Sidsudan

Aus Wikipedia
A Koatn von n Sidsudan.
A Koatn mid de stritting Gebejtt Abyei und Ilemi.
D Loḡ in n Sidsudan in n Miarz 2020, roud unta Kontroll vo da Reḡiring, grej unta Kontroll vo de Opposizionstruppn u gstroift von n Sudan bsetzt resp. von n Sidsudan gwollt oda gfuardad.

Sidsudan, amtle Republic of South Sudan,[1] is a vo Land umschlossna Stoot in n noadwestlinga Ostafrika.[2][3] Es Land stousst af n Oustn mid Etiopia, af n Noadn min Sudan, af n Westn mid da Zentrolafrikanischa Repablik, af n Sidwestn mid da Demokratischn Repablik von n Kongo, af n Siḏn mid Uganda un af n Sidoustn mid Kenya zamma.

Da Sidsudan houd 2011 d Unohangekait vo da Repablik von n Sudan daglengt un is doudamid da am nejchan u letztingan suweren gwoanane Stoot, en wou ma intanazionol aa dakennt.[4] D Hapstod u gressta Metropoln is Juba. Es umfasst es trum Moos- oda Sumpfgengt von n Sudd, d wou ma aa Bahr al-Dschabal hoisst u duach n Weissn Nil gfuamt wiad.

Da Sudan is vo Egiptn unta da Dynasti von n Muhammad Ali bsetzt gweng un is von n Anglo-Egiptischn Gmoaheaschaft (Kondominat) bis za Unohangekait 1956 reḡiad waon. Nou en Ejaschtn Sudanesischn Birḡakrejḡ is 1972 d Autonoma Reḡion Sidsudan grindt woan u houd bis 1983 dauat. A zwoata sudanesischa Birḡakrejḡ is asbrochn u houd 2005 min Naivasha-Okumma gendigt. Spaada in n gleichn Joua is d sidlinga Autonomi widaheagstellt u d Autonoma Reḡiring von n Sidsudan gfuamt woan. Nou an Referendum in Jenna 2011 hod da Sidsudan en 9. Jule 2011 d Unohangekait daglengt.[5][6] Es Land houd vill intaethnischa resp. zwischnvelklata Brutalitejt dalittn un an Birḡakrejḡ duachgmacht, da wou vo d ganzn Seitn von an exzessivn Nikswissn vo d Menschnrechtt kennzoachnad gweng is, mid mejranan velklatn Bloutopan, Gruppnleichtn u Schurnalistnjoḡatn von Joua 2013 bis zen 22. Fewa 2020, wou d sidsudanesischn Riwalna da Salva Kiir Mayardit u da Riek Machar an Oahaitsdeal gfunna un a Reḡiringskoalezion gfurmt hom,[7] wos en Weḡ fia d Widakeja vo Flichtling nou giamt houd.[8]

Da Sidsudan houd a Bvelkaring vo umma 12 Millionna Leit, am mejran Nilotischa Velkl, un is demografisch oina vo de jingastn Stootn mid umma 50% unta 18 Jouana.[9] D Iwazol vo d Eiwoana fulgt en Kristntum un indigena Releḡiona. Es Land is a Middabei oda Midglid vo da UN,[10][11] da Afrikanischn Union,[12] da Oustafrikanischn Gmoischaft,[13] da Intergovernmental Authority on Development (IGAD)[14] u ba de Genfa Konwenzionna.[15] In Joua 2019 is da Sidsudan af n fuafualetztn Plotz in n World Happiness Report,[16] af n fualetztn Plotz in n Global Peace Index un af n fuafualetztn Plotz in n Fragile States Index[17] ghaucht.

Galeri[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Beleg[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]