vo da Weichn untam rullandn Foahzeig.

Gschichtliche Entwicklung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Fia de Sicharung vo da Streckn hod ma se scho fruah in Englaund Systeme iwalegt, wia's Foahn im Zeid- und späta Raumohstaund. Zeidohstaund hoaßt, mia woatn z. B. 15 Minutn, bis ma'n nächstn Zug losschickn, wäu daun wiad da vuriche Zug eh scho weid gnua vuaraus sei. Raumohstaund hoaßt, dass de Streckn in Blockohschnitt' untatäut is, wo jewäus oa Zug in an Ohschnitt sei deaf. De easchtn Signäu woan Korbsignäu (ob 1845 Bain'scher Nadeltelegraph zwischn Wean Nord und Floridsdorf, ob 1849 Morsetelegraph zwischn Wean Nord und Olmütz), de san ned fian Triabfoahzeigfiahra gwesn, sundan domit haum se de Blockwärta untaranaund vaständigt. Waun da vuriche Zug no ned beim nächstn Blockwärta aukumman is, hod a ihn nächstn Zug mit Fauhnan oda Signoischeibm auhoitn miassn, bei Nebl oda schlechta Sicht hod ma Knoikapsln (Petarden) vawendt. 1854 hod ma de easchtn Glocknschlogweak' auf da Semmaringbauhn earicht'.

De Sicharung vo Bauhnhefn is kompliziata, wäu ma da an Haufn Weichn hod. Fricha haum de Weichnwärta jede Weichn händisch stöön miassn, nocha hod da Zugexpedient ihn gaunzn Foahweg ohgehn miassn und schaun, ob eh olle Weichn richtig gstööt san. Waun ma no ned so weid woa, hod ma ihn Zug vua da Eifoaht auhoidn miassn, des hod ma mit Fauhnan gmocht. De easchtn mechanischn Distaunzsignäu zua Bauhnhofsdeckung (Eifoahsignäu) san 1850 auf a Südbauhn eigfiaht wuan, des easchte elektromechanische woa 1864 in Graz.

1876 san de Hauptsignäu aufkumman und ma hod de easchtn vo Weichn ohhängign Signäu in Rekawinkel baut. Oa Joah späta hod ma de optischn Telegraphn ohgschofft und den easchtn Fööda-Strecknblock auf da Streckn Wean Ostbauhnhof - Stadlau earicht'. 1890 san de Vuasignäu eigfiaht wuan, 1898 hod ma des easchte elektromechanische Stööweak und de easchtn Liachtsignäu auf de Weana Stodbauhn baut. Seit 1898 is es Foahn im Raumohstaund fia olle Bauhnan in Östareich vapflichtend. 1909 is es östareichische Reglstööweak 5007 in Bau gaungan, 1925 san de easchtn Söbstblockstöön auf da Weana Stodbauhn unds easchte vuielektrische Stööweak in Wean dazuakumman, 1949 hod ma de letztn Glocknschlogsignäu ohtrogn, 1951 is da easchte Zeichngobe-Strecknblock auf da Arlbeagbauhn baut wuan, 1953 des easchte Drucktastnstööweak in Wean West, 1962 hod ma de viabegriffige Gschwindigkeitssignoilisarung eigfiaht, 1966 des easchte Spurplaunstööweak in Pießling-Vorderstoder und zwoa Joah späta de easchte Bauhnhof-Fernsteiarung vo da ÖBB (Pießling-Vorderstoder vo Windischgarsten aus ferngsteiat). 1981 hod ma des easchte Vaoafochte Gleisbüdstööweak (VGS 80) im Bauhnhof Kirchberg am Wagram in Betrieb gnumma, 1982 des gresste Stööweak vo Östareich in Wean Matzleinsdorf und 1983 de rechnagsteiate Ohruiaunlog im Zentroivaschiebebauhnhof Wean.

Signäu[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Wegsignoilisiarung mit ana Signoibruckn, des is ziemli aufwändig, wäust an Haufn Signäu brauchst
Gschwindigkeitssignoilisiarung

Zua den Signoin ghern nebm den klassischn Fuam- und Liachtsignoin aa de Pfeif-, Haund- und Leutsignäu. Ma untascheidt zwischn:

  • Wegsignoilisiarung: nochm Foahtzüü, des hoaßt, fia jeds Gleis auf des ma foahn kenntad, gibt's a eigans Signoi; Nochtäu: du muasst wissn, wia schnöö dassd in jeds Gleis eine foahn deafst. Des System hauma bis 1940 ghobt.
  • Gschwindigkeitssignoilisiarung: noch da Gschwindigkeit, de wos beim Befoahn vo de Weichn zan eihoidn is. Du woaßt owa ned, auf wöchs Gleis dassd kummst. Des System hauma heit.

De wichtigstn Signäu san:

  • Hauptsignäu: haum grundsätzli via Stöllungan: Hoit, Frei, Frei mit 40 km/h und Frei mit 60 km/h; de Grundstöllung is noamäulaweis Hoit.
  • Eifoahsignoi (ES): Deckung vo an Bauhnhof, Regelung vo da Eifoaht vo de Züg' in an Bauhnhof.
  • Ausfoahsignoi (AS): Regelung vo da Ausfoaht vo de Züg' aus an Bauhnhof.
  • Zwischnsignoi (ZS): Untatäulung vo Bauhnhefn.
  • Blocksignoi (BS): Untatäulung vo da frein Streckn.
  • Deckungssignoi (DS): Deckung vo Gefoahnstöön auf da frein Streckn (Weichn, Kreizungan, ...).
  • Vuasignäu (EVS, AVS, ZVS, BVS, DVS): stehngan in Bremsweglängan vuam Hauptsignoi und zoagn au, in wos fia ana Stöllung dass es zughearige Hauptsignoi steht.
  • Schutzsignäu (Sch): haum an weißn Raund und zoagn au, ob da aunschliaßende Gleisohschnitt befoahn wean deaf oda ned.
  • Zuasotzsignäu fia Haupt-, Vua- und Schutzsignäu: Gschwindigkeitsaunzoaga (GA), Gschwindigkeitsvuaaunzoaga (GVA), Signoinochauhma (SN), Easotzsignoi, Vuasichtssignoi, ...
  • Vaschubsignäu (V): Zustimmung fiara Vaschubfoaht, wäu a greans Hauptsignoi güüt grundsätzli nua fia Zug- und Nebmfoahtn, owa ned fia Vaschubfoahtn.

Daun gibt's no vü aundare Signäu, wia Sperrsignäu, Owaleitungssignäu, Weichnsignäu, Eisnbauhnkreizungssignäu, Laungsaumfoahsignäu, owa aa Signäu fia'd Zugmaunschoft und Signäu aun Foahzeign.

Stööweak'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Mia haum deazeit sowui Stööweake (Stw), de wos no aus da Aunfaungszeid vo da Eisnbauhn stauman und rein mechanisch oawadn, bis hi zua de modernstn elektronischn Aunlogn.

Mechanische Stööweak'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Östareichischs Reglstööweak Bauoat 5007,
Linz Vaschiebebauhnhof West, 1983

Mechanische Stööweak' oawadn rein mechanisch mit Musklkroft, des is auf Daua keapalich austrengend. De Weichn, Signäu und EKs deafn max. 300 m vom Stööwerk entfernt sei, wäu's mit Säuzügn mim Stööweak vabundn san. Untateilt wern die Stööweak zum an noch dern Bauort und zum ondan noch deren Aufbau.

  • Untateilung noch'm Aufbau:
    • Zentralschloss
    • Perronstööweak
    • Stööweak' mit Blockeirichtung
    • Befehlsweak
  • Untateilung nochm zusammenwirken vo de Stöweak:
    • Drei Stööweak mit am Befehlsweak in da Foardienstleitung und an jedm Bohnhofskopf an Stöweak
    • Zwa Stööweak mit am Foardienstleiterstööweak und am Wärterstööweak
    • Mittlstöweak
    • Auf de großn Bohnheaf san ofmois nebn am Befehlsweak mehr ois zwa Stööweak gwesn.
  • Untateilung noch die Bauarten:
    • Bauortn vo de Stöweak:
      • Bauort 12SA
      • Bauort SBW500
      • Bauort 3414
      • Reglstööweak 5007
      • Einheiststööweak
    • Bauortn vo Schlisslschlessa:
      • Zentralschloss mit Riegelschieber
      • Trommelschlüsselwerk (fallweise a mit Blockföda und im zusammenwirken mit am Befehlsweak)
    • Bauortn vo Befehlsweak:
      • Regelbefehlswerk der Bauart 5007 (Rankapparat)
      • Befehlsweak mit Fahrstraßenknebel
      • Befehlswerk der Bauart Einheit

Elektromechanische Stööweak'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Stööweak Wean-Meidling 1981, Bauoat 42733

Bei elektromechanischn Stööweakn wean de Weichn und Signäu elektrisch gstööt, de sicharungstechnischn Ohhängigkeitn sowui elektisch wia aa mechanisch heagstööt. De Foahtausschlüss' und de Stöllung vo de Weichenschoita wean rein mechanisch prüft, de Uadnungsstellung vo de Weichn, de Zuastimmungs- und Strecknblockohhängigkeitn etc. wiakn elektrisch auf den Prüf- bzw. Schoitasperrmagnetn, Z.B.: Bauort EM 55 und Ba212

Elektrische Stööweak'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A Spurplaunstööweak

Elektrische Stööweak' oawadn mit Relais und Relaisgruppn.

