Nutza:El bes

Aus Wikipedia

Naiche Saiten

S'Låndeswåppn vo Owaöstareich
S'Låndeswåppn vo Owaöstareich
Der Bersch kummt aus Owaöstareich (Östareich).




Babel:
bar Dea Nutza redt Boarisch ois Muadasproch.
at Diese Person redet Österreichisches Deutsch als Muttersprache.
de-4 Diese Person beherrscht Deutsch auf annähernd muttersprachlichem Niveau.
en-4 This user speaks English at a near-native level.
land-4 Dosl Mensch ko Landlarisch fåst aso guad, wia wonn's sai Muatasproch wa.
es-3 Puedo contribuir con un nivel avanzado de español.
pt-3 Este usuário pode contribuir com um nível avançado de Português.
ro-3 Acest utilizator poate contribui cu un nivel avansat de română.
fr-2 Cette personne peut contribuer avec un niveau moyen en français.
it-2 Questo utente può contribuire con un italiano di livello intermedio.
yi-lat
Der Mentsh farshtejt poshet de yiddishe loishn, kon ober nit de kadoishe shraib lejsn
sx-1 Ech kunn en wenich Siweberjesch Såksesch farschduan ond mät Såxn riëden
la-1 Hic usor simplici latinitate contribuere potest.
Nutza noch d Sproch
El señor Bes kimd aus Owaésdaraich, schdudiad in Wean Wiatschåft und romanisdische Filologi und intressiad si fia Gschicht, Bolidik, Linguisdik, Schbanisch, Latainamearika, Rumenien und Russlãnd. Nåch Joa fum intensifn Wikipedia-Konsum mechad I a wås baidrång, doat wo I beschaid woas (oda guad reschaschian kã).

Boarisch[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A bsondas Ãnling is ma, das aus da boarischn Wikipedia wås gschaids wiad - néd neta so a Gaudi-Gschicht oda a Brojekt wås e båid wida âischlåft. Boairsch in sâina zentral-mitlboarisch Variantn is nemli mâi Muataschbråch und dé Såch fu maim kultureln Backround dé I wiakli zu 100% måg und supa find. Zentral-Mitlboarisch déswéng, wai s sidliche Hausrukfiatl, s ehemålige Landl nu ned wiakli Ostmitlboarisch is, åwa a ned wiakli so wia s modeana Westmitlboarisch in Baian. Mia sång a: I hã (I håb), mia han, es haz, sé han (néd: wia san, ia saz, si san). Mia sång a kema und ned kuma und "I kim" und ned "I kum". Bai da L-Vokalisiarung sama åwa haid kloa auf da Ost-Saitn, mid fü Ü und fü Ö (Föd, Wöd, Göd, fü, Schbü, Brün, Zün (Zille), zün (zielen), usw ... a wãn I woas das mâi Grosötan-Genarazion nu mea bayrisch-boarisch grét håd. Ois Dialekt-Laisdn fawend I déswéng:

{{Dialekt-oben|Ostmittelbairisch|Hausrukfiatlarisch}}

TV-DOKU: What the fuck is Bairisch?[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Zua boarischn Wikipedia bin I kema, wia I 2007 a Sendung fian Weana frain Senda OKTO TV iwa des Thema gmåcht håb. Wea si de Sendung ãnschaun wü, då miast's aufidrukn:

Wikipedia auf Boarisch 1/3

Wikipedia auf Boarisch 2/3

Wikipedia auf Boarisch 3/3

oda då de Playlist zu ole Foing fu deara Sendung, wo's a jéd's Måi uman boarisch-östaraichischn Dialekt ged:

Playlist: What the fuck is Bairisch?

Mâi Dialekt-Schraibwais[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Mâi Dialekt-Schraibwais richt si ned umbedingt nåch dem wås da Ludwig Zehetner foagschlång håd, wai I find, das dés zwoa a guada Fasuach is, åwa ea håd dabai blos an de Dialekt fu Owa- und Niadabaian dåcht und fia main Gschmåk san bai eam z'fü Akzent dabai, de ma iwahaupt ned braucht. Dafia fawent a dés "å" Zaichn iwahaupt ned, fu dém I a grossa Fan bin. Mâi Schraibwais is fonetisch und basiad aufn lådainischn Alfabet, mid a boa Sondazaichn, dé ma õafåch fia insa Schbråch braucht, wai's dé Laute auf Lådain ned gibt. Wöchane san dés:

