Ruanda

A Koatn vo Ruanda.

A Koatn mid de altn Prowinzn.

Dej neia Prowinzn vo 2006.

Ruanda, amtle engl. Republic of Rwanda, is a vo Land umschlossna Stoot in n Groussn Grombruch, wou d Regionna vo d Groussn Seja un Oustafrika zamtreffn. Es is oins vo de klejnnanan Stootn vo Afrika, ligt a poa Grod sidle von n Equatoa u d Hapstod hoisst Kigali. Ruanda hod d Nouchbalenda Uganda, Tansania, Burundi u Demokratischa Repablik Kongo. Es Land mid de Seja is recht houch gleng; in Westn hod s vill Bergg, in n Oustn Savanna-Landschaftna. Es Klima is temperiat bis subtropisch mid zwoa Rengzeitaln u zwou Trucknzeitn in n Joua. U midrana Bvelkaring vo mejra wej 12,6 milliona Leitn af 26 338 km² is s da am dichtann bsidlta Stoot af da afrikanischn Landmassn.

Dej Bvelkaring is jung un iwawejngt 'deafflarisch'. D Leitn z Ruanda nenna se Banjaruanda, resp. Ruandaleit, unta dene wou s dej Hutu, dej Tutsi u dej Twa git. Dej Letztan han a kurz gwachsna, zwerglata Waldla, aa Wildara u Sammla ghoissn, dej wou ma aswej d Noukumma vo d frejastn Bawõhna vo da Region sigt. Dej Gstudiatn streitn se iwa n Ursprung u d Untaschid zwischn de Hutu u d Tutsi; oa glamma, dass s af gwengana sozjala Kastn vo oinn oinzing Vulk zrugg gengan, ondane, dass d Hutu u d Tutsi trennt vo vaschinane Ort i s Land einegfalln han. Es Kristndum is zohlnmaasse d grejssta Reliḡion in n Land; d Haptsproch is es Kinjaruanda, es Ruandagredd, wou vo fast d ganzn Ruandaleit gredt wiad u zamm min Englischn u Franzesischn a weitana Amtssproch is. Da suwerena Stoot Ruanda houd a presidentnats Reḡiringssystem. Da President is seit n Abrill 2000 da Paul Kagame vo da Ruandischn Patriotischn Front (RPF). In n Vagleich mid de Nouchbalenda hod Ruanda a gringa Korrupzionskultua, owa a Menscharechtsorganisaziona brichtn von n Untedaucha vo Opposizionsgruppn, Gschach u Restrikziona vo Moiningsfreihaitn. Es Land wiad seid de vurkulonjalnan Zeitn reḡiad vonrana striktn vawoltarischn Hirarchi. U nou da Glidarung vo 2006 gid s in n Land fimf Prowinzn. Ruanda is oins vo de draa Lenda af da Welt, wou Fraua in 'nazionsweitn' Parlament i da Iwazohl han, dej ondan zwoa han Bolivia u Kuba.

I da Region hom Sammla u Jaḡa i da Stõa- un Eisnzeid gsidlt ghobt; spada han Bantu-Sprochn rednata Velkln dazou kumma. Es hoisst, i da Ejascht han Stemm mid Konfederaziona u nouhat aa Kinegreich afkumma. Es Kinereich Ruanda is in 15./16. Jh. virakumma u hod in n 18./19. Jh. i da Region d Vurherrschaft ghobt. Dej Kineg, wou zou d Tutsi ghejat hom, hom z dera Zeit d Macht asbaut u d Hutu oiadaucht. 1884 hod se es Deitscha Koasareich d Region min Kinereich graubt u Deitschoustafrika zoutoalt, aft houd ena Belgjen in n Ejaschtn Weltkrejḡ 1916 d Kolonie wegga gnumma. Dej Lenda han mid de durtatn Kine reḡiad u dej Tutsi-Politik is furtgsetzt woan. D Hutu hom 1959 rewelliad, haffaweis Tutsi-Leit umbracht un af zletzt 1962 a unohangiga, Hutu-dominiata Repablik gschaffn. A Militeaputsch vo 1973 hod s Personol awengal astauscht, owa d Hutu-Politik niad gendat. Dej vo d Tutsi-gfejada Ruandischa Patriotischa Front (RPF) hod 1994 an Burgakrejḡ lousbumpat. Dej Presidentn vo Ruanda u Burundi, wou vo d Hutu-Leitn gweng u grod in an Flejḡa zammgsessn han, hom s en 6. Abril 1994 von n Himml oiagschossn. Af d sozjaln Spannunga is da Genozid vo 1994 gfulgt, i den wou d Hutu Extremistn umma 500,000–1,000,000 Tutsi u moderatna Hutu-Leit en Toud bracht hom. Da RPF hod mid an militearischn Siḡ dan Genozid en goa as gmacht.

D wiatschatlinga Entwicklung hod zwengs an Genozid u d Krejḡ schwar glittn ghobt. D Wiatschaft basiad am mejran af subsistenta Landwiatschaft, mid dera wou ma se selwan mid duachfejttat. Bsundas Kafe u The han "bouas Troad" fia n Feanhanḏl. Da Turismus is a schnell-wachsada Sektoa u brengt ena mittlawal aa dej grejssan Dewisn eina. Ruanda is oins vo nea zwoa Lenda, i de wou ma d Beaggorilla sicha bsouchn kõ, u Turistna vo iwaralln af da Welt vateichn bintlweis Gerschtl, fia dass s d Gorilla afspian u souchn deam. Za tradizionelln bsundas ruandischn Kunst u Kultua ghejat u. a. es Imigongo.

Ruanda wiad seit 1994 von an unitean presidentnatn System mid an zwoakammatn Parliament vo da Ruandischn Patriotischn Front reḡiad. Es Land is a Mitglid vo da Afrikanischn Union, de Vaointn Naziona, en Commonwealth of Nations, da COMESA, da Francophonie u da Oustafrikanischn Gmoischaft.

Galeri

• 
  A weitana Koatn.
• 
  Nu a Koatn.
• 
  D Vawoltungsregiona bis 2006.
• 
  D Virunga-Vulkann in n Noadwestn.
• 
  A ruandisches Flichtlingsloḡa z Kimbumba 1994.
• 
  D Landschaft i da Gengt vo Gitarama.
• 
  Gruppnbild vo ruandische Soldatn mid Militeaasbildan vo de US-Streitkreft.
• 
  Houchheisa i da Haptstod Kigali.
• 
  A Agaseke ghoissana tradizionella Koab vo Sisolwerg mid spitza Haum.
• 
  D Strouss vo Kigali af Kiruhura.
• 
  D katolischa Kirng vo Rwamagana.
• 
  Thefelda z Ruanda.
• 
  Da Nyabarongo, da wou in Nil eineflejsst.
• 
  A Gorillamama vo de Beaggorilla mid Kind in Nazionolpark.