  • Drehachsenstööweak vo da OES (Österreichische Eisenbahn-Signalwerke)
  • Drucktastnstööweak Bauoat Siemens (DrS)
  • Spurplaunstööweak'
  • Vaoafochts Gleisbüdstööweak VGS 80

Elektronische Stööweak'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

ESTW-Büdschirmoawadsplotz

Elektronische Stööweak' (ESTW) san Computerstööweak', de noch kompliziatn Systemem programmiat wean. Es besteht aus an Bedienraum, Zentroirechnaraum und Bereichsrechnaraum. Da Foahdienstleita huckt vua riesign Büdschirman und duad eigantli nix aundas wia Computer spüün. Suiche modernan Aunlogn nehman ihm Bediana scho so vü Oawad oh, dass a bei an Ausfoi fost scho iwafuadat is, waun a plötzli ois händisch mochn muass. Mia haum elektronische Stööweak' vo da Firma Thales und vo Siemens.

Sicharung vom Zugvakeah im Bauhnhof (Foahstrossnprüfung)[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Foahweg fia de Eifoaht in an Bauhnhof (blau), des rode nocha is da Schutzweg und orange san de Weichnstöllungan fiara Foahstrossn.
Zugstrossn vo da Vaschubhoittofl zan Ausfoahsignoi R3. Damitsd des Signoi auf Grean kriagst, miassn zeascht ned nua de Weichn 1 und 2 richitg gstööt und in dera Stöllung festghoidn wean, sundan aa de Weichn 3 ois Flaunknschutz; und de Ausfoahsignäu in'd Gegnrichtung (H1, H3) miassn Hoit zoagn, wäu sunst hätt ma feindliche Foahstrossn. Und des Gleis muass natiali frei sei.

Fia de Sicharung vom Zugvakeah im Bauhnhof muass bei jeda Eifoaht, Ausfoaht oda Duachfoaht vo an Zug de Foahstrossn prüft wean, dabei muass de Sicharungsaunlogn bedient wean, waun a taugliche vuahaundn is. De Foahstrossn bsteht aus an gsichatn Foahweg, ihm Schutzweg und Flaunknschutzeirichtungan. Gsichat hoaßt, dass de Eirichtungan technisch oda im Störungsfoi händisch auf de richtige Stöllung iwaprüft und in diesa festghoidn san.

  • Foahweg: is da Weg, den wos a Zug im Bauhnhof nehman sui. Bei an eifoahrandn hoitandn Zug geht a vo da Vaschubhoittofl (bzw. Trapeztofl bei Trapeztoflbauhnhefn) bis zan End vom Eifoahgleis (Ausfoahsignoi, Zwischnsignoi, Schutzsignoi, Foahwegende-Tofl). Vaschubhoittofl deswegn, wäu driwa ausse noamäulaweis ned vaschom wean deaf und waun da letzte Zug mim Schlusssignoi aukumman is, muass da Ohschnitt zwischn Vaschubhoittofl und Eifoahsignoi aa frei sei. Bei an ausfoahrandn Zug geht da Foahweg vom Zugschlusssignoi bis zua Vaschubhoittofl (bzw. Trapeztofl). Warum da Foahweg scho beim Zugschluss beginnt und ned eascht bei da Lok vuan is deswegn, wäu da Zug kenntad jo auf ana Weichn steh und de kenntad wea umgstööt haum. Bei vuarückandn Zügn geht da Foahweg vom Zugschluss bis zan End vom Eifoahgleis und bei duachfoahrandn Zügn vo Vaschubhoittofl (bzw. Trapeztofl) bis Vaschubhoittofl (bzw. Trapeztofl).
  • Schutzweg (fricha Duachrutschweg): schliaßt aunan Foahweg au und is a 50 m launga Sichaheitspolsta, dea nua bei Gschwindigkeitn iwa 40 km/h notwendig is. Waun im Schutzweg Weichn drin san, wia in dem Foi rechts, miassn de aa gstööt wean und kennan dohea ned fia aundare Zugfoahtn gnutzt wean. Waunst in so an Bauhnhof a Zugkreizung ohwickln muasst, kaunst eascht daun de Foahstrossn fian Gegnzug eistöön, waun da easchte Zug zan Stüüstaund kumman is; oda mia kenntadn nua mit 40 km/h foahn; oda bauliche Moßnauhman treffn, des hoaßt, entweda de Signäu eineruckn (Nochtäu: kiazare Nutzlängan vom Gleis) oda de Weichn weida ausse legn. Da Schutzweg deaf mit Foahzeign bsetzt sei (haum jo eh an Puffa), owa ned vo da Flaunkn, wäu des is des Gfährliche, davua fiacht ma uns, waun a Zug in an audan vo da Seitn einefoaht. Feindliche Bewegungan deafn ned stottfindn. Eisnbauhnkreizungan im Schutzweg miassn ned gsichat wean, wäu do dedn de Autofoahra schee schaun, waun da Schraunkn owe geht und nocha wieda auffe, ohne dass a Zug kumman is.
  • Flaunknschutzeirichtungan: vahindan, dass da a aundra Zug, Vaschub oda entruita Wogn vo da Seitn in dei Foahstrossn einefoahn kau. Ma untascheidt „wiaksaume“ Flaunknschutzeirichtungan wia Weichn und Sperrschuach, sowia „unwiaksaume“ wia Haupt-, Schutz- und Vaschubsignäu, wäu an entruitn Wogn wiad a rods Signoi ziemli wuascht sei.

Wos muass prüft wean[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Bei da Foahstrossnprüfung wiad prüft, ob:

  • da Foahweg saumt de zuaghearign Grenzmoakn frei vo Foahzeign und sunstign Hindanissn is. Entweda schaust ausm Fensta ausse, gehst ausse oda schickst an Mitoawada ausse. Waun da vuriche Zug mim Zugschlusssignoi hintn drauf aukumman is, nocha kaunst aa aunehma, dass da Ohschnitt frei is, waun in da Zwischnzeid ned vaschom wuan is. Waunst a taugliche Gleisfreimöödeaunlog hosd, zoagt da de aum Gleisbüd oda Büdschiam au, wöchane Gleis' frei oda bsetzt san (aufpassn, bei ausfoahrandn oda vuarückandn Zügn kau de Aunlog ihn Bereich zwischn Zugspitzn und Stoatsignoi ned prüfn, dea güüt ois frei, waun duat ned vaschom wuan is).
Gleisfreimödeeirichtungan san entweda a Achszöhaunlogn (waun in an Gleisohschnitt gleich vü Achsn ei- wia ausgfoahn san, nocha kau ma stoak aunehma, dass' Gleis frei is) oda Gleisstraumaunlogn (oawadt mit 4,5-V-Gleichstraumkreisn, olle 700 m san Isolierstöße in de Schienan. Waun a Foahzeig im Gleis steht wiad da Straumkroas gschlossn und es fliaßt a Straum vo da linkn Schiene iwa de Achsn in de rechte Schiene). Zua Not, waun ois ned megli is, muasst ihm Triabfoahzeigfiahra sogn, dass a auf Sicht foahn sui.
  • Olle Weichn im Foahweg und olle Flaunknschutzeirichtungan richtig gstööt und gsichat san. Wos Flaunknschutzeirichtungan san, hob i eh scho obm gsogt.
  • Gfährdenda Vaschub eigstööt is. Des is Vaschub (in da gfährdetn Richtung) auf Gleisn, de in de Foahstrossn vom Zug eimündn und wo koa Flaunknschutzeirichtung vuahaundn is. Wo hauma sowos no? Ma suit moana, olle Gleis' san eh scho mit Flaunknschutzeirichtungan ausgrüst, zumindast a Signoi wiads do ge'm. Owa waun zwischn dem Signoi und da Weichn a Foahzeig drin is, z. B. bei Bauoawadn a Bagga, und waun dea zan Baggan aufaungt, is a in sein Element. Dea foaht da hi und hea und so schnöö kaunst goa ned schaun, is scho de Baggaschaufl im Speisewogn vom nächstn Railjet drin ... Drum muass eahm da Foahdienstleita fernmündli sogn, dass a kuaz Pause hod.

De Foahstrossnprüfung mocht da Foahdienstleita. Bei gressan Bauhnhefn, wos neman Foahdienstleita no Stööweakswärta gibt, de an eigan Prüfbereich haum, oadnat da Foahdienstleita de Foahstrossnprüfung blockmäßig oda mündli/fernmündli mit de Woate „... [Zugnmma] befährt/foaht aus Gleis ... [Gleisnumma]. Foahstrossn prüfn!“ au und woat de Vuizugsmöödung vo de Stööweaka oh: „Foahstrossn fia ... [Zugnumma] auf/aus Gleis ... [Gleisnumma] prüft.“ und trogt des in' Foahstrossnprüfvuamerk ei. De Reihnfuig is so, zeascht prüft da Foahdienstleita, daun da aundre Stööweaka und zan Schluss da Stööweaka, dea de Foaht zualässt. Waun de Hauptsignäu ned nua duachn Foahdienstleita söwa, sundan duachn Stööweaksmitoawada gstööt wean, hod ma Beföhsohhängigkeit, des hoaßt, dass de Signäu eascht nochm Auftrog vom Foahdienstleita freigstööt wean kenna. Da Foahdienstleita gibt ihn Auftrog aun'd Stööweakswärta iwa a Beföhsweak.

Feindliche Foahstrossn san Foahstrossn, wo se eahna Foahweg' kreizt, berührt, de wos aufs söwe Gleis fiahn und so weida. De Eistöllung vo feindlichn Foahstrossn is ned zualässig und wegn de technischn Ohhängigkeitn vo da Sicharungsaunlog aa goa ned megli.