Sondazaichn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

  • å ... s'dunkle "a", bzw. da Vokal zwischn am "a" und am "o", wia in de Weata: I håb, I måg, I såg, I fråg, ...
  • ã ... a aigena Laud, dea si ãhead wia auf Franzesisch "en", zB in de Weata: I kã (kann), I hã (habe), a Mã (Mann), drã (dran)
  • õ ... s'nasale "o", wia bai: õa Oa (ein Ei), mõana (meinen), kõana (keiner), oda bayrisch Boarisch: a Mõ (ein Mann)

dé drai han dé wichdigsdn, dé maina Mainung nåch umbedingt sâi miassn. Wãn ma åwa fonetisch genau sâi wü, braucht ma nu a boa mea, und zwoa:

  • ö ... s'dunkle ö, wia in Ostmitlboarisch: schnö (schnell), hö (hell), Mö (Mehl), söwa (selber), fön (fehlen), d'Sö (die Seele), etc.
  • öö ... s'helle ö, wia in: Föön (der Föhn), schdöön (stehlen, stellen), fazöön (erzählen), d'Höö (die Hölle)
  • é ... s'helle e, wia auf Dialekt: Bésn (Besen), gwésn (gewesen), méng (mögen), rén (reden), lésn (lesen), Wéda (Wetter), Drég (Dreck)
  • e ... s'dunkle e, wia in de romanischn Schbråchn a jéds "e" ausgschbrocha wiad und wås auf Hochdaidsch oft mid am "ä" gschrim wiad. Dés dunkle "e" is im Dialekt oft genau fadrad wia auf Hochdaidsch, zB: da Se (der See), da Schne (der Schnee), bes (böse), lesn (lösen)

Dés mim dunklen und hellen ö, kã Laid aus Baian übrigens wuascht sâi, wai bai aich gibt's im Dialekt e goa kõane "ö". Dés bedrift neta de ostmitlboarischn Dialekt.

Nasale Vokale[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

A jeda Vokal kã a nu nasal sâi, wãn danå aigentli a "n" oda "m" kamad, wås auf Boarisch wéka glåssn wiad. Damid ma dés a in da Schrift siagt, das a Vokal nasal sâi soid, måch I an Akzent Zirkumflex (^) driwa:

  • â ... a nasals "a", wia in: drâ (drehen), Drâm (Traum), Bâm (Baum), Fâ'l (Ferkel)
  • ê ... a nasals hells "e", wia in; schê (schön)
  • ... a nasals dunkls "e", wia in: gẽ (gehen), Schblẽ (Spleen, Marotte), rẽna (rennen), drẽnzn (tränen, weinen)
  • î ... a nasals "i", wia in: hî (hin), I bî (ich bin)
  • û ... a nasals "u", wia in: ûguad (ungut, lästig); dés kimd åwa néd bsondas oft fia

(Fia's nasale "o" gibt's e schã dés "õ" mid da Tilde driwa)

De Diftonge (Zwilaud)[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

S'Boarische håd an Haufn Diftong, wo I mõa das ma dé a schraim soid. D'wichdigsdn han:

  • oa ... Foab, Droad, woatn, Koatn, Roas, a Groas (Kreis), Goas (Ziege), I woas, es is hoas ...
  • õa ... dén "oa" Diftong gibt's a nu nasal, wia in: õana (einer), kõana (keiner), mõana (meinen), lõana (lehnen), Bõana (Knochen), ...
  • ua ... Doat wo auf Hochdaidsch oft a lãnges "u" is, kimd im Dialekt dea "ua" Diftong, wia in: Bruada, Luada, Fuada, Muata, Suam, Buam, ruadan, fuadan, ...
  • ea ... In Dialekt, wo as "r" zu am "a" Vokalisiad wiad, entschdengan an Haufn fu de "ea" Diftonge, wia in: ea (er), Beag (Berg), Zweag (Zwerg), Heaz (Herz), Wea? (Wer?), mea (mehr), hean (hören), Kean (Kern), ghean (gehören), gean (gern), Geam (Germ), âischbean (einsperren), eam (ihm), ...
  • ia ... dés glaiche güt natiali a fian "ia" Diftong, wia in: ia (ihr), fian (führen), kian (kehren), Kia (Kühe), Zwian (Zwirn), gschbian (spüren), Fiass (Füße) usw.
  • åi ... s'dunkle "a" kã a an Diftong büdn, wia in: gåi (gell), Såizbuag (Salzburg), håidn (halten), Wåid (Wald), båid (bald), Zåi (Zahl), ...
  • oi ... fum "åi" untaschait si in da Ausschbråch åwa s'"oi", wia in: hoin (holen), woin (wollen), Woi (Wolle), foi (voll), gschdoin (gestohlen), ...
  • ai ... I schraib dén Diftong "ai" aso wiar a grét wiad, und néd "ei" (äi), wia ma's auf Hochdaidsch schraibt. So håd ma a bai ins im 17. und 18. Joahundat gschrim, befoa dé Owadaidsche Schraibschbråch fum Segsischn fadrengd woan is. Déswéng hoassn übrigens de Meier bai ins Mayer, Maier oda Mair. Wai dés dåmåis so gschrim woan is.