Oatn vo Foahstrossn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Foahdienstleita hod de fuigandn Meglikeitn fiara Foahstrossn:

  • Zugstrossn: is duachs freizoagande Signoi kennzeichnat. Bevua's de Zugstrossn kriagst, miassn de Weichn gstööt und gsichat sei, feindliche Foahstrossn ausgschlossn, Flaunknschutzeirichtungan (Weichn, Sperrschuach, Signäu) gstööt, feindlicha Vaschub ausgschlossn und's Gleis frei sei. Iwa mechanische oda elektraunische Ohhängigkeitn is sichagstööt, dass es Signoi sunst ned auf Grean stöön geht. Bei modernan Stööweakn klickst aum Büdschiam aufn Aunfaung und aufs End vo da plauntn Zugstrossn und des Stööweak mocht ois vo söwa. Bei an oidn mechaunischn Stööweak muasst wiakli jedn Haundgriff händisch mochn, jede Weichn oanzlt stöön usw.
  • Zughüfsstrossn: san Foahstrossn, wo de Signoifreistöllung ned vuagsehn is. Waun olle Weichn gstööt und gsichat san, olle Flaunknschutzeirichtungan eigricht', nua des Signoi ned auf Grean schoitn geht, z. B. wäu's Biandl duachbraunt is, wegn an Relaisföhla oda wäu de Gleisfreimöödeaunlog untaugli is, nocha kaunst a Zughüfsstrossn eistöön und ihm Triabfoahzeigfiahra duachs Easotzsignoi oda Vuasichtssignoi auzoagn, dass a foahn kau. Es Easotz- oda Vuasichtssignoi erlaubt eahm de Vuabeifoaht aum Hoit zoagandn Signoi mit 40 km/h und hod koa Ohhängigkeitn, des hoaßt, des kaunst eischoitn wiaran Liachtschoita - druckst aufs Knopfal unds leicht.
  • Easotzstrossn: Waun des aa ned geht, oiso waun z. B. de Gleisfreimödaunlog spinnt oda da Endlognprüfa vo da Weichn hi is, daun muasst di vua Uat iwazeign, dass des Gleis aa wiakli frei is bzw. de Weichn aa wiakli in da Endlogn is. Damit de Weichn aa in da Endlogn bleibt, muasst das sichan duachs Aunlegn vo Haundsperrn. Zeascht kaunst prowian, de Easotzstrossn duach Auneinaundareihn vo Vaaschubstrossn z'büdn (waun des dei Stööweak kau), sunst muasst de Weichn und Flaunknschutzeirichtungan oanzlt nochm Sperrnplaun stöön. Nocha kaunst es Easotzsignoi schoitn, waun des aa finsta bleibt, z. B. wauns bei Bauoawadn des gaunze Kobl fia's Signoi ohgrissn haum, nocha muasst ihm Triabfoahzeigfoahra de Vuabeifoaht aum Signoi (wäu a finstas Signoi hoaßt imma Hoit) mit an Beföh ealaubm. A Easotzstrossn is ned zugohhängig wia de aundan beidn, des hoaßt, de bleibt ned bstehn, bis da Zug vuabeigfoahn is und eliminiat se (bei modernan Stööweakn) nocha vo söwa, sundan do kaunst aa vuaha wos ändan.

Sicharung vom Zugvakeah auf da Streckn (Zugmöödevafoahn)[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Fuige- und Gegnzugsicharung
Hauptartikel: Strecknblock

Zugfoahtn auf da frein Streckn miassn vua Zügn in da gleichn Foahtrichtung (Fuigezugsicharung) und vua Zügn mit entgegngsetzta Foahtrichtung (Gegnzugsicharung) gschützt wean. Bei zwoagleisign Streckn mit Richtungsbetrieb spoast da de Gegnzugsicharung; de Fuigezugsicharung mocht ma mit Blockstöön, dass a Zug ihm vorausgfoahranan Zug eascht daun nochfoahn deaf, waun da Blockohschnitt frei is und da vorausgfoahrane Zug duach a hoitzoagands Signoi deckt is. Auf oagleisign Streckn und zwoagleisign Streckn mit Gleiswechslbetrieb muass no zuasätzli ois Gegnzugsicharung es Ohfoahn vo an Gegnzug im Nochboabauhnhof vahindat wean.

Fia de Sicharung vo da Streckn wiad des Zugmöödevafoahn aungwaundt, wosd technisch vo an Strecknblock untastützt wean kaunst. De Züg' wean vuarausgmödt, ohgmödt und rückgmödt; waun da Gegnzugvakeah berücksichtigt wean muass, aa aubotn und augnumma.

  • Ohmödn: Grundsätzli wiad vo Bauhnhof zua Bauhnhof ohgmödt (ev. Blockwärta hean mit), dass da nächste Foahdienstleita woaß, dass boid a Zug kummt und wos fia ana des is. De Ohmödung eafuigt mit de Wuate: „(Zug) ... [Zugnumma] oh/duach ... [Zeid]“
  • Rückmödn: Waun da Zug in' nächstn Bauhnhof vuiständig aukumman is und duach's Eifoahsignoi deckt wiad, wiad a aunan vurichn Foahdienstleita rückgmödt, damit dea woaß, dass de Streckn wieda frei is: „(Zug) ... [Zugnumma] hier ... [Bauhnhof]“. Bstätigt wiad mit de Wuate: „(Zug) ... [Zugnumma] in ... [Bauhnhof]“.
  • Aubietn: Aubietn und Aunehma is dafia guad, dass se zwoa benochboate Foahdienstleita bei oagleisign Streckn de Richtung ausmochn, in de da nächste Zug foaht. Aubotn wiad vo Bauhnhof zua Bauhnhof (friahastns 5 Minutn vua Oh- oda Duachfoahzeid waun da letzte Gegnzug eitroffn und rückgmödt is bzw. waunst vom letztn Fuigezug de Rückmöödung kriagt hosd) mit: „Wiad (Zug) ... [Zugnumma] augnumma?“
  • Aunehma: Waun dem nix dagegn spricht, wiad mit de Wuate „(Zug) ... [Zugnumma] deaf kumman“ augnumma. Waun ned, hoaßt's „Naa, woatn“.
  • Vuarausmödn: is de Bekauntgob vo da vuaraussichtlichen Oh-/Duachfoahtszeid vua da Zualassung vo da Zugfoaht. Vuarausgmödt wiad daun, waun se auf da frein Streckn bewochte Eisnbauhnkreizungan bfindn oda Eisnbauhnkreizungs-Sicharungsaunlogn, de vo Schraunknwärtan bedient wean, dass dea woaß, glei kummt wos. Und aa waun bei Bauoawadn a gfährdete Rottn aum Gleis is. Vuarausgmödt wiad mim Wuatlaut: „(Zug) ... [Zugnumma] vuaraussichtli oh/duach ... [Betriebsstöön] ... [Zeid]“

Bei an tauglichn Streckenblock spoast da des Aubietn und Aunehma; bei an tauglichn Streckenblock und ana tauglichn Gleisfreimöödeaunlog spoast da des Aubietn, Aunehma und Rückmödn; waunst no a taugliche Zugnummanmöödeaunlog hosd, daspoast da aa des Ohmödn. Aufs Vuarausmödn deafst nie vagessn, do muasst sogoa bei ana funktionierendn Sicharungsaunlog mitdenkn, wäu wohea suit de wissn, dassd gfährdete Rottn im Gleis hosd?

Zugleitbetrieb[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Beim Zugleitbetrieb is a Foahdienstleita fiaran Strecknohschnitt mit mehran Bauhnhefn vaauntwuatli. Des mocht ma bei oafochn Betriebsvahöötnissn auf Nebmbauhna. Wäu duatn technische Sicharungssysteme (Hauptsignäu, Strecknblöck' etc.) föhn, is da Foahdienstleita fia de sichare Fiahrung vo de Züg' zuaständig, des mocht ma mim Zugmödevafoahn. Ea iwamittlt ihn Ohfoahtsauftrog fernmündli aunan Triabfoahzeigfiahra, de Züg' wean voraus- oda ohgmödt und rückgmödt, waun da Gegnzugvakeah berücksichtigt wean muass, aa aubotn und augnumma. Domit se da Triabfoahzeigfiahra meakt, wos da Foahdienstleita zua eahm gsogt hod, muass a se's aufschreim, des is vuagschriam. Aa da Foahdienstleita muass se aufschreibm oda im Büdfoahplaun nochziahgn, wos a gsogt hod. Bei Bauhnhefn, wo se zwoa entgegnkummande Züg' kreizn, san Rückfoiweichn eibaut, des hoaßt, wauns vom Zug aufgschnittn wean, foins nocha wieda vo söwa in de ursprüngliche Positiaun zruck, so daspoast da des Weichnstöön. Bei den ÖBB wean 24 Streckn im Zugleitbetrieb befoahn, des san diese da. Aa bei de Priavotbauhna gibt's des, z. B. mit gaunz oafochn Mittln auf da Lokoibauhn Peggau–Üblboch.

Ma untascheidt:

  • Zugleitbetrieb mit Rückfoiweichn und Zugleitfunk
  • Zugleitbetrieb mit Rückfoiweichn, Zentralschlössan und Mobüütelefaun
  • Zugleitbetrieb mit Strecknsicharung und Zugleitfunk
  • Vaoafochta Fernsteiabetrieb: do gibt's Ei- und Ausfoahsignäu, de ferngsteiat wean, des is de sichaste Fuam vom Zugleitbetrieb.

Fernsteiabetrieb, Betriebsführungszentroin[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Fernsteiabetrieb is, waun a Foahdienstleita aa sein Nochboabauhnhof steiat, do spoat ma se's Peasonäu, des gibt's scho länga. Wäu ma mit de modernen Stööweakn (ESTW) imma meah de Meglikeit zan Fernsteian hod, hod ma in den letztn zehn Joahn augfangt, de Foahdienstleita nimma dezentroi aun den Bauhnhefn oawadn zan lossn, sundan de Bedieneirichtungan in regionäun Zentren zaumz'fossn, des san de Betriebsführungszentroin (BFZ). So kriagst aa gressare Bedienbereiche fia an Foahdienstleita, des is daun a Stööbereichs-Foahdienstleita, dea wos an gaunzn Strecknohschnitt steian kau. Im Grunde is de gleiche Entwicklung wia beim Zugleitbetrieb, nua vo da aundan Seitn hea (Zugleitbetrieb is ohne technische Sicharung, Fernsteiabetrieb is mit da aktuöön Sicharungstechnik auf da Streckn und im Foahzeig).

Mia haum in Östareich fünf BFZn, des san Wean, Linz, Soizbuag, Innsbruck und Villach. Zukünftig sui gaunz Östareich vo de BFZn aus gsteiat wean, owa solaung ma no 5007er-Stööweak' haum, bleibt des Zukunftsmusi. Wäu des 5007er, des greane Monsta, des is nix aundas wiara Haufn Blech - wos wüst do fernsteian? In da BFZ huckn Betriebskoordinator, Notfoikoordinator, Disponentn, aa de Aufgobm vo de Foahdienstleita san auftäut in Fdl Zuglenker, Fdl Produktiaunsvuabereita, Fdl Kundninfoamatiaun und Fdl Stööbereich. Des hod den Vuatäu, dass im Stearungsfoi schnölla reagiat wean kau.

Eisnbauhnkreizungan[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Mechanische Schraunknaunlog im Bauhnhof Tattendorf

A Eisnbauhnkreizung oda ned effantlicha Eisnbauhniwagaung (EK) is de Stöön, wo a Strossn oda Weg de Bauhn queat, duat hosd a Andreaskreiz, eventuöö aa no a Stopptofl oda Gschwindigkeitsbschränkung, zuasätzli kau a Leutweak vuahaundn sei. Eisnbauhnkreizungan kennan technisch mit ana Eisnbauhnkreizungs-Sicharungsaunlog (EKSA) gsichat sei, noch da neichn Eisnbauhnkreizungsvauadnung muass des sei bei meah ois 3000 Kroftfoahzeign aum Tog oda waun da Zug meah ois 80 km/h foaht.

Eisnbauhnkreizungan ohne technische Sicharung:

  • Gewährleistung vom eafuadalichn Sichtraum
  • Ohgob vo akustischn Signäun
  • Bewochung

Eisnbauhnkreizungan mit technischa Sicharung:

  • Liachtzeichnaunlog: des is a Aumpl mit an göbm und driwa an rodn Liacht, de wiad durch Magnetschienankontakte vom Zug ausglest', und entweda vom Foahdienstleita oda Triebfoahzeigfiahra ferniwawocht, letztares mittels Eisnbauhnkreizung-Üwawochungssignoi (EKÜS, des is a gööb blinkands Liacht), de in Bremsweglängan fian Zug aufgstööt san. Bei ealoscham EKÜS muass a vua da Eisnbauhnkreizung ohhoitn und akustische Signäu ohge'm, bevua a weida foahn deaf. Fricha hod ma aa dreieckade Blinkliachttofln, Vuablinkeirichtungan (nua a rods Blinkliacht) und rotiarande Lefflradln baut, de wean boid vaschwindn.
  • Schraunknaunlog: ma unterscheidt mechanische Aunlagn mit Haundkurbl, wia sas friacha baut haum und elektrische (Bauoat 16a = elektromotorisch betriebena Schoitringauntriab oda Bauart Götz, heit heagstööt duach de Firma Dr. Zelisko) und zwischn Hoibschraunkn und Vuischraunkn. Neman Schraunkn is a Relaishaisl, wo de Technik untabrocht is.

Zugsicharungs- und Zugbeeiflussungssysteme[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Funktiaun vo da PZB
PZB-Magnet
Beföhstastn, Freitastn und Wochsaumkeitstastn vo an ICE

De beste Signoitechnik hüft da nix, waun da Radltreiba in da Pendluhr schloft oda aun sei Freindin denkt, und dabei des rode Signoi iwafoaht. Drum hod ma Zugbeeinflussungssysteme eigfiaht, de in solchn Fälln automatisch ihn Zug zwaungsbremsn.

Sichaheitsfoahschoitung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Sichaheitsfoahschoitung (Sifa) iwawocht de Haundlungsfähigkeit vom Triabfoahzeigfiahra. Olle poa Sekundn muass a auf a Pedäu steign oda seine Fiass davau owenehma, dassd woaßt, dass a eh no beinaund is. Waun a drauf vagisst, gibt's an Warnton und nocha a Zwaungsbremsung. Vü sogt des ned aus, wäu maunche Triabfoahzeigfiahra kennan des scho im Hoibschlof.

Punktfeamigs Zugbeeiflussungssystem[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A Punktfeamigs Zugbeeiflussungssystem (PZB) iwawocht de Haundlungn vom Triabfoahzeigfiahra bei bstimmtn Signoin, dass a ned bei Hoit driwafoaht, dass a's Signoi woahgnumman hod und dass a ned z'schnöö foaht. Vualaifa vom heitign mikroprozessoagsteiatn System PZB 90 woa de Induktive Zugsicharung (Indusi) aus de 60er-Joah, de wos nochm gleichn Prinzip g'oawad hod. Da Großtäu vom ÖBB-Netz is mit PZB ausgstott'.

Auf bstimmtn Punktn vo da Streckn hosd PZB-Magnete, des san 500-Hz-, 1000-Hz- oda 2000-Hz-Wechslstraummagnete, de kennan ohhängig vo da Signoistöllung auf wiaksaum oda unwiaksaum gstööt sei. Aum Foahzeig is ebmfois a Magnet, dea wos ständig elektromagnetische Wöön ohstroit. Nochm Iwafoahn vo an wiaksauman 1000-Hz-Magnet hosd 4 s Zeid, dassd de Wochsaumkeitstastn druckst und 23 s, dassd dei Gschwindigkeit owebremst, sunst gibt's a Zwaungsbremsung. Beim Iwafoahn vo an wiaksauman 2000-Hz-Magnet hosd sofuat a Zwaungsbremsung. Mit da Freitastn kaunst di aus da Gschwindigkeitsiwawochung befrein, z. B. waun des Signoi in da Zwischnzeid auf Grean umgschoit' hod. Mit da Beföhstastn kaunst a Hauptsignoi iwafoahn, z. B. wauns Signoi hi is und da Foahdienstleita es Easotzsignoi gschoitn hod.

1000-Hz-Magnete san bei Vuasignäun, Gschwindigkeitvuaaukündigan, Signoinochauhman, Eisnbauhnkreizungs-Üwawochungssignoin und Aunkündigungstofln, 2000-Hz-Magnete bei Hauptsignäun, Schutzsignäun, Foahwegende-Signäun und bei Prüfstöön und de 500-Hz-Magnete san 150 bis 300 m vuam Hauptsignoi und bei ana Gschwindigkeitsprüfung ois Eischoitmagnet. Des Hauptsignoi suitad so aufgstööt sei, dass nocha no gnua Plotz fia de Zwaungsbremsung is, bevua de Gfoahnstöön kummt.

Es gibt drei Betriebsoatn, nämli O, M und U, do host an Schoita, dea hod drei Stöllungan (obm, Mittn und untn), do woa ma ned seah kreativ mit da Naumansfindung. Bei da Betriebsoat M hosd ned 23 s Zeid zan owebremsn, sundan 29 s und bei da Betriebsoat U sans 38 s. In da Betriebsoat O deafst nua foahn, waun dei Zug meah ois wia 111 Bremshundatstl hod, des wiad bei neichn Lokn eh scho automatisch vo da Zugdatneigob iwanomman.

Linienzugbeeiflussung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Gleis mit ETCS-Balisen (des göwe) und LZB (Kabl)

De Linienzugbeeiflussung (LZB) iwawocht ständig de Gschwindigkeit vom Zug. Sowas hauma bei Gschwindigkeitn iwa 160 km/h wia auf da Westbauhn, owa in Bauhnhefn nua auf de duachgehendn Hauptgleis'. Oiso waunst z. B. in Amstetten steh bleim wüsd und auf a Bauhnsteigsgleis foahn muasst, muasst eascht wieda in da PZB foahn. Olle Signäu wean bei da LZB im Fiahrastaund auzoagt. Bei Lokomotiavn mit Automatischa Foah- und Bremssteiarung (AFB) is es LZB ned nua Zugbeeiflussungssystem, sundan aa Zugsteiarungssystem, des hoaßt, da Radltreiba kau se zrucklahnan und muass (fost) nua meah zuaschaun.

European Train Control System[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Funktiaunsweis vo ETCS Level 2

Des European Train Control System (ETCS) is a eiropaweits Zugbeeiflussungssystem, des wos lücknlos de Gschwindigkeit iwawocht. Es gibt drei Oatn:

  • Level 1: de Streckn is mit ana Gleisfreimöödeeirichtung und Signäu ausgstott, aun bstimmtn Stöön hosd Balisn im Gleis, wo de Infoamatiaunan iwatrogn wean.
  • Level 2: de Streckn is mit ana Gleisfreimöödeeirichtung und GSM-R ausgstott, Signäu kennan vuahaundn sei, owa ma brauchads goa ned. Bei da neichn Gütazugumfoahrung St. Pödn wean goa koa meah aufstööt, wäu da Triabfoahzeigfoahra ois, wos a wissn muass, auf an Büdschirm im Fiahrastaund (DMI - Driver Machine Interface) auzoagt kriagt. De Infoamatiaunsiwatrogung geht iwa Funk, fia Systemkommandos und de Uatung brauchst no zuasätzli Balisn. Sowos hauma auf da Neibaustreckn zwischn Wean und St. Pödn, do stehngan no Signäu ois Rückfoiebane.
  • Level 3: do brauchst koa Gleisfreimöödeeirichtung, koa Signäu, nua GSM-R und Balisn. Es gibt ned amoi Blockstöön, sundan da Ohstaund zwischn zwoa Züg' wiad dynamisch unta Berücksichtigung vo da Gschwindigkeit und Bremsleistung ausm Vuadazug berechnat. Des System is no in da Testphasn.