Dopikonsonandn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Nåchdém I auf da Uni Schbanisch gleant håb und aso a Schbråch kena gleant håb, de auf Dopikonsonandn komplet fazicht, håb I ma iwalégt, ob ma dé im Dialekt iwahaupt braucht, oda ob ma dé neta schraim, wai ma's fu da hochdaidschn Schraibwais aso gwénd han. I bin draufkema, das ma's néd braucht, aussa am dopi-s (ss). Déswéng weaz in maina Schraibwais kõane Dopikonsonantn findn. As hochdaidsche "ck" is übrigens a so a Dopikonsonant, dén I néd heanim. (déswéng: Ék = Eck)

Lenis-Konsonandn[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Õa wichdigs Meakmåi fu ole mitlboarischn Dialekt is, das mia aus hoate Konsonandn woache måchan. Woach hoast auf Lådain lenis und déswéng nend ma dés Fenomén a Lenisiarung. Damid ma dés in da Schrift a siagt, fasuach I das I dés a konsequent a so schraib und mi fu da hochdaidschn Schraibwais néd iaridian lås. Déswéng a:

  • Béch (Pech), Dobf (Topf), Kobf (Kopf), Drotl (Trottel), Disch (Tisch), Beda (Peter), Wéda (Wetter), Schbanisch (Spanisch), etc.

Apostrof[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Es gibt auf Boarisch an Haufn Weata, foi oim Artikl und Preposizionen, dé neta aus õan õazing Bugschdåm bschdengan. Wai dés depad ausschaud, wãn so a kuaz Woat gãns alõa im Dext schded, håb I ãgfãngd, das I in dém Fåi a Apostrof schraib. Dé õanzing 1-Bugschdåb-Weata wo I ma dẽng, das's a alõa schdẽ kinan, san: I (ich) und a (auch, ein). Wås I åwa néd dua is, de Apostrof inflazionea fawendn, fia Bugschdåm dé wo ma aus da hochdaidschn Schraibwais wéka glåssn håd, bai Partizip Perfekt und Genitiv und so. Dés wiad a oft Depnapostrof[1] gnend und dés fawend I goa ned. Baischbü fia Schdön wo I a Apostrof fawend san:

z'wéng, z'laicht, z'guad, z'gring, b'fü, d'schnö, d'schiach, d'schwa, s'Schbü, s'Kind, s'Diandl, d'Waiwalaid, d'Kua, d'Kåz, d'Kåzn, d'Kia, d'Mãna, d'Kinda, I gib's n'Hãns, I gib's da Res, I såg's n'Buam, s'Wéda is haid d'schiach zan haing, s'réngd fü b'fü!

Bugschdåm dé I aussa in Fremdweata néd brauch, han: q, x, y

Artikl dé fu mia san:[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

boarische Litaratua[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]


Linguisdik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]


boarische Schbråchgschicht (19. Joahundat)[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

boarische Schbråchgschicht (Barok-Zaid)[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

boarische Schbråchgschicht (Mitlåita)[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

boarische Gramatik[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Gschicht fu Ésdaraich[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Römaziad[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Kulinarischs[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Dradizionen und Braich[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Ficha und Gfikad[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

Geografischs[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]

wås õan sunst so unta kimd[Werkeln | Am Gwëntext werkeln]


und fåis fu aich wea Schbanisch kã, dés is a fu mia:



P.S.: Wea a Fråg oda Kritik zu oam fu de Artikl håd, kontakdiaz mi õafåch (links om "E-Mail an diesen Benutzer" drukn), oda schraibz es unta "bschprech" aini. Und I dad mi gfrain, wãnz aich és mea driwa draun daraz, søwa wås zan schraim. Wãn õan nix âifåid, dãn kinz õafåch wås aus da daidschn oda da englischn Wikipedia iwasézn - so dua is a maisdns.