Vaständigungan im Betriebsdienst[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Funk[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Analoga Zugfunk[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Bedientäu vo an analogn Funkgerät

Da Zugfunk dient zua Vaständigung im Bauhnbetrieb. Des Kernnetz vom analogn Zugfunk staumt no aus de 70er-Joah.

  • Betriebsoat A, B, (D): zwischn Triabfoahzeigfiahra und Disponent. Zeascht stööst de Triabfoahzeignumma ei und wööst ihn Funkkanäu; aumödn muasst di vua da Eifoaht in a Zugfunkstreckn, unmittlboa vua da Ohfoaht, im Ausgaungsbauhnhof oda nochm Wechsel vom Bediengerät.
  • Betriebsoat C (Uatsfunk): zwischn Foahdienstleita und Triabfoahzeigfiahra; de Oat C stööst ei bei da Inbetriebnauhm (spätestens im Bauhnhof), bei Aufenthoitn (bei P-Zügen wauns länga ois wia 2 min san), beim Aunhoitn vuam Eifoahsignoi und im Zugendbauhnhof.

GSM-R[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

GSM-R-Mobüüfunkgerät
GSM-R-Statiaun

Des GSM-R (Global System for Mobile Communications-Railways) is im Grunde nix aundas wia's effantliche Mobüüfunknetz, nua mit a poa zuasätzlichn Funktiaunan und mit oin Komponentn doppelt, damits ausfoisichara is. 1997 haum se 32 Bauhnvawoitungan (u. a. aa de ÖBB) zaumdaun, dass des GSM-R ihn analogn Zugfunk ohlösn sui, wäu des is aa Vuaraussetzung fias ETCS Level 2. Es bsteht aus oanzalnan Funkzöön mit ana Reichweidn vo 2 bis 12 km, de wos mitanaund vaknüpft san. Mehre Funkzöön kennan zua an Gruppnruafbereich zaumgfosst wean. Des GSM-R kau vawendt wean ois Zugfunk, Vaschubfunk, Betriebs- und Instaundhoitungsfunk, fia'd Iwamittlung vo SMS, fia'd Möödung vo da Ohfoahbereitschoft und zua Datniwatrogung.

Wos kau des ois meah ois wia dei Telefaun?

  • Funktiaunole Adressiarung: jedn Zug kaunst oafoch mit da Zugnumma eareichn, waunst sei Telefaunnumma ned woaßt. De funktiaunole Numma is nochm fuigandn Schema aufbaut: CT XXXXXXXX FC.
CT steht fia Ruafoat (Call Type), daun kummt de Zugnumma und FC is da Funktiaunscode (z. B. 01 fias fiahrande Triabfoahzeig).
  • Uatsohängige Ruafzuaweisung: dassd an uatsfestn Täunehma ohhängig vom Staunduat vom Zug eareichn kaunst, z. B. mit da Kuazwoih 1300 hosd imma ihn jewäus zuaständign Foahdienstleita aum Apparat.
  • Gruppnruaf' und Saummlruaf': dassd mit aundan Leit gemeinsaum sprechn kaunst.
  • Priorisiarungan: domit kennan bestehende Gespräch' duach vuaraungige Gespräch' vadrängt wean. Ma untascheidt fünf Stufn, a Bauhnnotruaf kummt aun easchta Stöö, nocha Zugsteiarung und -sicharung (z. B. ETCS), Gruppnruafe zwischn Tfzf, Bauhnbetrieb (Tfzf - Fdl) und gaunz untn Bauhninfoamatiaun.

Es gibt de fuigandn Ruafoatn; je noch Oat kaunst gleichzeitig redn und zuahuachn (Gegnsprechn) oda ohwechslnd oana duad redn und da aundre huacht zua (Wechslsprechn):

  • Oanzlsprechvabindung: zwischn an uatsfestn und an mobüün oda zwischn zwoa mobüün Täunehman megli, do kaunst gegnsprechn.
  • Konfarenzvabindung: mehre Täunehma kennan mitanaund sprechn, so a Vabindung deaf vo oin uatsfestn Täunehman und vom Triabfoahzeigfoahra vo an fiahrandn Foahzeig aufbaut wean, do kaunst aa gegnsprechn.
  • Gruppmruafvabindung: zwischn an mobüün oda uatsfestn Täunehma zua mehran mobüün Täunehman innahoib vo an festglegtn Gruppmruafbereich, do kaunst nua wechlsprechn.
  • Gruppmruafvabindung „olle Tfzf im Bereich“: is a Vabindung zua oin Triabfoahzeign, de wos GSM-R haum, innahoib vo an festglegtn Gruppmruafbereich, de wos olle Onzlsprech- und Konfarenzvabindungan untabricht; sowos deaf nua vo an uatsfestn Täunehma gmocht wean, wauns gerechtfeatigt is.
  • Saummlruafvabindung: wiara Gruppmruaf, owa ohne Auntwuatmeglikeit.
  • Notruafvabindung (REC - Rail Emergency Call): is a Gruppmruafvabindung, de wos olle aundan Vabindungan in dem Notruafbereich untabricht, außa a aundre Notruafvabindung. Olle Triabfoahzeigfiahra und de örtlich zuaständign Stöön hean automatisch mit.

Betriebsfernsprechnetz[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Neman Mobüüfunk gibt's aa's Festnetz. Bei da Bauhn hosd de fuigandn Vabindungsoatn:

  • Fernsprechuatsvabindungan (Fo): san Direkt- oda Gsööschoftsvabindungan in an engan örtlichn Bereich (z. B. Fdl–Vaschubleita, Stööweakslinian, Plotzfernsprecha, ...).
  • Signoifernsprechvabindungan (Sf): san Direkt- oda Gsööschoftsvabindungan zwischen an Signoifernsprecha (fia oa oda mehre Haupt- oda Schutzsignäu) und ihm Foahdienstleita bzw. Blockwärta. Aum Signalfernsprecher außn hosd an Wecka, mit demst ihn Triabfoahzeig- oda Kloawognfiahra zuweruafn kaunst.
  • Zugmöödefernsprechvabindungan (Fz): san Direktvabindungan zwischn zwoa örtlich bsetzten Zugfuigestöön.
  • Strecknfernsprechvabindungan: san Gsööschoftsvabindungan zwischn benochboatn Bauhnhefn, wo olle Betriebsstöön und unbsetzte Sprechstöön vo da Streckn aa eigschoit wean.
  • Fernsprechbeziaksvabindungan: san Gsööschoftsvabindungan mit ana gressan Reichweitn fia Foahdienstleita innahoib vo an Beföhbereich, Disponentn und Foahdienstleita innahoib vo an Dispo-Bereich und wauns sei muass, aa fia aundare Vabindungan.

Duachfiahrung vo Zug-, Vaschub- und Nebmfoahtn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Zugfoahtn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Züg' vakeahn nua auf Hauptgleisn und auf gsichatn Foahwegn vo oan Bauhnhof iwa'd freie Streckn in' nächstn Bauhnhof. Se foahn im Blockohstaund und in Bauhnhefn nua auf freie Gleis', vakeahn noch an Foahplaun und wean noch an Zugbüdeplaun büdt. Se wean mit an Spitznsignoi (drei Liachta) und an Schlusssignoi kennzeichnat.

Zugbüüdung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Zugzaumstöllung eafuigt ois Vaschub duachs EVU, dabei muass da Zugbüüdeplaun eighoidn wean - wichtig is, dass de zualässige Hechstgschwindigkeit vo olle Foahzeig' iwa da Foahplaunhechsthschwindigkeit is. Peasaunanbefeadande Züg' wean bis zua ana Längan vo 450 m büdt, ned peasaunanbefeadande bis zua 700 m. Jeda Zug vakeaht noch ana bstimmtn Belostungstofl, de im Buachfoahplaun auge'm is. De Belostungstofl gibt au, wiavü Gwicht dassd auhänga deafst, dassd de berechnete Foahzeid vom Foahplaun eihoidn kaunst - ohhängig vo da Lokreihn, wäu a Taurus schofft z. B. meah ois wiara 42er. Waun de Reglbelostung iwaschrittn wiad, kaunst no zuasätzliche Lokn auhängan - owa de Zughokngrenzlost deaf nia ned iwaschrittn wean, wäu sunst reißt da Zug oh - oiso kauns aa sei, dassd Nochschiebetriabfoahzeig oda Zwischntriabfoahzeig brauchst. A weidare Meglikeit is, dassd Wogn ohhängst oda dassd aa neiche Trassn bstööst, de da zua schware (und daduach laungsaumare) Zug pockt.

Ois nächstas kummts zua Bremsberechnung, owa vuaha muasst no de Bremsprobm mochn, dassd woaßt, wia vü Bremsn iwahaupt taugli san (untaugliche Bremsn wean ausgschoitn, mindataugliche Bremsn bleim eigschoitn owa wean bei da Bremsberechnung aa ned berücksichtigt). Grundsätzli wiad mit da Luaft bremst und in da wiaksaumstn Stöllung, des is in da Regl bei da Lok R+E, bei an Reisezugwogn R+Mg und bei an Gütawogn P (außa waun da Wognzug iwa 1200 t schwaa is, daun wiad bei de easchtn fünf Wogn de Bremsoat G eigstööt - de wean daun nua mit 75% augrechnat). De Bremshundatstl, desd fiaran bstimmtn Zug brauchst, san im Buachfoahplaun auge'm. De Bremshundatstl, desd hosd, san des vuahaundane Bremsgwicht moi 100 brochn duachs Gsaumtzuggwicht. Des Bremsgwicht steht auf jedm Wogn augschriam. Des Gsaumtzuggwicht san de Eigngwichte vo de Wogn, de san aa aum Wogn augschriam, plus de Lodegwichte, de stehngan in de Befeadarungspapiadln. Waun des Lodegwicht ned bekaunt is, muasst ihn hechstn Weat vom Lostgrenznrosta aunehma. Wos is, waun unsa Zug z'weng Bremshundatstl hod? Daun miass ma des ihm Foahdienstleita mödn und dea eamittlt daun aus da Dispolistn de hechste zualässige Gschwindigkeit. Waun da Zug auf da Streckn zan Stüüstaund kummt und de Druckluaft aum Entweichn is, muass da Zug mit Haundbremsn und da Fedaspeichabremsn vo da Lok (zua Not mit Hemmschuach) fia 60 min festghoidn wean, drum muasst aa des Festhoitebremsgwicht ausrechna, des muasst eareichn, und zwoa is des des Gsaumtgwicht moi Festhoitebremshundatstl laut Strecknlistn duach 100. Schau aa Foahdynamik vo Zügn#Bremsn und Eisnbauhnfoahzeig#Aunschriftn aun Eisnbauhnfoahzeig. De Streckn, fia de de Bremsberechnung gmocht wuan is, nennt ma Vuabereitungsstreckn - wauns zua ana Umleitung kummt, muasst des gaunze neich mochn.

Bevua ma losfoahn, kriagt da Lokfiahra de Zugpapiadln (Wognlistn, Frochtbriaf' und sunstige Begleitpapiadln), de Aungobm iwa'n Zug (Zugnumma, Datum, Vuabereitungsstreckn, ...), iwa de Foahzeig (Foahzeignumma, bauoatbedingte Hechstgschwindigkeit, Längan, Gwicht, Bremsstöllung, Bremsausrüstung, ...) und iwa de Sendung (Vasaunddotn, Lodeguaddotn, Befeadarungsweg, Untawegsbehaundlungan, ...) enthoidn und aa aunan Infrastruktuabetreiba bekauntge'm wean miassn. De Aungobm iwa de Sendung san bei Reisezügn logischaweis ned notwendig. De Iwamittlung aunan Infrastruktuabetreiba eafuigt bevuazugt iwa elektraunische Systeme (INFRA-TIS - Infrastrukta-Trauspuatinfoamatiaunssystem), waun des ned hihaut, kriagt a's aa in Papiafuam. Daun kaun a sein Zug iwa Funk ihm Foahdienstleita ohfoahbereit mödn, des mocht a mit de Woate „Zug ... [Zugnumma] in ... [Bf] ohfoahbereit!“.

Außagwehnliche Sendungan[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Trafotraunspuat mit an Trogschnoblwogn, des is a außagwehnliche Sendung

A außagwehnliche Sendung (aS) is a Foaht, de wengan Gwicht, wegn de aißan Ohmessungan oda wegn da Bschoffnheit nua mit bsundan Bedingungan zuaglossn wean kau. Fia außagwehnliche Sendungan mit Lodemoßiwaschreitung (Lü) gibt's vaschiedane Profüü, wo auge'm is, wos fia Eischränkungan auf wöchn Streckn göötn. I wett, es sads aa scho amoi mit ana außagwehnlichn Sendung gfoahn, da Dopplstockwogn is nämli ane. Dea deaf z. B. ned aum Semmaring foahn.

Fia de Befeadarung vo außagwehnlichn Sendungan mit Lodemoßiwaschreitung gibts via Stuafn:

  • Stuafn A: koa Begegnungs-/Iwahuivabot.
  • Stuafn B:Begegnungs-/Iwahuivabot mit Zügn, de außagwehnliche Sendungan noch de Stuafn C und D bfeadan.
  • Stuafn C: Begegnungs-/Iwahuivabot mit Zügn, de außagwehnliche Sendungan noch de Stuafn B, C und D bfeadan.
  • Stuafn D: Begegnungs-/Iwahuivabot mit oin Zügn und Foahzeign auf Nochboagleisn. Des wiad daun scho zua Herausfuadarung fian Foahdienstleita.

Vaständigungan iwa Bsundaheitn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

V-Beföh wegn ana gsteadn EK und A-Beföh' wegn ana Weichnstearung und ana Laungsaumfoahstöön

Da Buachfoahplaun wiad jeds Joah im Dezemba aussege'm. Do kau se scho einigs ändan, z. B. wegn Bauoawadn, drum kummt olle zwoa Wochn de La (Iwasicht iwa Laungsaumfoahstöön und Bsundaheitn) ausse, de da Triabfoahzeigfiahra neman Foahplaun aufgschlogn liagn hod (bzw. haum suit). Owa es kaun aa sei dass se kuazfristig wos ändat, daun kriagt da Triabfoahzeigfiahra vom Foahdienstleita an Beföh. Ma untascheidt zwischn A-Beföh (Oigmoana Beföh), des san wichtigare Sochn wia Varingarung vo da Gschwindigkeit und V-Beföh (Vuasichtsbeföh), des is z. B. a gsteade Eisnbauhnkreizung, wora vuaha auhoidn und pfeifn muass. Friacha hods no B-Beföh' ge'm, des woa beim Foahn aufm foischn Gleis, owa mittlawäu hauma scho iwaroi Gleiswechslbetrieb.

De Beföh wean ihm Lokfiahra noamäulaweis aum Zugausgaungsbauhnhof beige'm. Owa wos is, waun in Redl-Zipf aun da Westbauhn da Foahdienstleita draufkumman is, dass a Signoi untaugli wuan is und ihn nächsn Zug davau vaständign muass, owa da nächste Zug - da InterCity vo Wean noch Soizbuag - scho längst vo sein Ausgaungsbauhnhof ohgfoahn is? Sog ma daun, dea hod Pech ghobt? Naa, do hod ma sognaunte Beföhsbeigobebauhnhefe definiat, des san gressare Bauhnhöfe wia in dem Foi St. Pödn Hbf oda Linz Hbf, de wean daun vaständigt (heidzutog elektraunisch iwa's ARAMIS) und duatn woat' daun a Mitoawada aufn InterCity aus Wean Westbauhnhof, dass a eahm ihm Beföh iwage'm kau. Und waun wos gaunz dringend is, wean de Radltreiba iwa Funk (bzw. fricha iwa'n Fernsprecha) vaständigt. Duachschnittli hosd fünf bis zehn Beföh' auf da Foaht Wean-Soizbuag, des kennan owa aa iwa dreißg sei ...

Foaht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Mia san no koan oanzign Meda gfoahn. Owa hiaz geht's los. Da Triabfoahzeigfiahra foaht nochm Buachfoahplaun, und zwoa richt' a se noch da Aunkunftszeid oda Duachfoahzeid im nächstn Bauhnhof oda da nächstn Betriebsstöö. Des hechste wos a foahn deaf, is de Foahplaungschwindigkeit, owa do san no Reservn drin, sodass a des noamäulaweis goa ned ausfoahn muass. Dabei muass a de Streckn beobachtn und Bsundaheitn möödn.

Da Foahdienstleita is fia de Sicharung zuaständig: fia de Sicharung vom Zugvakeah im Bauhnhof muass bei jeda Eifoaht, Ausfoaht oda Duachfoaht vo an Zug de Foahstrossn prüft wean, ob's frei is und ob de Weichn und Flaunknschutzeirichtungan richtig gstööt und gsichat san. Fia de Sicharung vo da Streckn (Fuige- und Gegnzugsicharung) wiad des Zugmöödevafoahn aungwaundt, wosd technisch vo an Strecknblock untastützt wean kaunst. Schau aa obm Ohschnitt Sicharungstechnik.

Ohfeatigung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Waun a Zug in an Bauhnhof zan Stüüstaund kumman is, deaf a ohne Zuastimmung vom Foahdienstleita ned ohfoahn. De Zuastimmung eatäut da Foahdienstleita, waun a mit da Foahstrossnprüfung und ihm Zugmöödevafoahn fertig is und eafuigt duach:

  • Freistöllung vo an Signoi (Hauptsignoi, Vuasignoi, Schutzsignoi, Easotzsignoi, Vuasichtssignoi, Signoinochauhma, Signoi Zuastimmung, Ohfoahtssignoi, Ealaubnissignoi), Ausnauhm: Gruppmsignäu
  • Mündli/fernmündli mit de Woate „Zuastimmung zua Ohfoaht fia ... [Zugnumma] eatäut!“, waun koa zuastimmende Signäu san (z. B. nua a Foahwegende-Tofln) oda bei Gruppmsignäu
  • Beim Zugleitbetrieb duach de Foahealaubnis

Bei Hoitn mit Foahgostwechsl vo peasaunanbefeadandn Zügn braucht da Triabfoahzeigfiahra, dass a ohfoahn deaf, no zuasätzli zua Zuastimmung vom Foahdienstleita de Fertig-Möödung vom Zugfiahra. De Fertig-Möödung kau da Zugfiahra eascht ge'm, waun de Zuastimmung vom Foahdienstleita eatäut is, drum muass da Zugfiahra aa wissn, ob da Foahdienstleita scho de Zuastimmung ge'm hod. Fia des gibt's des Signoi Zuastimmung, des is des kloane weiß leichtande Z, des ma iwaroi aum Bauhnsteig siecht. Vgl. aa Eisnbauhnsignäu in Östareich.

Bsundare Betriebsvahöötnisse[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Untaugliche Signäu: olle Signäu, de ned bedient wean kennan, san untaugli. Ealoschane Liachtsignäu san aa untaugli und stehngan fia Hoit. Gfährli san untaugliche Signäu in Freistöllung, vo denan muasst de Sicharung oda de Laumpm entfeanen, dass finsta wean (bei Fuamsignäu wiad a Hoitscheim draun ghängt). De Vuabeifoaht aun untauglichn Signäun kaunst mim Easotz- oda Vuasichtssignäu ealaubm, oda schriftli mit an Beföh oda in da La, daun muass zuasätzli ana ausse geh und des Signoi Vuabeifoaht ealaubt ge'm. Waun des hiniche Signoi unta Strecknblockvaschluss liagt, muass des fernmündliche Rückmöödn, Aubietn und Aunehma eigfiaht wean, dass sichagstööt is, dass ned da Nochboafoahdienstleita an Zug entgegn schickt. Wäu noamäu geht a Signäu nua daun auf Grean stöön, waun de Streckn frei is und de Ausfoahsignäu vom Nochboabauhnhof in Hoit-Stöllung festghoidn san. Und des miass ma hiaz mim Zugmöödevafoahn sichastöön.
  • Außaplaunmäßigs Auhoidn: de Vaständigung eafuigt duach a Ausfoah-/Zwischnsignäu in Stöllung Hoit, a Schutzsignoi in Stöllung Foahvabot oda schriftli mit an Beföh bei Bauhnhöfn ohne Ausfoahsignäu.
  • Entfoi vo Aufenthoitn: da Zug wiad zua Duachfoaht beauftrogt duach a Ausfoah-/Zwischnsignäu in Freistöllung, des güüt owa nua fiara Kistn (= Güterzug). Fia Peasaunanzüg' (in easchta Linie Sondazüg', wäu vaeffantliche Aufenthoite deafn ned entfoin), bei Bauhnhöfn ohne Ausfoahsignäu oda bei Hoitn in Betriebsstöön vo da frein Streckn brauchst an Beföh.
  • Eifoaht auf a bsetzts Gleis: a bsetztes Gleis oda bsetzta Gleisohschnitt deaf ob dem deckandn Signoi nua mit max. 40 km/h und auf Sicht bfaohn wean, drum muass da Triabfoahzeigfiahra davau vaständigt wean. Des geht duach a Symbol in da Spoitn 5 vom Buachfoahplaun, wauns plaunmäßig is - sunstn duach Eischoitn vom Vuasichtssignoi oda mit an Beföh. Wauns technisch megli is, sui des deckande Signoi in Freistöllung brocht wean, bei ana tauglichn Gleisfreimöödeaunlog geht des owa ned, des hoaßt, du muasst a Zughüüfsstrossn oda Easotzstrossn eistöön.
  • Gleissperrn: bei unbefoahboan Gleisn oda zweiflhofta Befoahboakeit (z. B. Schienenbruch, Foahleitungsschodn, Natuaeaeignisse, Zugtrennung/föhlends Schlusssignoi, ...) wiad vom Foahdienstleita a Gleissperrn vahängt, olle Mitoawada davau vaständigt und diese eascht noch Inspektiaun und ggf. Instaundsetzung wieda aufghobm.
  • Koane Foahtn: bei Tätigkeitn im Gfoahnraum vo Gleisn (z. B. Bauoawadn, Weichn schmian, ...) wiad de Schutzmoßnauhm „koane Foahtn“ vahängt.

Vaschub[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A 2070er, des is de „Hector“
Sechsochsige Vaschub-E-Lok Reihe 1064, de wean nua aum Weana Zentroivaschiebebauhnhof und aum Großvaschiebebauhnhof Villach Süd eigsetzt

Da Vaschub vakeaht auf Haupt- und Nebmgleisn, entweda auf ungsichatn oda gsichatn Foahwegn, owa nur innahoib von an Bauhnhof. Ea vatäut de Wogn oda stööt Züg' zsaum. Aa a Lok, de wos aun an Zug draunfoaht, is a Vaschubfoaht. Da Aufsichtsvaschubmasta (AVM) vaständigt ihn Vaschubleita (Vl) iwa örtliche Bsundaheitn und Ohweichungan. Da Weichn- und Signoibediena reglt de Vaschubfoahtn und de Eiuadnung in' Zugvakeah und gibt de Zuastimmung zua Foaht aunan Vaschubleita und dea sogt wiedarum den Vaschiaban, wos zan duan is - kuppln, Weichn stöön bei uatsbedientn Weichn, usw. De drei Ebanan vo da Vaschubduachfiahrung san Vaständigung, Zuastimmung und Auftrog, des hoaßt, zeascht vaständigt se da Vaschubleita mim Weichn-/Signoibediena und mit de Vaschieba, nocha kriagt a vom Weichn-/Signoibediena de Zuastimmung (entweda mündli, fernmündli oda iwa a Signoi) und eascht daun gibt da Vaschubleita ihm Triabfoahzeigfoahra den Auftrog, dass a Foahn sui. Vaschobm wean kau mit oda ohne Vaschubmaunschoft (bei letztam Foi entfööt da Auftrog, z. B. waun a Lok auf an Zug drauffoaht). Da Vaschubfunk is trennt vom Zugfunk.

Zuastimmung[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Zuastimmung zua Vaschubfoaht kriagst vom Weichn-/Signoibediena, des kau da Foahdienstleita sei oda a Stööweakswärta, waun da Vaschubweg richtig eigstööt is, waun de Vaschubfoaht mit benochboatn Bereichen vaeiboat is und wauns koa gfährdenda Vaschub is. Fia de Benützung vo Hauptgleisn beim Vaschub is imma de Zuastimmung vom Foahdienstleita notwendig. Vaschiam deafst nua innahoib vo an Bauhnhof, de Grenzn san de Vaschubhoittofl (bzw. de Grenzmarkn vo da Eifoahweichn bei an Trapeztoflbauhnhof), waunst weida auf'd freie Streckn wüsd, deafst des nua bis zua 100 m vuam nächstn Hauptsignoi (bzw. Trapeztofl) und des aa nua daun, wauns da da Foahdienstleita ealaubt.

Es gibt drei Meglikeitn fia de Zuastimmung zua Vaschubduachfiahrung:

  • Züüaugob ohne Vaschubwegbekauntgob: Foahn auf Sicht mit max. 25 km/h, mehre Foahmeglikeitn; z. B. „Zuastimmung zan Vaschub fia de easchte Reserv vo Gleis 102 auf Gleis 301.“
  • Züüaugob mit Vaschubwegbekauntgob: Foahn auf Sicht mit max. 25 km/h, da Vaschubweg is bindend; z. B. „Zuastimmung zan Vaschub fia de easchte Reserv vo Gleis 102 iwa Gleis 203 auf Gleis 301.“
  • Züüaugob mit vabindlicha Vaschubwegfreimöödung: Koa Hindernis', ned auf Sicht foahn, mit max. 40 km/h, da Vaschubweg is bindend und Signäu ealaubm de Foaht. Da Foahdienstleita hod aum Stööweak a Vaschubstrossn eigstööt.

Auftrog[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Auftrog is des, wos da Vaschubleita zan Triabfoahzeigfiahra sogt - entweda mündli, iwa Vaschubfunk, iwa UIC-Kobl, iwa Funk und aundre Fernsprecheirichtungan oda iwa Haundvaschubsignäu - des wiedahuit diesa aunschliaßend, damits woaßt, dass a di eh richtig vastaundn hod. Da Auftrog is olle drei bis fünf Sekundn zan wiedahuin, waun a ausbleibt, muass da Triabfoahzeigfiahra sofuat stehbleim. Wäu es kenntad jo sei, dass da Funk ausgfoin is und du schreist scho vazweiflt „Hoit!“ ins Gerät eine, owa ea heat di ned. Ob 200 m muasst de Entfeanung auge'm; bei an gschobanan Vaschubtäu (Lok hintn, Vaschubleita vuan aum easchtn Wogn drauf) hoaßts z. B. „Easchte Reserv schiebm ... schiebm ... schiebm, no 200 m ... schiebm, no 100 m ... no 60 m, laungsauma, no 40 m ... 20 m ... hoit.“ Um des richtig eischätzn zan kenna, brauchst vü Eafoahrung, sowui ois Vaschubleita wia aa ois Triabfoahzeigfiahra. Waun de Lok vuan is, nennt ma's ziehn.

Bremsn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Beim Vaschiam wiad (außa beim Ohstoßn und Ohruin) mit da Luaft bremst:

  • Noamäule Bremsung: 1/5 vo de Wognachsn muass bremst sei, dobei zöhn de Achsn vom Triabfoahzeig ois bremste Achsn. Beispü: mia haum a viaachsige Lok und sechs viaaachsige Wogn, des san 4 Tfz-Achsn und 24 Wognachsn. 24/5 = 4,8 (aufgrundt 5), des hoaßt, de Lok aloa duads ned, mia miassn ihn easchtn Wogn aun'd Luaft hängan.
  • Stoake Bremsung: waun ma meah ois wia 10 Promüü Steigung haum, daun miassn 2/5 vo de Wognachsn bremst sei.
  • Schwoche Bremsung: waun ma ned gnua bremste Wogn haum, z. B. wäu ma Schodwogn (wo de Bremsn hi san) oda Leitungswogn (des san Wogn, wo'd Luaftleitung nua duach geht, de wos owa söwa koa Bremsn haum) vaschiam miassn, reichn 1/10 vo de Wognachsn bzw. 1/5 bei iwa 10 Promüü Steigung. Nocha muasst das ihm Triabfoahzeigfoahra owa sogn, dass a woaß, dass a entsprechand fricha zan Bremsn auhebm muass.

Nochm Vaschiam miassn olle ohgstöötn Wogn gegn Entruin gsichat wean:

  • Bis 2,5 Promüü Neigung je 300 m Wognzugläng: oa Haundbremsn, oda zwoa Hemmschuach Richtung Gefälle und oana Richtung Steigung (waunst d'Neigung ned woaßt, in beide Richtungan zwoa).
  • Vo 2,5 bis 5 Promüü je 300 m Wognzugläng: zwoa Haundbremsn, oda zwoa Hemmschuach Richtung Gefälle, oda oa Haundbremsn und oan Hemmschuach
  • Vo 5 bis 10 Promüü je sechs Achsn: oa Sicharungsmittl
  • Vo 10 bis 15 Promüü je via Achsn: oa Sicharungsmittl

Bsundare Vaschubohwicklungan[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A Hemmschuach; des Ding wiad aufs Gleis aufglegt und bremst de Wogn oh

Bsundare Vaschubohwicklungan san:

  • Vaschub fia Bau- und Eahoitungszwecke
  • Vaschub mit Kroftfoahzeign oda Vaschubeirichungan
  • Ohstoßn und Ohruin

Beim Ohstoßn und Ohruin mocht ma wos, wos ma sunst ned duad, und zwoa, ma losst Wogn aloa ruin und faungts nocha wieda auf. Ohstoßn hoaßt, da Wogn oda Wogntäu, wos ohgstoßn wean sui, wiad ned aukupplt; nocha schiebt vo hintn de Lok au und bleibt gach steh, sodass de Wogn weida ruin. Ohruin duasd in an großn Vaschiebebauhnhof, wosd an Ohruibeag hosd, auf den de Wogn auffegschobm wean und daun aufgrund vo da Schweakroft ins Ruin kumman. Nocha hosd nua meah de Weichn zan stöön und de Wogn san scho aum richtign Gleis, ohne dassd ewig umadum vaschiam muasst.

Da Nochtäu is, dass de Wogn iagendwaun wieda ohbremst wean miassn. Des mocht ma mit Hemmschuach oda Haundbremsn und is a ziemli a hagliche Gschicht, wäu ma jo meglichst punktgenau zan Stüüstaund kumman mecht. Mit ana Haundbremsn diafn max. 300 t (oda 12 Achsn) aufgfaungt wean; mit an Hemmschuach ebenso vü, waun aun da Spitzn a belodana Wogn is, sunst nua 180 t (oda 8 Achsn). Beim Auffaungan mit Hemmschuach muass ois Entruischutz mindastns scho a doppelt gsichata Wogn im Gleis steh.

Ohstoßn und Ohruin is vabotn gegn Streckngleis', bei ana Neigung iwa 10 Promüü und bei de fuigendn Foahzeig': Reisezugwogn, mit Peasaunan bsetzte Wogn, Triabfoahzeig und Triabzüg', Schneeraimgeräte und Wogn, de wos mim Rangiazettl 15 kennzeichnat san.

Nebmfoahtn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Da Motoaturmwogn X552 is a Schwaakloawogn
Kloawogn X626, aa „Postkastl“ gnaunt

Nebmfoahtn san Foahtn mit Nebmfoahzeign, Bedienung vo Aunschlussbauhna, Foahtn in gsperrte Gleis' und Foahtn bis zua oda vo an bstimmtn Punktn auf da frein Streckn. Se wean mit Kloawogn (Kl), Schwaakloawogn (Skl) oda Reglfoahzeign (ev. mit Kloawogn-Auhänga) duachgfiaht. Da Untaschied zwischn an Kloawogn und an Schwaakloawogn is, dass a Kloawogn vo da Boaoat hea (Achsdruck, Kupplung, Bremsn, ...) ned in an Zug eigreiht wean deaf, sundan nua ois Nebmfoaht vekeahn oda in Nebmfoahtn eigreiht wean deaf. Aa a Untaschied is, dass a Kloawogn ned unbedingt vo da Gleisfreimöödeaunlog dakaunt wiad, drum muass bei suichn Foahzeign imma da gaunze Bauhnhofsohstaund ois belegt augsehn wean.

Fia Nebmfoahtn brauchst an Kloawognfiahra und Kloawognfoahra. Da Kloawognfiahra is vaauntwuatli fia de Bremsberechnung, Bremsprobm, Lodung, Eitrogungan in de Foahtauweisung und ihn Foahtauntrog. Da Kloawognfoahra is vaauntwuatli fia de Eihoitung vo da Foahzeid und Gschwindigkeit, fia de Beachtung vo de Signäu und Eitrogungan in da Foahtauweisung und de Beobochtung vo da Streckn.

Vuabereitung vo da Nebmfoaht[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

De Nebmfoaht wiad ois Vaschub zaumgstööt, daun wiad a Bremsprobm und Bremsberchnung gmocht, de Foahtauweisung fia Nebmfoathn ausgfüüt und da Auntrog zua Foaht beim Foahdienstleita gstööt. Da Foahdienstleita schaut daun, waun a Loch im Foahplaun is, wo a's foahn lossn kennt. Aus de Aungobm in da Foahtaunweisung siecht a, wia laungs glaubm dass brauchn und eastööt eahna draus an Foahplaun. Jo, des geht se aus, sogn's (se san jo ned deppad) und daun hod da nächste Railjet wieda a Viadlstund Vaspätung ...

Fia plaunmäßige Nebmfoahtn wean jeds Joah eigane Foahplaunhefte aufglegt.

Oatn und Duachfiahrung vo Nebmfoahtn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ma untascheidt:

  • NO-Foahtn: belegn den gaunzn Bauhnhofsohstaund, in bstimmtn Föön wia bei Foahtn in gsperrte Gleis', bei Kloawogn, de ned vo da Sicharungsaunlog dakaunt wean oda bei vo aundan Foahzeign bsetztn Blockohständn muass de Foaht ois NO-Foaht duchgfiaht wean.
  • NM-Foahnt: Foaht vo an Bauhnhof zan nächstn, es wiad nua da jewäulige Blockohschnitt bsetzt, mit Oawadn untawegs.
  • Skl-Foahtn: Iwastööfoaht vo an Schwaakloawogn (Skl) ohne Oawadstätigkeitn, anolog wia bei ana Zugfoaht, kaun aa iwa mehre Bauhnhef' eafuign.

Nebmfoahtn wean mim Nochboa-Foahdienstleita vaeiboat, de Ausfoaht eafuigt entweda ois Zughüüfsstrossn (bei Nebmfoahtn auf de Streckn und wieda zruck) oda ois Zugstrossn (bei Nebmfoahtn in' nächstn Bauhnhof), des hängt owa aa vo da Sicharungsaunlog oh. De Rückkeah vo da Nebmfoaht muass gmöödt wean.

NM-Foahtn und Skl-Foahtn wean seitns vo da Sicharungsaunlog bis aufs Auflösn vo da Foahstrossn wia Zugfoahtn behaundlt. Fia Zwoawegefoahzeig göötn Sondabstimmungan, wäu de fia de Sicharungsaunlog ned imma sichtboa san, wäu waun se da Zwoawegebagga mittn aufs Gleis stööt und ned bei an Achszöhla vuabeikumman is, wohea sui des Stööweak wissen, dass des Gleis bsetzt is?

Vuaschriftn und Reglweak'[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A poa Begriff' vo da ÖBB, de wos ma kennan suit (des findt ma aa im Netz, owa i woaß ned, obs es do Zuagaung hobts):

  • Bsb ... Betriebsstöönbeschreibung
  • Betra ... Betriebs- und Bauaunweisung
  • DB ... Dienstbehööf
  • DV ... Dienstvuaschrift, z. B. V 2 - Signoivuaschrift, V 3 - Betriebsvuaschrift, V 4 - Fernsteiabetrieb, V 5 - Zugleitbetrieb (des V kummt no vo Vakeahsdienst, wia's fricha ghoaßn hod)
  • La ... Iwasicht iwa Laungsaumfoahstöön und Bsundaheitn
  • StL ... Strecknlistn
  • VzG ... Vazeichnis vo de örtlich zualässign Gschwindigkeitn
  • ZSB 26 ... Zuasotzbstimmungan zua Signoi- und Betriebsvuaschrift
  • ZSB 31 ... Richtlinie fian technisch sichan Eisotz vo Foahzeign aufm Netz vo da ÖBB
  • Sunstige Norman: S 40 - Büdzeichn fia Betriebspläne, S 60 - Plaunungsrichtlinian, ÖBB 40 - Oawadnehmaschutz, M 26 - Bremsvuaschrift, EL 52 - Elektrobetriebsvuaschrift, ...

Intanatiaunole Reglweak':

  • TSI ... Technische Spezifikation fia de Intaoperabilität zum Täusystem „Vakeahrbetrieb und Vakeahssteiarung“ vom konventiaunöön traunseiropäischn Bauhnsystem
  • AVV ... Oigmoana Vatrog fia de Vawendung vo Gütawogn saumt Aulogn
  • RIC ... Üwaeikumman iwa de gegnseitige Benutzung vo de Peasaunan- und Gepäckwogn im intanatiaunäun Vakeah
  • RID ... Üwaeikumman iwa de Üwagob vo RID-Gütan im intanatiaunäun Vakeah
  • COTIF .. Üwaeikumman iwa'n intanatiaunäun Eisnbauhnvakeah

De wichtigstn Gsetz' und Vauadnungan[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Eisnbauhngsetz (EisbG)
  • Bundesbauhngsetz (BbG)
  • Eisnbauhnbau- und -betriebsvauadnung (EisbBBV)
  • Eisnbauhn-Befeadarungs- und Foahgostrechtegsetz (EisbBFG)
  • Eisnbauhnkreizungsvauadnung (EisbKrV)
  • Bundesgsetz iwa de Hoftung fia den Easotz vo Schädn aus de Unfoi beim Betrieb vo Eisnbauhna und Kroftfoahrzeig (EKHG)

Literatua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • Markus Inderst: ÖBB-Fahrzeuge, Geramond-Valog, Münchn, 2004
  • Peter Wegenstein: Österreichs Eisenbahnstrecken, Valog Pospischil, Wean, 1983/2007
  • Alfred Horn: Eisenbahn Bilderalbum, Baund 1-17, Bohmann-Valog, Wean,
  • Jörn Pachl: Systemtechnik des Schienenverkehrs, Springer-Vieweg-Valog, 1999/2016, Aumeakungan fia Östareich
  • Christian Hager: Eisenbahn-Sicherungsanlagen in Österreich, Band 1: Stellwerke, Valog Pospischil, Wean, 1985
  • Christian Hager: Eisenbahn-Sicherungsanlagen in Österreich, Band 2: Signale, Valog Pospischil, Wean, 1994